IJshoofdpijn: oorzaken en behandeling van hoofdpijn door kou

IJshoofdpijn staat ook bekend als koudestimulushoofdpijn en sphenopalatine ganglioneuralgie. IJshoofdpijn is een kortdurende hoofdpijn die meestal verband houdt met de snelle consumptie van ijs, slush puppy, milkshake of een andere zeer koude drank. IJshoofdpijn treedt op wanneer iets extreem kouds het gehemelte raakt. Het gebeurt meestal als het weer erg heet is en je heel gretig iets drinkt wat koud is. Vermoedelijk wordt het veroorzaakt door een snelle vernauwing van de bloedvaten in je gehemelte. Je kunt deze vorm van hoofdpijn behandelen door je verhemelte te verwarmen. De pijn wordt meestal gevoeld in het voorhoofd of in beide slapen.

• Wat is ijshoofdpijn?
• Synoniemen
• Vóórkomen
• Symptomen van ijshoofdpijn
• Verschijnselen
• Onschuldig fenomeen
• Complicaties
• Oorzaken
• Risicofactoren
• Huisarts raadplegen
• Onderzoek en diagnose van ijshoofdpijn
• Anamnese
• Lichamelijk onderzoek
• Uitsluiting van andere oorzaken
• Zelfdiagnose
• Behandeling van hoofdpijn door kou
• Preventie
• Prognose
• Boezemfibrilleren door kou
• Casus: IJshoofdpijn (brain freeze)
• Patiënt
• Klachten
• Onderzoek
• Diagnose
• Behandeling
• Advies
• Prognose

Wat is ijshoofdpijn?

IJshoofdpijn is een korte, stekende hoofdpijn die kan optreden als je iets kouds eet, drinkt of inademt. Het bijten in een ijsje is een veel voorkomende trigger, maar het eten of drinken van slush puppy, milkshake of een andere zeer koude drank, kan hetzelfde effect hebben. Deze vorm van hoofdpijn kan ook optreden wanneer je hoofd plotseling wordt blootgesteld aan koude temperaturen, zoals door in koud water te duiken. Meestal is ijshoofdpijn net zo snel verdwenen als het zich ontwikkelt.

Synoniemen

IJshoofdpijn staat ook bekend als brainfreeze, bevriezingshoofdpijn of koudestimulushoofdpijn. Een archaïsche benaming is sphenopalatine ganglioneuralgie.

Vóórkomen

Koudestimulushoofdpijn komt vaak voor, bij 30% tot 40% van de mensen die gewoonlijk geen hoofdpijn hebben.

Symptomen van ijshoofdpijn

Verschijnselen

Symptomen van ijshoofdpijn zijn:

• scherpe, stekende pijn in het voorhoofd
• soms is de pijn gelokaliseerd bij de slapen
• pijn die ongeveer 20 tot 60 seconden na het begin piekt
• de pijn verdwijnt ongeveer in dezelfde tijd
• pijn die zelden langer duurt dan vijf minuten
• een plotselinge kou in de mond of keel, bijvoorbeeld door het eten van ijs of drinken van iets kouds
• pijn die snel ontstaat na blootstelling aan een koude stimulus, zoals het inademen van koude lucht of het eten van een ijskoud drankje

Onschuldig fenomeen

De symptomen zijn ongevaarlijk en geen teken van een onderliggende ziekte, hoewel veel deskundigen denken dat ze vaker voorkomen bij mensen die bekend zijn met migraine. Deze "brain freeze" verdwijnt meestal vanzelf en vereist geen medische behandeling.

Complicaties

IJshoofdpijn is een onschuldige en tijdelijke vorm van hoofdpijn. Er zijn geen bekende complicaties verbonden aan deze aandoening. Het veroorzaakt geen blijvende schade en heeft geen negatieve invloed op je gezondheid. De pijn verdwijnt snel, en hoewel het vervelend kan zijn, leidt het niet tot ernstige of langdurige problemen.

Oorzaken

IJshoofdpijn worden veroorzaakt door je hoofd bloot te stellen aan plotselinge, extreme kou of door iets kouds over je gehemelte en de achterkant van je keel te laten bewegen, zoals wanneer je snel ijs eet of een koud drankje neemt. Wetenschappers zijn anno 2024 nog niet zeker over het exacte ontstaansmechanisme van deze pijn. Eén theorie luidt dat de kou tijdelijk de bloedstroom in je zenuwstelsel verandert, waardoor een kortdurende hoofdpijn ontstaat. Bloedvaten vernauwen zich om het verlies van lichaamswarmte te voorkomen en ontspannen vervolgens opnieuw om de bloedstroom te laten stijgen, wat resulteert in een uitbarsting van pijn die weggaat zodra het lichaam zich aanpast aan de temperatuursverandering.

Risicofactoren

IJshoofdpijn kan iedereen treffen. Maar je bent kwetsbaarder voor ijshoofdpijn of je hebt intensere klachten als je bekend bent met migraine. Daarnaast kunnen de volgende factoren je risico op ijshoofdpijn verhogen:

• Snelle inname van koude dranken of voeding: Het eten van ijs of drinken van ijskoude dranken in een snel tempo kan de kans op ijshoofdpijn vergroten.
• Blootstelling aan koude temperaturen: Inademen van koude lucht, bijvoorbeeld tijdens koude wintermaanden, kan ook ijshoofdpijn triggeren.
• Overgevoeligheid van zenuwen: Mensen die gevoeliger zijn voor prikkels, zoals koude of kouder weer, kunnen vaker last hebben van ijshoofdpijn.
• Jongere leeftijd: Kinderen en jongvolwassenen lijken iets vaker vatbaar te zijn voor ijshoofdpijn in vergelijking met oudere volwassenen.

Huisarts raadplegen

Omdat ijshoofdpijn snel verdwijnt, is het niet nodig om naar een dokter te gaan. Als de hoofdpijn langer dan een paar minuten aanhoudt, gepaard gaat met koorts, braken en niet gelinkt is aan iets kouds eten of drinken, dan is het verstandig om je huisarts te raadplegen. Het is mogelijk dat dit geen eenvoudige ijshoofdpijn is.

Onderzoek en diagnose van ijshoofdpijn

Anamnese

De arts zal meestal beginnen met een gedetailleerd vraaggesprek (anamnese) om de symptomen van de ijshoofdpijn in kaart te brengen. Hierbij wordt gevraagd naar de omstandigheden waaronder de pijn optreedt, zoals het eten of drinken van iets kouds, en of er een geschiedenis is van migraine of andere hoofdpijnstoornissen.

Lichamelijk onderzoek

Meestal is een lichamelijk onderzoek niet nodig voor de diagnose van ijshoofdpijn, omdat de klachten vrij kenmerkend zijn. De arts kan echter een basiscontrole uitvoeren om andere mogelijke oorzaken van hoofdpijn uit te sluiten.

Uitsluiting van andere oorzaken

Als de symptomen niet typisch zijn of als de hoofdpijn langer aanhoudt dan normaal voor ijshoofdpijn, kan de arts andere onderzoeken aanbevelen. Dit kan onder andere bloedonderzoek of beeldvorming zoals een MRI of CT-scan zijn om ernstigere oorzaken, zoals sinusproblemen of neurologische aandoeningen, uit te sluiten.

Zelfdiagnose

In de meeste gevallen is zelfdiagnose van ijshoofdpijn mogelijk, omdat de pijn duidelijk samenhangt met het eten of drinken van iets kouds en snel verdwijnt. Medische hulp is meestal niet nodig, tenzij de hoofdpijn frequent of ernstig is.

Behandeling van hoofdpijn door kou

IJshoofdpijn hoeft niet te worden behandeld. Meestal verdwijnt de pijn snel nadat het koude eten of drinken is ingeslikt. De meeste mensen hebben hun eigen methoden om de pijn te bestrijden; de meest voorkomende is om de tong te krullen en tegen je verhemelte aan te drukken.

Andere effectieve methoden om de pijn te verlichten zijn:

• Het vertragen van het eten of drinken van koude producten.
• Het tijdelijk stoppen met het consumeren van het koude item totdat de pijn voorbij is.
• Het drinken van iets warms of het spoelen van de mond met warm water om het koude effect te neutraliseren.
• De pijn verdwijnt meestal snel en zonder dat verdere medische behandeling nodig is.

Preventie

De beste manier om ijshoofdpijn te voorkomen, is door het consumeren van heel koud eten of drinken te vermijden of door blootstelling aan kou te voorkomen. Wat ook helpt, is het heel langzaam eten van koude gerechten. Daarnaast kun je:

• Kleine hapjes nemen of kleine slokjes drinken in plaats van grote hoeveelheden tegelijk.
• Je mond even laten wennen aan de kou voordat je doorslikt, om de zenuwen in je gehemelte minder te prikkelen.
• Koude dranken met een rietje drinken om contact met het gehemelte te vermijden.

Met deze voorzorgsmaatregelen kun je het risico op ijshoofdpijn aanzienlijk verkleinen.

Prognose

IJshoofdpijn is een onschuldige vorm van hoofdpijn die snel verdwijnt. Ofschoon de pijn kort maar hevig kan zijn, is deze van voorbijgaande aard en verdwijnt meestal binnen enkele seconden tot minuten. Recidief is niet uitgesloten als je opnieuw iets kouds eet of drinkt, maar de aandoening heeft geen blijvende effecten of langdurige complicaties.

Casus: IJshoofdpijn (brain freeze)

Patiënt

Lisa, 16 jaar, studente.

Klachten

Lisa kreeg tijdens het eten van ijs plotseling een scherpe, stekende pijn in haar voorhoofd. De pijn was intens maar kortdurend, en verdween binnen enkele seconden. Dit gebeurt regelmatig wanneer Lisa snel iets kouds eet of drinkt.

Onderzoek

• Anamnese: Lisa is verder gezond en heeft geen voorgeschiedenis van migraine of andere hoofdpijnklachten. Ze merkt de pijn alleen op bij het eten van koude voedingsmiddelen. Geen andere symptomen zoals misselijkheid of duizeligheid.
• Fysiek onderzoek: Geen afwijkingen zichtbaar. Geen gevoeligheid bij palpatie van het hoofd en de nek. Lisa heeft geen visuele veranderingen of andere neurologische symptomen.

Diagnose

IJshoofdpijn (brain freeze), veroorzaakt door de snelle consumptie van koude voeding, wat leidt tot snelle temperatuurveranderingen in de mond en keel.

Behandeling

Symptomatische behandeling: Lisa wordt geadviseerd om koude voedingsmiddelen langzamer te eten of te drinken, en deze in kleinere hoeveelheden in te nemen. Door de koude langer in de mond te laten voordat ze slikt, kan de kans op brain freeze worden verminderd.

Advies

• Voorkomen: Lisa moet koude voedingsmiddelen geleidelijk consumeren en proberen deze meer richting de zijkanten van haar mond te houden om de temperatuurschok te verminderen.
• Medische follow-up: Aangezien de pijn kortdurend en onschuldig is, hoeft Lisa alleen terug te komen als ze nieuwe, aanhoudende of verergerde hoofdpijnklachten ontwikkelt.

Prognose

IJshoofdpijn is onschadelijk en verdwijnt vanzelf binnen enkele seconden. Met het aanpassen van haar eetgedrag kan Lisa de frequentie en ernst van de pijn verminderen. De prognose is uitstekend, zonder risico op verdere complicaties.

Lees verder

• Hoofdpijn achter ogen: oorzaken van pijn achter de ogen
• Hoofdpijn: soorten, symptomen, oorzaak en behandeling
• Hoofdpijn op kruin: oorzaken van drukkende pijn op kruin
• Hoofdpijn aan voorhoofd: oorzaken van pijn aan voorhoofd
• Hoofdpijn natuurlijk genezen, bestrijden of behandelen