Scheur in de meniscus: operatie of niet?

De meniscus is een halvemaan-vormig stukje kraakbeen waarvan elke knie er twee heeft. Deze dienen als stootkussentjes om de klappen op te vangen die de benen te verwerken krijgen tijdens het lopen en doen van sportieve activiteiten. Bij een verkeerde beweging kan een meniscus scheuren. Vaak zorgt dat voor pijnklachten maar dit hoeft niet. Bij een meniscusruptuur wordt vaak al snel geadviseerd deze middels een operatie te verhelpen. Uit onderzoek is echter gebleken dat een periode van fysiotherapie doorgaans niet minder effectief is en een operatie dus lang niet altijd noodzakelijk.

Behandeling gescheurde meniscus

• Over de meniscus
• Blessures aan de meniscus
• Operatie aan de meniscus
• Geen operatie maar fysiotherapie?

Over de meniscus

De meniscus is een schijfje kraakbeen in de vorm van een halve maan, dat zich bij mensen bevindt in het kniegewricht tussen het uiteinde van het scheenbeen en het dijbeen. Per knie heeft men twee menisci. Wanneer er bij een buiging druk wordt uitgeoefend op het kniegewricht dan zorgen de menisci in de knie ervoor dat de druk gelijkmatig over het scheenbeen wordt verdeeld. De menisci hebben daarbij dan de functie van een soort stootkussentjes. Ze zitten bevestigd aan het gewrichtskapsel. De binnenste meniscus zit tevens vast aan de binnenste knieband.

Blessures aan de meniscus

De meniscus komt vaak pas in beeld wanneer er sprake is van een blessure. Beschadigingen aan de meniscus ontstaan doorgaans vooral wanneer de knie een rotatie maakt terwijl de voet vast blijft staan op de grond. Het risico op het ontstaan van dit soort blessures is met name groot bij intensieve sporten waarbij men veel van looprichting verandert zoals voetbal, basketbal, rugby en handbal. Ook is het nogal eens het gevolg van ongelukken bij het skiën. Het scheuren van de meniscus kan een bijgevolg zijn van het afscheuren van de binnenste knieband omdat deze daaraan bevestigd zit.

Een scheuring van de meniscus wordt in medische termen ook wel een meniscusruptuur genoemd. Zijn de kniebanden niet beschadigd geraakt dan is het mogelijk dat een meniscusruptuur niet of nauwelijks klachten geeft. Niet zelden komt het echter voor dat er een flapje kraakbeen hinderlijk klem blijft zitten in het kniegewricht. Dit kan tot pijnklachten en een beperking in de bewegingsvrijheid leiden. Wanneer een stukje van de meniscus als gevolg van een ruptuur dubbelklapt dan kan dit er bovendien toe leiden dat de knie 'op slot' blijft zitten en deze niet meer verder gebogen of gestrekt kan worden. Irritatie in de knie door een ruptuur kan er ook toe leiden dat er vocht in het gewricht komt. Een meniscusruptuur is doorgaans goed waarneembaar op een MRI-scan.

Operatie aan de meniscus

Een scheur in een meniscus geneest niet vanzelf. Dat komt doordat het weefsel slecht doorbloed is. Wie zich met een gescheurde meniscus tot een orthopeed went zal meestal aangeraden worden een kijkoperatie uit te laten voeren. Bij een dergelijke arthroscopie wordt het gescheurde gedeelte van het kraakbeen verwijderd. Als de scheur zich langs de rand bevindt - waar nog wel enige mate van doorbloeding is - dan kan de chirurg soms ook volstaan met het hechten van de scheur. Een dergelijke meniscusoperatie kan onder regionale verdoving worden uitgevoerd en duurt doorgaans niet meer dan 45 minuten. In Nederland gebeurt dit jaarlijks zo'n 300.000 keer. Circa drie kwart van de patiënten is ouder dan 40 jaar (2020).

Geen operatie maar fysiotherapie?

Omdat het repareren van een scheur in de meniscus relatief eenvoudig is wordt patiënten met deze blessure al snel een operatie geadviseerd. Voor wie jong is of intensief aan sport doet is een operatie ook zeker aan te raden. Uit onderzoek van het Amsterdamse ziekenhuis OLVG uit 2018 blijkt echter dat een operatie in veel gevallen onnodig is en even goed vervangen zou kunnen worden door een periode van fysiotherapie.

Het OLVG deed samen met enkele andere ziekenhuizen een proef waarbij een groep van 300 patiënten met een meniscusruptuur over twee groepen verdeeld werd. De ene helft onderging een arthroscopie om de scheur in de meniscus te verhelpen. De andere helft deed zes weken fysiotherapie. Na twee jaar werd het functioneren van de knie bij beide groepen vergeleken. Hieruit bleek dat de kniefunctie bij de geopereerde groep niet significant beter was dan bij de niet-geopereerde groep. Dit is goed nieuws want het betekent dat veel vaker volstaan kan worden met alleen fysiotherapie. Dit is niet alleen een stuk goedkoper dan een operatie, het operatief verwijderen van (een deel van) de meniscus vergroot op de lange termijn ook het risico op gewrichtsslijtage, wat vermeden kan worden met een conservatiever behandeling zonder operatie. Blijven de klachten na de fysiotherapie-behandeling toch bestaan dan kan een operatie altijd nog overwogen worden.