Tokofobie: Angst van vrouwen voor zwangerschap en bevalling

Een zwangerschap en het op de wereld zetten van een kind is voor veel vrouwen een bron van vreugde. Toch ervaart ongeveer 80% van de vrouwen op enig moment tijdens hun zwangerschap een bepaalde mate van angst met betrekking tot de bevalling, maar zij zijn in staat deze angsten te beheersen. Voor sommige vrouwen roept het idee van een kind baren echter een irrationele en overweldigende angst op. In dat geval is er sprake van een psychische aandoening, namelijk tokofobie (tocofobie). Tokofobie is een van de meest voorkomende redenen waarom sommige vrouwen kiezen voor een geplande keizersnede. De behandeling van deze specifieke fobie bestaat meestal uit een combinatie van verschillende therapieën, waardoor de vrouw uiteindelijk toch een positieve bevallingservaring kan krijgen. Soms is de angst voor de bevalling echter zo intens dat vrouwen er zelfs voor kiezen om zwangerschap volledig te vermijden.

• Synoniemen voor tokofobie
• Oorzaken van angst voor bevalling
• Primair
• Secundair
• Risicofactoren van baringsangst
• Symptomen van tokofobie
• Lichamelijk
• Mentaal
• Gevolgen van tokofobie bij vrouwen
• Behandeling van tokofobie
• Multidisciplinair team
• Medicatie
• Individueel geboorteplan
• Ontspanningstherapie
• Prognose van tokofobie
• Complicaties van tokofobie
• Lichamelijke complicaties
• Psychologische complicaties
• Gevolgen voor de baby
• Preventie van tokofobie
• Educatie en voorlichting
• Emotionele en psychologische ondersteuning
• Individueel geboorteplan
• Mindfulness en ontspanningstechnieken

Synoniemen voor tokofobie

De term tokofobie werd geïntroduceerd in de medische literatuur in 2000. Het woord is afgeleid van de Griekse termen ‘tokos’, wat ‘geboorte’ betekent, en ‘fobos’, wat ‘angst’ betekent. De psychische aandoening staat ook bekend als ‘maleusiofobie’, ‘parturifobie’ en 'lockiofobie'.

Oorzaken van angst voor bevalling

De oorzaken van tokofobie zijn vaak complex en multifactorieel. Vrouwen kunnen bang zijn dat er iets misgaat met het leven van de baby of dat zijzelf gevaar lopen tijdens de bevalling. Daarnaast speelt angst voor het onbekende vaak een rol, evenals onzekerheid over het geboorteproces en de pijn die daarmee gepaard gaat. Sommige vrouwen hebben mogelijk ook geen vertrouwen in de medische zorg tijdens de bevalling of zijn bang om alleen te zijn op het moment van de geboorte.

Primair

Primaire tokofobie verwijst naar een diepgewortelde angst voor de bevalling bij vrouwen die nog nooit eerder zijn bevallen. Deze fobie kan al beginnen voor de zwangerschap, vaak tijdens de adolescentie, of ontstaat tijdens de zwangerschap. Mogelijke oorzaken zijn negatieve verhalen van anderen, de ervaring van de eigen moeder, of blootstelling aan bevallingen zonder adequate uitleg. Ook vrouwen die seksueel misbruikt of verkracht zijn, kunnen lijden aan primaire tokofobie, waarbij de bevalling flashbacks van het trauma kan oproepen.

Secundair

Secundaire tokofobie treedt op bij vrouwen die al eerder zijn bevallen. Deze vorm van tokofobie ontwikkelt zich meestal na een traumatische bevallingservaring, zoals een moeilijke bevalling, een miskraam, of inadequate pijnbestrijding tijdens de bevalling.

Risicofactoren van baringsangst

Tokofobie wordt, net als andere specifieke fobieën en angststoornissen, mogelijk geassocieerd met een depressie en een posttraumatische stressstoornis.

Symptomen van tokofobie

Tokofobie gaat, net als bij andere fobieën, gepaard met zowel fysieke als mentale symptomen.

Lichamelijk

Vrouwen die angstig zijn om te bevallen, kunnen de volgende fysieke symptomen ervaren:

• Duizeligheid
• Versnelde hartslag (tachycardie)
• Hartkloppingen
• Hyperventilatie (snelle en diepe ademhaling)
• Maagpijn
• Nachtmerries en slaapstoornissen

Mentaal

Mentale symptomen van tokofobie omvatten:

• Angst bij de gedachte aan zwangerschap of bevalling
• Angst en depressie
• Concentratieproblemen op het werk of bij gezinsactiviteiten
• Een extreme angst voor aangeboren afwijkingen, een doodgeboorte of het overlijden van de moeder
• Nervositeit
• Paniekaanvallen
• Rusteloosheid
• Spanning

Gevolgen van tokofobie bij vrouwen

Tokofobie kan aanzienlijke gevolgen hebben voor het welzijn en het gedrag van vrouwen. Sommigen vermijden prenatale zorg om confrontatie met hun angst te vermijden, terwijl anderen juist vaker medische hulp zoeken vanwege talrijke onverklaarde klachten. Vanwege hun intense angst kiezen veel vrouwen met tokofobie voor een keizersnede om een vaginale bevalling te vermijden. In ernstige gevallen kunnen vrouwen besluiten tot abortus vanwege hun extreme angst voor de bevalling. Andere mogelijke gevolgen zijn het vermijden van zwangerschap, hoewel zij wel een kinderwens hebben, het vermijden van seksuele relaties, of zelfs het vragen om een hysterectomie (chirurgische verwijdering van de baarmoeder).

Behandeling van tokofobie

Multidisciplinair team

Het is essentieel dat een vrouw met tokofobie steun krijgt van haar partner, familie en vrienden. Daarnaast is nauwe samenwerking met verloskundigen, psychologen/psychiaters en andere medische specialisten cruciaal. Door deze ondersteuning kan de ernst van de angststoornis verminderen, wat de kans op een succesvolle behandeling vergroot. Behandeling van tokofobie omvat vaak medische begeleiding, educatie, cognitieve gedragstherapie, psychotherapie, sociale steun en zelfhulpstrategieën.

Medicatie

De arts kan ook medicatie voorschrijven om onderliggende problemen zoals depressie, angst en andere psychiatrische stoornissen te behandelen. Medicatie wordt vaak gecombineerd met andere behandelingsmethoden voor een optimaal resultaat.

Individueel geboorteplan

Een individueel geboorteplan, opgesteld in overleg met de vrouw, kan helpen om haar angst te verminderen en de kans op een positieve bevallingservaring te vergroten. Sommige vrouwen hebben specifieke wensen, zoals de aanwezigheid van een vrouwelijke verloskundige, die kunnen worden opgenomen in dit plan.

Ontspanningstherapie

Mindfulness en ontspanningstherapieën kunnen vrouwen met tokofobie helpen om hun angst te beheersen en zich beter voor te bereiden op de bevalling.

Prognose van tokofobie

Tokofobie is een relatief zeldzame angststoornis, maar kan een grote invloed hebben op het leven en functioneren van de vrouw (en haar partner). Met adequate ondersteuning en behandeling kunnen de angsten rond zwangerschap en bevalling worden verminderd, waardoor de vrouw een gezonde zwangerschap kan ervaren en een positieve bevallingservaring kan hebben. Het is echter van cruciaal belang dat de vrouw tijdig hulp zoekt en haar angsten bespreekt met een verloskundige en/of arts.

Complicaties van tokofobie

Tokofobie kan leiden tot een aantal complicaties, zowel voor de vrouw als voor de baby:

Lichamelijke complicaties

• Verhoogd risico op een keizersnede, wat kan leiden tot langere hersteltijd en meer complicaties tijdens en na de bevalling.
• Risico op pre-eclampsie (hoge bloeddruk tijdens de zwangerschap), mogelijk als gevolg van verhoogde stressniveaus.
• Verstoorde lactatie of problemen met borstvoeding door aanhoudende stress en angst.

Psychologische complicaties

• Langdurige angststoornissen of depressie na de bevalling, ook wel postpartumdepressie genoemd.
• Verhoogd risico op het ontwikkelen van een posttraumatische stressstoornis (PTSS) na een traumatische bevalling.
• Moeite met het opbouwen van een band met de pasgeborene door negatieve gevoelens rond de bevalling.

Gevolgen voor de baby

• Verhoogd risico op vroeggeboorte of een laag geboortegewicht als gevolg van stressgerelateerde complicaties.
• Mogelijke ontwikkelingsproblemen door gebrek aan prenatale zorg of een verhoogd stressniveau van de moeder.

Preventie van tokofobie

Preventie van tokofobie richt zich op vroege interventie en ondersteuning:

Educatie en voorlichting

Voorlichting over het geboorteproces en de mogelijkheden voor pijnverlichting kan de angst voor het onbekende verminderen. Regelmatige prenatale lessen en informatiebijeenkomsten kunnen hierbij helpen.

Emotionele en psychologische ondersteuning

Vroege gesprekken met een verloskundige, psycholoog of psychiater kunnen helpen om angstgevoelens te bespreken en te beheersen. Ondersteuning van partner en familie is ook essentieel.

Individueel geboorteplan

Het opstellen van een persoonlijk geboorteplan in overleg met de vrouw kan helpen om haar controle en vertrouwen te geven, wat angst kan verminderen. Dit kan ook speciale verzoeken bevatten, zoals de aanwezigheid van een bepaalde zorgverlener.

Mindfulness en ontspanningstechnieken

Het aanleren van mindfulness, ademhalingstechnieken en andere ontspanningsoefeningen kan helpen om stress en angst te verminderen tijdens de zwangerschap en bevalling.

Lees verder

• Fobie: Soorten fobieën (intense en irrationele angst)
• Angst & angstgevoelens: Soorten & symptomen angststoornissen
• Specifieke fobieën: Angst voor een object of situatie