Acute flaccid myelitis: Verlamming en zwakte bij kinderen

Acute flaccid myelitis (AFM) is een zeldzame neurologische aandoening waarbij de grijze stof (deel van het ruggenmerg) ontstoken is door een virale infectie of schadelijke stoffen in de omgeving. Door de ontsteking verzwakken de spieren en reflexen in het lichaam. Dit resulteert in onder andere verlamming, zwakte in de gezichtsspieren, slik-, en kauwproblemen, vermoeidheid en urine-incontinentie. Vooral kinderen lijden aan deze ernstige ziekte. Een ondersteunende behandeling is mogelijk bij deze aandoening waarvoor geen genezing bestaat anno september 2024. De vooruitzichten zijn variabel maar mogelijk houden patiënten nog neurologische restschade over nadat ze hersteld zijn van de polio-achtige aandoening.

• Epidemiologie
• Oorzaken
• Risicofactoren
• Symptomen: Spierzwakte en verlamming
• Tekenen van virale infectie
• Acute ontsteking van grijze stof in ruggenmerg
• Alarmsymptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van acute flaccid myelitis
• Prognose
• Complicaties
• Preventie

Epidemiologie

Iedereen kan getroffen worden door AFM, maar kinderen in de lagere schoolleeftijd zijn het vaakst aangetast. Ongeveer 1 op de 100.000 kinderen krijgt te maken met acute flaccid myelitis. Volwassenen worden soms ook getroffen door deze neurologische aandoening. De aandoening komt het vaakst voor in de maanden augustus, september en oktober.

Oorzaken

Bij de neurologische ziekte is een deel van het ruggenmerg, met name de grijze stof, ontstoken. In dit gebied liggen de zenuwcellen die zorgen voor de spieraansturing. De ontsteking veroorzaakt bijgevolg zwakte aan de spieren en reflexen in het lichaam.

Er zijn verschillende mogelijke oorzaken van AFM, waaronder virussen en milieutoxines (schadelijke stoffen in de omgeving).

Virussen die mogelijk acute flaccid myelitis veroorzaken, omvatten

• adenovirussen (symptomen aan de luchtwegen en ogen)
• herpesvirussen
• het coxsackievirus
• het ECHO-virus
• het enterovirus D68
• het poliovirus en non-polio enterovirussen
• het West Nijl-virus (WNV)

Meestal is het voor de arts niet mogelijk om de precieze oorzaak van AFM vast te stellen.

Risicofactoren

Hoewel de exacte risicofactoren voor AFM niet volledig begrepen worden, zijn er enkele factoren die de kans op het ontwikkelen van deze aandoening kunnen verhogen:

• Leeftijd: Kinderen, vooral die jonger dan 5 jaar, lijken een hoger risico te hebben.
• Bepaalde virale infecties: De aanwezigheid van virale infecties zoals die veroorzaakt door enterovirussen kan een risicofactor zijn.
• Seizoensgebonden verschijnselen: AFM lijkt vaker voor te komen tijdens de herfstmaanden, mogelijk in verband met de verhoogde circulatie van bepaalde virussen.

Symptomen: Spierzwakte en verlamming

Het klinisch beeld van acute flaccid myelitis is zeer variabel en afhankelijk van de oorzaak.

Tekenen van virale infectie

Bij virale infecties die leiden tot de neurologische ziekte, heeft een patiënt gemiddeld vijf dagen voordat AFM is opgetreden, symptomen gehad van de virale infectie, zoals hoesten, een loopneus, diarree, niezen, keelpijn, buikpijn, een verstopte neus, …

Acute ontsteking van grijze stof in ruggenmerg

De meeste patiënten met AFM hebben enkele dagen na de infectie plotseling (binnen een aantal uren) een zwakke arm of been. Soms verspreidt deze zwakte zich naar de andere arm of het andere been. Daarnaast treedt plotseling een verlies van spierspanning en reflexen op. Deze tekenen nemen mogelijk in ernst toe in de loop van een aantal dagen om daarna te stabiliseren. Sommige patiënten hebben ook andere symptomen, waaronder:

• een onduidelijke spraak
• een stijve nek en een stijve rug (rugstijfheid)
• epilepsie
• hangende oogleden (ptosis)
• het hoofd niet goed overeind kunnen houden
• kauwproblemen
• pijn in de armen (armpijn), benen (beenpijn), buik (buikpijn) of rug (rugpijn)
• plasproblemen zoals urine-incontinentie
• problemen met het bewegen van de ogen met als gevolg dubbelzien
• slikproblemen
• tintelingen en/of een brandend gevoel in de armen, de benen en/of de romp (soms)
• vermoeidheid
• zwakte van de gezichtsspieren

Alarmsymptomen

Bij patiënten met acute flaccid myelitis kunnen de volgende symptomen wijzen op een dringende medische situatie:

• Ernstige ademhalingsproblemen
• Verlies van bewustzijn of ernstige verwardheid
• Snelle achteruitgang van motorische functies
• Plotselinge, ernstige pijn of gevoelloosheid

Bij aanwezigheid van deze alarmsymptomen moet onmiddellijk medische hulp worden ingeroepen.

Diagnose en onderzoeken

AFM veroorzaakt veel vergelijkbare symptomen met andere neurologische ziekten, zoals transverse myelitis en het Guillain-Barré-syndroom (zwakte en pijn door zenuwschade). Dit maakt het voor de arts lastig om de juiste diagnose te stellen. De arts moet daarom meerdere onderzoeken uitvoeren om zeker te zijn van de diagnose. Hij voert een neurologisch onderzoek uit. Hierbij test hij de locatie van de zwakte, en hij kijkt ook naar de symptomen van een slechte spierspanning en verminderde reflexen. Verder is een MRI-scan van het ruggenmerg en de hersenen nodig. De arts bestelt voorts een lumbale punctie (ruggenmergprik), omdat hij het hersenvocht wil laten analyseren. Het hersenvocht is de vloeistof rond de hersenen en het ruggenmerg. Daarnaast is een elektromyografie nodig. Hierbij test de arts de zenuwgeleidingssnelheid en de reactie van de spieren op de boodschappen van de zenuwen. Een keelkweekje, ontlastingsonderzoek of bloedonderzoek zijn soms ook nuttig om de aanwezigheid van een virus op te sporen. Het is belangrijk om deze onderzoeken zo snel mogelijk na het begin van de symptomen uit te laten voeren.

Behandeling van acute flaccid myelitis

Er is geen specifieke behandeling voor AFM anno september 2024. Een neuroloog zet een ondersteunende behandeling in voor specifieke symptomen. Fysiotherapie en/of ergotherapie is inzetbaar bij zwakte aan de armen of benen. Logopedie is inzetbaar bij kauw-, slik- en spraakproblemen. Veroorzaakt het herpesvirus de aandoening, dan zet de arts hiervoor specifieke antivirale geneesmiddelen in. Sommige artsen schrijven soms bepaalde immunosuppressiva (medicijnen die het immuunsysteem onderdrukken) voor om ontstekingen te verlichten.

Prognose

De prognose voor patiënten met acute flaccid myelitis varieert. Sommigen herstellen volledig, terwijl anderen blijvende neurologische schade ondervinden. De mate van herstel hangt af van de ernst van de ziekte en de snelheid van de behandeling. Bij sommige patiënten kunnen symptomen verbeteren binnen een paar weken, terwijl anderen langdurige gevolgen ondervinden, zoals blijvende spierzwakte of problemen met de spraak.

Complicaties

Mogelijke complicaties van acute flaccid myelitis zijn:

• Langdurige spierzwakte of verlamming
• Spraak- en slikproblemen
• Problemen met ademhaling
• Ernstige pijn

Preventie

Er zijn geen specifieke maatregelen om acute flaccid myelitis te voorkomen, maar het is verstandig om algemene gezondheidsmaatregelen te nemen om virale infecties te vermijden. Dit omvat regelmatig handen wassen, vaccinatie tegen infectieziekten zoals de griep en de poliovaccinatie, en het vermijden van contact met mensen die symptomen van een virale infectie vertonen.

Lees verder

• Enterovirus D68: Virale infectie met griepachtige symptomen
• Verlamming (paralyse): Soorten, oorzaken en symptomen