Theatrale persoonlijkheidsstoornis: Psychische aandoening

Een theatrale (histrionische) persoonlijkheidsstoornis is een psychologische aandoening waarbij een persoon zich op een grillige en emotioneel geladen manier gedraagt, vaak met een verlangen naar aandacht en erkenning. Hoewel een theatrale persoonlijkheidsstoornis niet noodzakelijkerwijs als ernstig psychisch probleem wordt beschouwd, kan deze aandoening aanzienlijke problemen veroorzaken in relaties, op het werk en/of op school. De oorzaken van de theatrale persoonlijkheidsstoornis zijn anno augustus 2024 nog steeds niet volledig begrepen. Het blijft een uitdaging voor artsen om deze stoornis nauwkeurig te diagnosticeren en effectief te behandelen. Meestal wordt psychotherapie ingezet als behandelingsmethode voor personen met een theatrale persoonlijkheidsstoornis.

• Wat is een persoonlijkheidsstoornis?
• Oorzaken van de psychische aandoening
• Risicofactoren van theatrale persoonlijkheidsstoornis
• Symptomen: Dwangmatig aandacht vragen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van histrionische persoonlijkheidsstoornis
• Prognose
• Complicaties
• Levensstijl en zelfzorg
• Praktische tips voor het omgaan met theatrale persoonlijkheidsstoornis
• Omgaan met emoties en gedrag
• Ondersteuning en zelfzorg

Wat is een persoonlijkheidsstoornis?

Een persoonlijkheid verwijst naar de unieke combinatie van eigenschappen die denk- en gedragspatronen bepalen die iemand onderscheiden van anderen. Het vaststellen van wat als een normale persoonlijkheid wordt beschouwd kan lastig zijn, gezien de grote variëteit tussen individuen. Sommige mensen vertonen echter bepaalde combinaties van eigenschappen die als onaangepast worden beschouwd of problemen in het dagelijks functioneren veroorzaken. Dit wordt een persoonlijkheidsstoornis genoemd. Anno augustus 2024 gebruiken artsen de vijfde editie van de Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders (DSM-5), uitgegeven door de American Psychiatric Association, om persoonlijkheidsstoornissen te definiëren en te diagnosticeren.

Oorzaken van de psychische aandoening

De theatrale persoonlijkheidsstoornis valt onder de cluster-B-persoonlijkheidsstoornissen. Deze groep omvat stoornissen die gekenmerkt worden door dramatisch, emotioneel en onvoorspelbaar gedrag, stemmingswisselingen en overmatige uitbundigheid. Naast de theatrale persoonlijkheidsstoornis omvat dit cluster ook de antisociale persoonlijkheidsstoornis, de borderline persoonlijkheidsstoornis en de narcistische persoonlijkheidsstoornis. De specifieke oorzaken van de theatrale persoonlijkheidsstoornis blijven anno augustus 2024 onbekend, en er is nog veel onderzoek nodig om deze aandoening beter te begrijpen.

Risicofactoren van theatrale persoonlijkheidsstoornis

De theatrale persoonlijkheidsstoornis lijkt het gevolg te zijn van een combinatie van genetische, sociale en ontwikkelingsfactoren. Jeugdtrauma kan een rol spelen bij de ontwikkeling van deze stoornis. Genetische aanleg kan ook bijdragen aan de vatbaarheid voor deze aandoening. Vrouwen worden vaker gediagnosticeerd dan mannen, hoewel dit deels kan komen omdat vrouwen vaker hulp zoeken en symptomen eerder melden dan mannen.

Symptomen: Dwangmatig aandacht vragen

De symptomen van de theatrale persoonlijkheidsstoornis ontstaan doorgaans in de adolescentie. Personen met deze stoornis vertonen vaak extreem dramatisch, emotioneel, invloedrijk, verleidelijk en onvoorspelbaar gedrag. Ze hebben een sterke behoefte aan aandacht en bevestiging van anderen en gebruiken vaak manipulatieve tactieken om in het middelpunt van de belangstelling te staan. Wanneer de aandacht niet op hen gericht is, kunnen ze dramatisch en irrationeel reageren. Ongepast gedrag en emotionele instabiliteit leiden vaak tot ondiepe en instabiele relaties.

De symptomen van een theatrale persoonlijkheidsstoornis kunnen onder meer omvatten:

• Denken dat relaties hechter zijn dan ze in werkelijkheid zijn
• Dramatisch en provocerend gedrag
• Dwangmatig verlangen naar aandacht, met boosheid, verdriet of onzekerheid als geen aandacht wordt ontvangen
• Emotionele instabiliteit
• Flirterig of ongepast seksueel gedrag
• Overmatig gebruik van uiterlijk om aandacht te trekken
• Impulsiviteit
• Moeite met het uiten van diepgaande gevoelens
• Obsessief bezig zijn met het zelfbeeld
• Zich ongemakkelijk voelen bij gebrek aan aandacht

Diagnose en onderzoeken

Het diagnosticeren van een persoonlijkheidsstoornis kan complex zijn, omdat de symptomen soms overlappen met ernstigere onderliggende aandoeningen. Artsen moeten een uitgebreide medische en psychiatrische geschiedenis verzamelen en een lichamelijk onderzoek uitvoeren. Als de arts vermoedt dat iemand lijdt aan een persoonlijkheidsstoornis, kan doorverwijzing naar een psychiater of psycholoog noodzakelijk zijn. De diagnose wordt gesteld op basis van diagnostische vragen en richtlijnen in de DSM-5. De overlap van symptomen met andere persoonlijkheidsstoornissen maakt het echter uitdagend om een precieze diagnose te stellen.

Behandeling van histrionische persoonlijkheidsstoornis

Psychotherapie is de voornaamste behandelingsmethode voor de theatrale persoonlijkheidsstoornis. Tijdens de therapie helpt de psychotherapeut de persoon om onderliggende angsten of problemen te identificeren die bijdragen aan het probleemgedrag. De therapie richt zich ook op het aanleren van gezondere denk- en gedragspatronen en helpt de persoon om zijn gedrag beter te reguleren. Dit kan leiden tot verbeteringen op sociaal, beroepsmatig en academisch vlak. Het is echter belangrijk op te merken dat niet alle personen met een theatrale persoonlijkheidsstoornis zich bewust zijn van de noodzaak van behandeling.

Prognose

Een theatrale persoonlijkheidsstoornis is vaak een chronische aandoening. Artsen vinden het vaak moeilijk om de stoornis te diagnosticeren en te behandelen, en mensen met deze stoornis zijn soms terughoudend om hulp te zoeken. De aandoening kan leiden tot significante problemen in sociale en professionele contexten. Ondanks de mogelijke ernst van de stoornis ervaren veel personen met een theatrale persoonlijkheidsstoornis vaak een relatief normaal leven. Slechts een klein percentage ervaart ernstige problemen als direct gevolg van de stoornis.

Complicaties

Personen met een theatrale persoonlijkheidsstoornis lopen een verhoogd risico op het ontwikkelen van bijkomende psychische aandoeningen, zoals een angststoornis, een depressie, en stressgerelateerde lichamelijke klachten. Deze bijkomende aandoeningen kunnen de behandeling en het dagelijks functioneren verder compliceren.

Levensstijl en zelfzorg

Het bevorderen van een gezonde levensstijl kan bijdragen aan het algehele welzijn en kan ook helpen bij het beheersen van de symptomen van een theatrale persoonlijkheidsstoornis. Dit omvat:

• Gezonde voeding: Een evenwichtig voedingspatroon kan helpen bij het stabiliseren van stemmingen en bevorderen van algemeen welzijn.
• Regelmatige beweging: Lichaamsbeweging kan bijdragen aan het verminderen van stress en angst, en het verbeteren van de stemming.
• Stressmanagement: Technieken zoals mindfulness, meditatie en ontspanningsoefeningen kunnen nuttig zijn voor het beheersen van emotionele instabiliteit en stress.

Praktische tips voor het omgaan met theatrale persoonlijkheidsstoornis

Omgaan met emoties en gedrag

Als je een theatrale persoonlijkheidsstoornis hebt, kan het soms lastig zijn om emoties in balans te houden. Je kunt het gevoel hebben dat je constant aandacht nodig hebt of moeite hebben met kritiek. Het is belangrijk om jezelf tijd te geven om emoties te verwerken en te begrijpen waar deze vandaan komen. Overweeg therapie om je te helpen bij het ontwikkelen van strategieën om je emoties beter te reguleren.

Ook voor je omgeving kan het uitdagend zijn om met dit gedrag om te gaan. Het is belangrijk dat je open communiceert over je gevoelens en behoeften, maar ook bereid bent om naar anderen te luisteren. Dit kan de relatie met je partner, vrienden en familie versterken.

Ondersteuning en zelfzorg

Het volgen van een behandelplan met een psycholoog of psychiater kan je helpen om meer controle te krijgen over je gedrag en relaties. Cognitieve gedragstherapie is vaak effectief bij deze aandoening en kan je helpen om negatieve patronen te doorbreken.

Zelfzorg is ook belangrijk. Zorg ervoor dat je genoeg slaapt, gezond eet en tijd neemt om te ontspannen. Overweeg ontspanningstechnieken zoals yoga of meditatie om stress te verminderen en je emoties beter te beheren.

Lees verder

• Persoonlijkheidsstoornissen: Soorten en kenmerken
• Borderline persoonlijkheidsstoornis: Psychische aandoening
• Antisociale persoonlijkheidsstoornis: Psychische aandoening
• Narcistische persoonlijkheidsstoornis: Symptomen narcisme