Acute flaccid myelitis: Verlamming en zwakte bij kinderen

Acute flaccid myelitis (AFM) is een zeldzame neurologische aandoening waarbij de grijze stof (deel van het ruggenmerg) ontstoken is door een virale infectie of schadelijke stoffen in de omgeving. Door de ontsteking verzwakken de spieren en reflexen in het lichaam. Dit resulteert in onder andere verlamming, zwakte in de gezichtsspieren, slik-, en kauwproblemen, vermoeidheid en urine-incontinentie. Vooral kinderen lijden aan deze ernstige ziekte. Een ondersteunende behandeling is mogelijk bij deze aandoening waarvoor geen genezing bestaat anno oktober 2020. De vooruitzichten zijn variabel maar mogelijk houden patiënten nog neurologische restschade over nadat ze hersteld zijn van de polio-achtige aandoening.

• Epidemiologie: Kinderen
• Oorzaken: Ontsteking van grijze stof in ruggenmerg
• Symptomen: Spierzwakte en verlamming
• Tekenen van virale infectie
• Acute ontsteking van grijze stof in ruggenmerg
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van acute flaccid myelitis
• Prognose van neurologische aandoening
• Complicaties AFM: Ademhalingsfalen
• Preventie: Voorkomen van virale infectie

Epidemiologie: Kinderen

Iedereen krijgt mogelijk te maken met AFM, maar kinderen (lagere schoolleeftijd) zijn het vaakst aangetast. Ongeveer 1 op de 100.000 kinderen is getroffen door acute flaccid myelitis. Volwassenen zijn af en toe ook getroffen door de neurologische aandoening. De aandoening presenteert zich tot slot het vaakst in augustus, september en oktober.

Oorzaken: Ontsteking van grijze stof in ruggenmerg

Bij de neurologische ziekte is een deel van het ruggenmerg, met name de grijze stof, ontstoken. In dit gebied liggen de zenuwcellen die zorgen voor de spieraansturing. De ontsteking veroorzaakt bijgevolg zwakte aan de spieren en reflexen in het lichaam.

Er zijn verschillende mogelijke oorzaken van AFM, waaronder virussen en milieutoxines (schadelijke stoffen in de omgeving).

Virussen die mogelijk acute flaccid myelitis veroorzaken, omvatten

• adenovirussen (symptomen aan de luchtwegen en ogen)
• herpesvirussen
• het coxsackievirus
• het ECHO-virus
• het enterovirus D68
• het poliovirus en non-polio enterovirussen
• het West Nijl-virus (WNV)

Meestal is het voor de arts niet mogelijk om de precieze oorzaak van AFM vast te stellen.

Symptomen: Spierzwakte en verlamming

Het klinisch beeld van acute flaccid myelitis is zeer variabel en afhankelijk van de oorzaak.

Tekenen van virale infectie

Bij virale infecties die leiden tot de neurologische ziekte, heeft een patiënt gemiddeld vijf dagen voordat AFM is opgetreden, symptomen gehad van de virale infectie, zoals hoesten, een loopneus, diarree, niezen, keelpijn, buikpijn, een verstopte neus, …

Acute ontsteking van grijze stof in ruggenmerg

De meeste patiënten met AFM hebben enkele dagen na de infectie plotseling (binnen een aantal uren) een zwakke arm of been. Soms verspreidt deze zwakte zich naar de andere arm of het andere been. Daarnaast treedt plots een verlies van spierspanning en reflexen op. Deze tekenen nemen mogelijk in ernst toe in de loop van een aantal dagen om daarna dan te stabiliseren. Sommige patiënten hebben ook andere symptomen, waaronder:

• een onduidelijke spraak
• een stijve nek en een stijve rug (rugstijfheid)
• epilepsie
• hangende oogleden (ptosis)
• het hoofd niet goed overeind kunnen houden
• kauwproblemen
• pijn in de armen (armpijn), benen (beenpijn), buik (buikpijn) of rug (rugpijn)
• plasproblemen zoals urine-incontinentie
• problemen met het bewegen van de ogen met als gevolg dubbelzien
• slikproblemen
• tintelingen en/of een brandend gevoel in de armen, de benen en/of de romp (soms)
• vermoeidheid
• zwakte van de gezichtsspieren

Diagnose en onderzoeken

AFM veroorzaakt veel vergelijkbare symptomen met andere neurologische ziekten, zoals transverse myelitis en het Guillain-Barré-syndroom (zwakte en pijn door zenuwschade). Dit maakt het voor de arts lastig om de juiste diagnose te stellen. De arts moet daarom meerdere onderzoeken uitvoeren om zeker te zijn van de diagnose. Hij voert een neurologisch onderzoek uit. Hierbij test hij de locatie van de zwakte, en hij kijkt ook naar de symptomen van een slechte spierspanning en verminderde reflexen. Verder is een MRI-scan van het ruggenmerg en de hersenen nodig. De arts bestelt voorts een lumbale punctie (ruggenmergprik), omdat hij het hersenvocht wil laten analyseren. Het hersenvocht is de vloeistof rond de hersenen en het ruggenmerg. Daarnaast is een elektromyografie nodig. Hierbij test de arts de zenuwgeleidingssnelheid en de reactie van de spieren op de boodschappen van de zenuwen. Een keelkweekje, ontlastingsonderzoek of bloedonderzoek zijn soms ook nuttig om de aanwezigheid van een virus op te sporen. Het is belangrijk om deze onderzoeken zo snel mogelijk na het begin van de symptomen uit te laten voeren.

Behandeling van acute flaccid myelitis

Er is geen specifieke behandeling voor AFM anno oktober 2020. Een neuroloog zet een ondersteunende behandeling in voor specifieke symptomen. Fysiotherapie en/of ergotherapie is inzetbaar bij zwakte aan de armen of benen. Logopedie is inzetbaar bij kauw-, slik- en spraakproblemen. Veroorzaakt het herpesvirus de aandoening, dan zet de arts hiervoor specifieke antivirale geneesmiddelen in. Sommige artsen schrijven soms bepaalde immunosuppressiva (medicijnen die het immuunsysteem onderdrukken) voor omdat de verlammingsverschijnselen mogelijk tot stand komen door een afweerreactie van het lichaam. Verder zet de arts soms een plasmaferese (verwijdering en vervanging van plasma in het bloed) in. Pijnstillers zijn bovendien essentieel. Een urinekatheter is tot slot nodig bij plasproblemen.

Prognose van neurologische aandoening

Kinderen met deze aandoening verbeteren dankzij de behandelingen geleidelijk binnen een paar weken. Sommige patiënten genezen volledig terwijl anderen nog restschade overhouden aan AFM, zoals onder andere spierzwakte en vermoeidheid.

Complicaties AFM: Ademhalingsfalen

Soms verzwakt de AFM de spieren die nodig zijn om te ademen. Dit leidt dan tot ademhalingsfalen, wat erg ernstig is. Mogelijk is dan een beademingsapparaat nodig. Zeer sporadisch komen kinderen te overlijden als gevolg van acute flaccid myelitis.

Preventie: Voorkomen van virale infectie

Het is mogelijk om enkele virale infecties die leiden tot AFM te voorkomen. Kinderen moeten steeds gevaccineerd worden tegen polio. Verder beschermen personen zich het best tegen muggenbeten, aangezien muggen mogelijk het West-Nijlvirus met zich meedragen (wat mogelijk leidt tot AFM). Anno oktober 2020 is het West-Nijlvirus echter vooral actief in Centraal- en Zuid-Afrika, India en de landen rond de Middellandse Zee.

Lees verder

• Enterovirus D68: Virale infectie met griepachtige symptomen
• Verlamming (paralyse): Soorten, oorzaken en symptomen