Theatrale persoonlijkheidsstoornis: Psychische aandoening

Een theatrale (histrionische) persoonlijkheidsstoornis is een psychologische aandoening waarbij een persoon grillig en emotioneel geladen gedrag vertoont, dat meestal tot stand komt bij een persoon met een verwrongen zelfbeeld die aandacht wil krijgen. Hoewel een theatrale persoonlijkheidsstoornis geen ernstig psychisch probleem is, leidt de psychische aandoening wel tot problemen op het vlak van relaties, werk en/of school. De oorzaken van een theatrale persoonlijkheidsstoornis zijn onduidelijk anno oktober 2020. De stoornis blijft voor artsen een uitdaging om te diagnosticeren of te behandelen. Meestal is psychotherapie inzetbaar om personen met een theatrale persoonlijkheidsstoornis te behandelen.

• Wat is een persoonlijkheidsstoornis?
• Oorzaken van psychische aandoening
• Risicofactoren van theatrale persoonlijkheidsstoornis
• Symptomen: Dwangmatig aandacht vragen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van histrionische persoonlijkheidsstoornis
• Prognose
• Complicaties

Wat is een persoonlijkheidsstoornis?

Een persoonlijkheid verwijst naar de combinatie van eigenschappen die denk- en gedragspatronen produceren die uniek zijn voor een persoon. Een normale persoonlijkheid is lastig te bepalen, omdat persoonlijkheden tussen mensen sterk verschillen. Sommige mensen vertonen echter bepaalde combinaties van eigenschappen die in het dagelijks leven als onaangepast worden beschouwd of problemen met het functioneren veroorzaken. Dit staat dan bekend als een persoonlijkheidsstoornis. Artsen gebruiken anno oktober 2020 de vijfde editie van de Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders (DSM-5), uitgegeven door de American Psychiatric Association om persoonlijkheden te helpen definiëren.

Oorzaken van psychische aandoening

Een histrionische persoonlijkheidsstoornis is een cluster-B-stoornis. Deze groep van persoonlijkheidsstoornissen bevat persoonlijkheidsstoornissen met dramatische, emotionele en grillige symptomen, stemmingswisselingen en uitbundigheid. In dit cluster zijn ook de antisociale persoonlijkheidsstoornis, borderline persoonlijkheidsstoornis en narcistische persoonlijkheidsstoornis opgenomen. De oorzaken van de totstandkoming van deze persoonlijkheidsstoornis zijn onbekend anno oktober 2020.

Risicofactoren van theatrale persoonlijkheidsstoornis

Een histrionische persoonlijkheidsstoornis is wellicht het gevolg van een combinatie van genetische, sociale en ontwikkelingsfactoren. Een jeugdtrauma draagt namelijk mogelijk bij aan de ontwikkeling van een histrionische persoonlijkheidsstoornis. Wanneer een persoon bepaalde genen geërfd heeft, is hij mogelijk meer vatbaar voor het ontwikkelen van deze persoonlijkheidsstoornis. Vrouwen zijn vaker dan mannen aangetast, maar vrouwen melden symptomen wel eerder dan mannen.

Symptomen: Dwangmatig aandacht vragen

De symptomen van de psychische aandoening ontwikkelen zich meestal tijdens de adolescentie. Een histrionische persoonlijkheidsstoornis is geassocieerd met een verwrongen zelfbeeld. Personen met deze persoonlijkheidsstoornissen vertonen namelijk uiterst dramatisch, emotioneel, invloedrijk, verleidelijk en grillig gedrag. Ze zoeken dwangmatig de aandacht op en vragen de bevestiging van anderen. Personen met theatrale persoonlijkheidsstoornis zijn meestal goed in het manipuleren van sociale situaties om zichzelf in het middelpunt van de aandacht te plaatsen. Ze vertonen dramatisch en irrationeel gedrag als de aandacht niet naar hen gaat. Ongepast aandachtzoekend gedrag en emotionele volatiliteit betekenen dat personen met een theatrale persoonlijkheidsstoornis vaak onstabiele en oppervlakkige relaties met anderen ontwikkelen.

Volgende vaak chronische psychologische symptomen komen tot stand bij een theatrale persoonlijkheidsstoornis:

• denken dat relaties hechter zijn dan in werkelijkheid het geval is
• dramatisch en provocerend gedrag
• een dwangmatig verlangen naar aandacht en boos, verdrietig of onzeker gedrag bij indien ze geen aandacht krijgen
• emotionele instabiliteit
• flirterig of ongepast seksueel gedrag
• het overmatig gebruik van het uiterlijk om de aandacht te trekken
• impulsiviteit
• moeite met het uiten van diepgaande gevoelens
• obsessief bezig zijn met het zelfbeeld
• zich ongemakkelijk voelen bij gebrek aan aandacht

Diagnose en onderzoeken

Het diagnosticeren van een persoonlijkheidsstoornis vormt een uitdaging voor de arts, omdat symptomen soms verband houden met een ernstigere, onderliggende mentale of fysieke aandoening. De arts heeft bijgevolg de volledige medische en psychiatrische geschiedenis nodig en ook voert hij een lichamelijk onderzoek uit. Als de arts vermoedt dat de persoon lijdt aan een persoonlijkheidsstoornis, verwijst hij de persoon door naar een psychiater of een psycholoog. Aan de hand van diagnostische vragen en richtlijnen in de DSM-5 bepaalt de arts of een persoon lijdt aan een histrionische persoonlijkheidsstoornis. De symptomen van een theatrale persoonlijkheidsstoornis overlapt echter met diverse persoonlijkheidsstoornissen, waardoor het moeilijk is om precies vast te stellen welke stoornis de persoon heeft.

Behandeling van histrionische persoonlijkheidsstoornis

Een psychotherapeut identificeert onderliggende angsten of problemen die leiden tot het gedrag van de persoon. Verder helpt de psychotherapeut om de persoon andere dankpatronen aan te leren. Ook leert de persoon zijn gedrag beter in te kaderen. Hierdoor verbetert het functioneren op sociaal, beroepsmatig of academisch niveau. Mensen met een theatrale persoonlijkheidsstoornis hebben echter niet altijd het gevoel dat ze een behandeling nodig hebben voor hun persoonlijkheidsstoornis.

Prognose

Een histrionische persoonlijkheidsstoornis is vaak een levenslange psychologische aandoening. Artsen vinden het moeilijk om deze aandoening te diagnosticeren en behandelen, en daarnaast zijn mensen terughoudend om hulp te zoeken. De aandoening leidt tot problemen voor het dagelijks functioneren, met name in sociale en professionele situaties. Hoewel dit mogelijk ernstige psychische complicaties met zich meebrengt, leiden veel personen met een theatrale persoonlijkheidsstoornis vaak een relatief normaal leven. Slechts een minderheid van de mensen met een theatrale persoonlijkheidsstoornis ervaart aanzienlijke problemen in het leven als een direct gevolg van de stoornis.

Complicaties

Naast de problemen op school, in een relatie en op het werk, ontwikkelen personen met een theatrale persoonlijkheidsstoornis sneller een angststoornis, een depressie en stressgerelateerde lichamelijke klachten.

Lees verder

• Persoonlijkheidsstoornissen: Soorten en kenmerken
• Borderline persoonlijkheidsstoornis: Psychische aandoening
• Antisociale persoonlijkheidsstoornis: Psychische aandoening
• Narcistische persoonlijkheidsstoornis: Symptomen narcisme