Huiduitslag bij meningitis (hersenvliesontsteking)

Bepaalde virussen, bacteriën of schimmels veroorzaken meningitis (hersenvliesontsteking). Deze infectieziekte gaat vaak (maar niet altijd) gepaard met een kenmerkende huiduitslag, ook gekend als een petechiale huiduitslag. De huiduitslag veroorzaakt door een ontsteking van de hersenvlies is afkomstig van een onderhuidse bloeding en verdwijnt niet door er met een glas tegen te drukken. Naast de huiduitslag, die een laat teken is van meningitis, ontstaan andere mogelijke symptomen zoals braken, koorts, hoofdpijn en toevallen. De ziekte is potentieel levensbedreigend en vereist onmiddellijke medische zorg. De arts dient meestal direct medicatie in om het risico op complicaties te verminderen. De prognose is in de meeste gevallen goed wanneer de arts tijdig de behandeling kan opstarten.

• Oorzaken van uitslag door meningitis
• Risicofactoren van huiduitslag door hersenvliesontsteking
• Symptomen
• Baby’s
• Volwassenen
• Behandeling van ontsteking van hersenvlies
• Prognose van infectieziekte
• Complicaties
• Preventie
• Praktische tips voor het leven / omgaan met huiduitslag bij meningitis (hersenvliesontsteking)
• Behandeling van huiduitslag bij meningitis
• Preventie en vaccinatie
• Nazorg en monitoring
• Misvattingen rond huiduitslag bij meningitis
• Elke huiduitslag bij meningitis is gevaarlijk
• De uitslag verschijnt altijd in een vroeg stadium
• Een bleke huiduitslag betekent dat er geen meningitis is
• De glas-test is altijd betrouwbaar
• Huiduitslag bij meningitis is besmettelijk
• Bij huiduitslag kun je afwachten of het vanzelf verdwijnt

Oorzaken van uitslag door meningitis

Meningokokkenbacteriën veroorzaken meningitis en septikemie. Wanneer de bacteriën zich in de bloedbaan bevinden, vermenigvuldigen ze zich snel en beginnen ze endotoxinen (vergiften) vrij te maken. De natuurlijke afweer van het lichaam heeft weinig effect op deze vergiften en uiteindelijk ontstaat schade aan de bloedvaten. Onbehandeld ontstaat schade aan het hele lichaam, met orgaanschade of orgaanfalen tot gevolg. De huiduitslag geassocieerd met bloedvergiftiging wordt veroorzaakt door bloed dat lekt in de weefsels onder de huid. De uitslag veroorzaakt door schade aan de bloedvaten bestempelen artsen als een petechiale uitslag.

Risicofactoren van huiduitslag door hersenvliesontsteking

Patiënten met een hoger risico op hersenvliesontsteking zijn onder andere:

• Baby's jonger dan 1 jaar
• Patiënten die in een gemeenschapsomgeving wonen, zoals een studentenflat of een zorginstelling voor volwassenen
• Iedereen met een verzwakt immuunsysteem
• Patiënten met bepaalde medische aandoeningen

Symptomen

De uitslag treedt meestal op in de latere stadia van meningitis, wanneer de ziekte nog ernstiger is geworden. Niet iedereen met meningitis ervaart echter een petechiale huiduitslag. Het is belangrijk om een medische behandeling te zoeken voor symptomen van meningitis, zelfs als er geen huiduitslag aanwezig is. Het krijgen van een snelle behandeling verhoogt de kansen op herstel en overleving.

De meningitis huiduitslag heeft volgende kenmerken:

• Bleke of gevlekte delen van de huid
• Kleine rode, roze, bruine of paarse pinpriktekens (petechiën) op de huid
• Paarsblauwe plekken

Op een donkere huidskleur is de meningitis uitslag moeilijker te zien. De uitslag is voorts niet verhoogd. In het begin is de uitslag mild en subtiel, maar deze breidt zich mogelijk uit naar grotere huidgebieden. Soms verdonkert de huiduitslag wanneer het bloeden aanhoudt.

Baby’s

Baby’s jonger dan één jaar zijn het vaakst aangetast. Zuigelingen met meningitis ervaren verschillende symptomen, waaronder:
LIST]
Braken of diarree

Een gebogen rug

Een onvermogen om wakker te worden of intense lethargie

Een stijve nek

Een uitpuilende fontanel, de zachte plek op het hoofd

Een weigering om te eten

Koorts

Koude handen en voeten

Overmatige prikkelbaarheid, zoals een afkeer van opgepikt te worden

Rillingen

Uitpuilende fontanellen (zachte plekken bovenop het hoofd van de baby)

Zich van lichten afwenden


Als meningitis evolueert tot bloedvergiftiging, ontstaat soms binnen de paar uur een huiduitslag of een ongewone huidskleur.

Volwassenen

Symptomen van meningitis bij tieners en volwassenen zijn:

• Braken
• Buikpijn
• Dubbelzien
• Een overgevoeligheid voor licht
• Een snelle ademhaling (tachypneu)
• Een stijve nek die pijnlijk is om te bewegen
• Ernstige hoofdpijn
• Gewrichtspijn
• Koorts
• Koude handen en voeten
• Maagkrampen
• Mentale veranderingen, inclusief verwardheid
• Spierpijn
• Toevallen

Glastest

De glastest is een eenvoudige zelftest waardoor patiënten te weten komen of ze een gewone huiduitslag hebben of dat ze lijden aan een ernstigere uitslag veroorzaakt door meningitis. Hiervoor drukt hij met een helder drinkglas tegen de uitslag. Als de uitslag en vlekken zichtbaar blijven, is medische hulp nodig omdat dan sprake is van een petechiale huiduitslag (veroorzaakt door meningitis of andere ernstige ziekten die bloedingen veroorzaken). Donkere patiënten onderzoeken best lichtere huidgebieden, zoals de handpalmen of de voetzolen. De glastest is geen waterdichte manier om te beslissen of een patiënt medische zorg nodig heeft. Alle patiënten met symptomen van meningitis moeten meteen medische hulp krijgen, zelfs als de uitslag vervaagt met een druk onder het glas.

Diagnostisch onderzoek

• Artsen diagnosticeren meningitis door één of meer onderzoeken uit te (laten) voeren:
• Een bloedonderzoek
• Een CT-scan
• Een lichamelijk onderzoek om naar symptomen te zoeken
• Een MRI-scan
• Een ruggenmergprik (onderzoek van het ruggenmergvocht, dat de hersenen en het ruggenmerg omringt en beschermt)
• Een urineonderzoek

Differentiële diagnose

Een gelijkaardige uitslag als een petechiale uitslag is soms veroorzaakt door:

• Auto-immuunziekten
• Bepaalde medicijnen
• Een laag aantal bloedplaatjes, wat mogelijk te wijten is aan een vitamine K-tekort
• Persen, zoals tijdens het tillen van zware voorwerpen, tijdens de bevalling, of tijdens overmatig, krachtig hoesten of braken
• Verwondingen
• Virussen

Behandeling van ontsteking van hersenvlies

Als een patiënt positief test op bacteriële meningitis, schrijft de arts antibiotica voor om de infectie te behandelen. Soms schrijven artsen meteen antibiotica voor, ook als ze niet weten of de infectie door bacteriën wordt veroorzaakt. Dit is een voorzorgsmaatregel, omdat bacteriële meningitis ernstiger is dan virale meningitis. Artsen behandelen meningitis veroorzaakt door schimmels met antischimmelmiddelen. Meningitis die het gevolg is van een virale infectie verdwijnt mogelijk vanzelf wanneer deze mild is, terwijl bij meer ernstige gevallen een ziekenhuisopname vereist is. Een arts zet antivirale medicijnen in bij virale meningitis. Een patiënt met meningitis heeft mogelijk anti-epileptische geneesmiddelen (anti-epileptica) nodig, evenals steroïden om een ontsteking te verminderen.

Prognose van infectieziekte

De vooruitzichten voor patiënten met meningitis zijn afhankelijk van diverse factoren. De oorzaak van de ziekte en de risicofactoren van een patiënt bepalen de kans op een volledig herstel. Over het algemeen verhoogt een snelle behandeling de overlevingskans aanzienlijk en vermindert hierdoor het risico op complicaties op de lange termijn.

Complicaties

Meningitis is potentieel levensbedreigend en kan snel verergeren. Veel patiënten herstellen van meningitis met een snelle medische zorg. Soms ontstaan echter langetermijncomplicaties zoals:

• Geheugenverlies
• Gehoorproblemen
• Hoofdpijn
• Leerproblemen
• Littekens of huidbeschadiging
• Nierschade
• Problemen met het gezichtsvermogen
• Spraakproblemen
• Toevallen
• Zwakte of verlamming

Preventie

Sommige soorten meningitis zijn besmettelijk. Hiervoor is het belangrijk om een goede hygiëne na te leven:

• Geen eten, drinken, gereedschap of persoonlijke voorwerpen delen met een persoon die mogelijk is blootgesteld aan meningitis
• Hoesten en niezen in de elleboogplooi in plaats van de handen
• Thuisblijven bij ziekte, en zieke kinderen niet naar de kinderopvang sturen
• Vaak de handen wassen met zeep en stromend water, vooral voor het eten en na toiletgebruik

Praktische tips voor het leven / omgaan met huiduitslag bij meningitis (hersenvliesontsteking)

Behandeling van huiduitslag bij meningitis

Huiduitslag die gepaard gaat met meningitis is vaak een gevolg van een bacteriële infectie, zoals meningokokkenmeningitis. De uitslag wordt gekarakteriseerd door kleine, paarse of rode vlekjes (petochieën) die niet verdwijnen bij het drukken op de huid. Het is belangrijk om onmiddellijk medische hulp in te schakelen als deze uitslag verschijnt, aangezien het kan wijzen op een ernstige infectie die snel kan verergeren. De behandeling van meningitis omvat doorgaans intraveneuze antibiotica, en in sommige gevallen antivirale middelen, afhankelijk van de oorzaak van de infectie.

Preventie en vaccinatie

De beste manier om meningitis te voorkomen, is door vaccinatie. Er zijn vaccins beschikbaar tegen de bacteriën die meningitis kunnen veroorzaken, zoals meningokokken, pneumokokken en Haemophilus influenzae type b (Hib). Het is belangrijk om deze vaccins op jonge leeftijd te krijgen om bescherming te bieden tegen deze potentieel levensbedreigende infecties. Mensen die in risicogebieden wonen of reizen, kunnen extra vaccins nodig hebben. Het is ook belangrijk om contact met besmette personen te vermijden, aangezien meningitis vaak via druppels in de lucht wordt overgedragen.

Nazorg en monitoring

Patiënten die herstellen van meningitis moeten regelmatig worden gecontroleerd op eventuele langdurige effecten van de infectie, zoals gehoorverlies, hersenschade of problemen met het zenuwstelsel. Revalidatie kan nodig zijn om fysiek en mentaal herstel te bevorderen. Het is essentieel om medische follow-up te onderhouden om mogelijke complicaties tijdig op te merken en aan te pakken.

Misvattingen rond huiduitslag bij meningitis

Meningitis is een ernstige ontsteking van de hersenvliezen die door bacteriën of virussen kan worden veroorzaakt. Een van de meest zorgwekkende symptomen, vooral bij bacteriële meningitis, is een huiduitslag die kan wijzen op sepsis. Er bestaan echter veel misverstanden over het ontstaan, de kenmerken en de ernst van deze uitslag.

Elke huiduitslag bij meningitis is gevaarlijk

Niet elke huiduitslag bij meningitis wijst op een levensbedreigende situatie. Virale meningitis, de meest voorkomende vorm, gaat vaak gepaard met milde huidveranderingen die vanzelf verdwijnen. Bij bacteriële meningitis, vooral door meningokokken, kan een petechiale of purpura-achtige uitslag wijzen op sepsis, wat een medische noodsituatie is. Het is belangrijk om onderscheid te maken tussen onschuldige huidreacties en symptomen van een ernstige infectie.

De uitslag verschijnt altijd in een vroeg stadium

Bij bacteriële meningitis kan de kenmerkende paarsrode uitslag pas in een later stadium optreden, wanneer de infectie zich uitbreidt in de bloedbaan. In de beginfase kunnen symptomen zoals koorts, hoofdpijn en nekstijfheid aanwezig zijn zonder zichtbare huidveranderingen. Dit maakt het des te belangrijker om bij vroege waarschuwingssignalen snel medische hulp in te schakelen, zelfs als er nog geen huiduitslag zichtbaar is.

Een bleke huiduitslag betekent dat er geen meningitis is

De klassieke niet-wegdrukbare paarsrode vlekjes (petechiën of purpura) zijn een bekend teken van meningokokkensepsis, maar huiduitslag bij meningitis kan in eerste instantie ook vaag, roze of vlekkerig zijn. Sommige patiënten vertonen alleen algemene bleekheid of een vlekkerige huid voordat de ernstigere uitslag zich ontwikkelt. Dit betekent dat het afwezig zijn van donkere vlekjes geen garantie is dat er geen ernstige infectie gaande is.

De glas-test is altijd betrouwbaar

De glas-test, waarbij een glas tegen de huid wordt gedrukt om te zien of de vlekken verbleken, kan helpen om een meningokokkenuitslag te herkennen, maar is niet altijd sluitend. In vroege stadia kunnen de vlekken nog wel verdwijnen bij druk, en sommige huiduitslagen bij andere infecties geven een vergelijkbaar beeld. Daarom mag de glas-test nooit het enige diagnostische criterium zijn; bij twijfel is altijd medisch onderzoek nodig.

Huiduitslag bij meningitis is besmettelijk

De huiduitslag zelf is geen besmettelijk symptoom. Wat wel overdraagbaar kan zijn, is de bacterie die meningitis veroorzaakt, zoals Neisseria meningitidis. Deze bacterie verspreidt zich via speekseldruppels door hoesten, niezen of nauw contact. Besmetting betekent echter niet automatisch dat iemand meningitis krijgt, omdat het afweersysteem de bacterie vaak kan bestrijden zonder ziekte te veroorzaken.

Bij huiduitslag kun je afwachten of het vanzelf verdwijnt

Bij een vermoeden van meningitis of een onverklaarbare huiduitslag, vooral in combinatie met koorts, hoofdpijn of nekstijfheid, is direct medisch ingrijpen noodzakelijk. Bacteriële meningitis kan zich razendsnel ontwikkelen en zonder snelle behandeling levensbedreigend zijn. Tijdig toedienen van medicatie, zoals antibiotica, kan ernstige complicaties of fatale gevolgen voorkomen.

Lees verder

• Meningokokkenmeningitis: Bacteriële hersenvliesontsteking
• Meningokokkenziekte: Sepsis en meningitis door bacteriën
• Meningitis: Hersenvliesontsteking met hoofdpijn & stijve nek
• Huiduitslag: Veel voorkomende oorzaken van uitslag op huid