Periodiek bewegende ledematen (PLMD): Slaapstoornis

Periodiek bewegende ledematen (PLMD): Slaapstoornis Periodic limb movement disorder (PLMD, periodiek bewegende ledematen) is een bewegingsstoornis waarbij de patiënt herhaalde bewegingen van de ledematen ervaart tijdens de slaap. De slaapstoornis kent zowel een primaire als een secundaire vorm. De oorzaak van de primaire vorm is onbekend, maar bij de secundaire vorm liggen bepaalde medicijnen en aandoeningen vaak aan de oorzaak van de symptomen. De aandoening genezen is niet mogelijk, maar het aanpassen van enkele omgevingsfactoren en medicijnen verlichten wel de symptomen.

PLMD versus rustelozebenensyndroom (RLS)

Bij het rustelozebenensyndroom (rusteloze benen syndroom) heeft de patiënt vervelende gevoelens in de (onder)benen en beweegt hij de ledematen. De symptomen verergeren in de avond en tijdens de rust. Door het uitvoeren van een lichamelijke activiteit verminderen de symptomen. Periodic limb movement disorder treedt enkel tijdens de slaap op terwijl het rustelozebenensyndroom ook plaatsvindt wanneer de patiënt nog wakker is en ook wanneer hij slaapt. Ongeveer acht of negen op de tien patiënten met het rustelozebenensyndroom lijdt aan PLMD maar omgekeerd geldt dit niet.

Epidemiologie van periodiek bewegende ledematen

PLMD verschijnt op elk mogelijk stadium van het leven. Meestal diagnosticeren artsen de slaapstoornis bij patiënten van middelbare leeftijd en bij ouderen, maar ook bij kinderen komt de aandoening af en toe tot stand. Vrouwen en mannen zijn even vaak getroffen door periodic limb movement disorder.

Oorzaken van periodic limb movement disorder

Primaire PLMD

Het is anno oktober 2020 onbekend wat primaire PLMD veroorzaakt. Mogelijk is de zeldzame vorm van de slaapstoornis het gevolg van problemen met de zenuwregulatie. In bepaalde hersengebieden is mogelijk een tekort aan dopamine aanwezig.

Secundaire PLMD

Secundaire PLMD is te wijten aan een onderliggende ziekte of aan medicatiegebruik.

Aandoeningen
Patiënten met één van volgende medische aandoeningen lijden sneller aan periodic limb movement disorder:

Sommige medicijnen verhogen de kans op PLMD / Bron: Stevepb, PixabaySommige medicijnen verhogen de kans op PLMD / Bron: Stevepb, Pixabay
Medicatie
Ook veroorzaken diverse medicijnen de symptomen van PLMD:

De intrekking van barbituraten (geneesmiddelen die zenuwstelsel onderdrukken) en benzodiazepines (medicatie bij angst en slaapproblemen) leidt soms ook tot periodiek bewegende ledematen.

Symptomen

PLMD gaat meestal gepaard met zich herhalende spiertrekkingen, schokken of buigingen van de ledematen tijdens de slaap, meestal tijdens perioden van lichte, niet-REM-slaap. Deze heftige en schokkende bewegingen komen meestal voor in één of beide onderste ledematen, zoals de heup(en), de knie(ën) en de enkel(s). Af en toe zijn ook buigende en strekkende bewegingen in de arm of armen mogelijk. De bewegingen zijn meestal ritmisch en gebeuren elke twintig tot veertig seconden. De bewegingen van ledematen en hun frequentie variëren van nacht tot nacht en van patiënt tot patiënt. Patiënten met PLMD zijn meestal niet op de hoogte van de slaapstoornis; meestal merken bedpartners dit op. Patiënten met PLMD ontwaken soms meermaals per nacht waardoor ze onvoldoende diepe slaap ervaren. Hierdoor ontwaken ze met ochtendvermoeidheid, zijn ze overdag slaperig en vermoeid. Meestal resulteren de symptomen niet in angst, maar voor bedpartners is de aandoening soms wel vervelend. Sommige patiënten lijden naast periodic limb movement disorder aan het rustelozebenensyndroom (RLS).

Een bloedonderzoek is nodig / Bron: Frolicsomepl, PixabayEen bloedonderzoek is nodig / Bron: Frolicsomepl, Pixabay

Diagnose en onderzoeken

De patiënt krijgt een grondig lichamelijk onderzoek om een eventuele onderliggende oorzaak van de slaapstoornis vast te stellen. Ook bevraagt de arts de patiënt over de medische geschiedenis, het medicatiegebruik, de leefstijl en de medische familiale geschiedenis. Een bloedonderzoek is ook nodig om tekenen van bloedarmoede, andere tekortkomingen en infecties gerelateerd aan PLMD te detecteren. Ook is het mogelijk om de schildklierfunctie te meten via een bloedonderzoek. Verder is een urineonderzoek nuttig omdat hiermee sporen van medicijnen te detecteren zijn die bijdragen aan de bewegingsstoornis tijdens de slaap. Voorts is een polysomnografie (slaaponderzoek) essentieel. Dit onderzoek registreert de slaap, de ademhaling, de beweging, hersengolven en de hartslag tijdens de slaap. De arts sluit hiermee andere oorzaken uit. Ook een neurologisch onderzoek is nodig om neurologische afwijkingen uit te sluiten. Soms bestelt de arts nog bijkomende onderzoeken.

Behandeling van bewegingsstoornis tijdens de slaap

Een behandeling is niet noodzakelijk als het dagelijks leven of de relatie niet aangetast is. Verder geneest een eventuele aandoening de bewegingsstoornis niet, maar de symptomen zijn wel te verlichten.

Stoppen met roken is aanbevolen / Bron: Geralt, PixabayStoppen met roken is aanbevolen / Bron: Geralt, Pixabay

Omgevingsfactoren

Het is verstandig om cafeïne te vermijden omdat deze de symptomen verergeren en de slaap verstoren. Cafeïne is te vinden in chocolade, koffie, soda en thee. Stoppen met roken is tevens aanbevolen. Bij patiënten met secundaire PLMD is een behandeling van het onderliggend probleem nodig, zoals andere medicijnen nemen.

Medicijnen

Diverse medicijnen behandelen de bewegingsstoornis. Ze verminderen de bewegingen of laten de patiënt ondanks de bewegingen beter slapen. Veel medicijnen zijn ook inzetbaar voor het behandelen van het rustelozebenensyndroom.

Anticonvulsieve middelen
Anticonvulsiva verminderen spiersamentrekkingen.

Benzodiazepines
Benzodiazepines (benzodiazepinen) laten de patiënt beter slapen en onderdrukken de spiercontracties.

Dopamine-agonisten
Dopamine-agonisten zijn meestal de eerstelijnsbehandeling voor periodiek bewegende ledematen. Ze verhogen de hoeveelheid dopamine, een chemische stof in de hersenen die helpt bij het reguleren van de beweging van spieren.

GABA-agonisten
GABA-agonisten remmen de afgifte van bepaalde hersenchemicaliën, waardoor spiercontracties verminderen.

Sommige patiënten zijn gebaat met acupunctuur / Bron: Fusiontherapy, PixabaySommige patiënten zijn gebaat met acupunctuur / Bron: Fusiontherapy, Pixabay

Alternatieve behandelingen

Alternatieve behandelingen voor periodic limb movement disorder zijn ook mogelijk, al zijn deze niet wetenschappelijk bewezen effectief:
  • acupunctuur
  • manuele therapie
  • massage
  • podotherapie
  • yoga

Prognose van slaapstoornis

Primaire PLMD is vaak chronisch, maar de symptomen verschijnen met tussenpozen. Het behandelen van het onderliggend probleem van secundaire PLMD verhelpt meestal secundaire periodiek bewegende ledematen.

Complicaties van aandoening

Veel voorkomende complicaties van PLMD omvatten chronische slapeloosheid, een slechte slaap en slaperigheid overdag. Verder verhoogt PLMD het risico op een depressie, een korte aandachtsspanne en een slecht geheugen.
© 2018 - 2024 Miske, het auteursrecht van dit artikel ligt bij de infoteur. Zonder toestemming is vermenigvuldiging verboden. Deze informatie is van informatieve aard en geen vervanging voor professioneel medisch advies. Per 2021 gaat InfoNu verder als archief, artikelen worden nog maar beperkt geactualiseerd.
Gerelateerde artikelen
Restless Legs of rusteloze benen syndroomRestless Legs of rusteloze benen syndroomEen half miljoen mensen in ons land heeft regelmatig last van het Restless Legs Syndroom. Wat zijn de kenmerken van deze…
Rusteloze armen syndroom: symptomen, oorzaak en behandelingRusteloze armen syndroom: symptomen, oorzaak en behandelingHet rusteloze armen syndroom (Engels: restless arm syndrome) is een probleem in het centrale zenuwstelsel dat abnormale…
Ochtendvermoeidheid: Oorzaken vermoeid gevoel bij ontwakenOchtendvermoeidheid: Oorzaken vermoeid gevoel bij ontwakenSommige mensen ontwaken geregeld met een vermoeid gevoel. Dit wijst mogelijk op een slechte slaapgewoonte. Het is in dit…
Spiertrekkingen tijdens het slapenSpiertrekkingen tijdens het slapenSpiertrekkingen zijn onwillekeurige, plotselinge bewegingen die op elk moment kunnen optreden, zelfs wanneer je slaapt.…

Knobbel op sleutelbeen: Oorzaken van bultje aan claviculaKnobbel op sleutelbeen: Oorzaken van bultje aan claviculaHet sleutelbeen (clavicula) is een lang en dun bot dat tussen dat tussen het borstbeen en het schouderblad loopt. Het ve…
Calciphylaxis: Calciumafzettingen in lichaam met huidzwerenCalciphylaxis: Calciumafzettingen in lichaam met huidzwerenCalciphylaxis (calcifying uremic arteriolopathy) is een ernstige aandoening waarbij calcium zich ophoopt in kleine bloed…
Bronnen en referenties
  • Inleidingsfoto: Wokandapix, Pixabay
  • Geraadpleegd op 30 juli 2018:
  • Clinical Presentation, https://emedicine.medscape.com/article/1188558-clinical-presentation
  • Coëlho, Medisch Zakwoordenboek, digitale editie, versie 2010
  • Overview, https://emedicine.medscape.com/article/1188558-overview#showall
  • Periodic Limb Movement Disorder, https://www.cwz.nl/patient/aandoeningen/periodic-limb-movement-disorder/
  • Periodic Limb Movement Disorder, https://www.webmd.com/sleep-disorders/periodic-limb-movement-disorder#1
  • Periodic limb movement disorder: Symptoms and treatment, https://www.medicalnewstoday.com/articles/317911.php?sr
  • Periodic Limb Movements in Sleep is Associated with Increased Mortality , https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC5639136/
  • Periodiek bewegende ledematen, https://slaapcentrum.slingeland.nl/kenniscentrum/Ziekte--Aandoening/Periodiek-bewegende-ledematen/837/855
  • Periodieke bewegingen tijdens de slaap (PLMD), http://www.chronomed.nl/factsheet.php?id=17
  • Afbeelding bron 1: Stevepb, Pixabay
  • Afbeelding bron 2: Frolicsomepl, Pixabay
  • Afbeelding bron 3: Geralt, Pixabay
  • Afbeelding bron 4: Fusiontherapy, Pixabay
Miske (4.039 artikelen)
Laatste update: 08-10-2020
Rubriek: Mens en Gezondheid
Subrubriek: Aandoeningen
Bronnen en referenties: 15
Per 2021 gaat InfoNu verder als archief. Het grote aanbod van artikelen blijft beschikbaar maar er worden geen nieuwe artikelen meer gepubliceerd en nog maar beperkt geactualiseerd, daardoor kunnen artikelen op bepaalde punten verouderd zijn. Reacties plaatsen bij artikelen is niet meer mogelijk.
Medische informatie…
Deze informatie is van informatieve aard en geen vervanging voor professioneel medisch advies. Raadpleeg bij medische problemen en/of vragen altijd een arts.