Varicocèle (zakaderbreuk): Gezwollen ader in balzak

Een varicocèle, ook wel bekend als zakaderbreuk of spatader in het scrotum, is een veelvoorkomende goedaardige aandoening waarbij een abnormale verwijding van de aderen in het scrotum ontstaat. Deze aandoening is vergelijkbaar met spataderen in de benen en kan leiden tot ongemak, pijn en vruchtbaarheidsproblemen. Het diagnosticeren en behandelen van een varicocèle is belangrijk om mogelijke complicaties te voorkomen.

• Oorzaken van varicocèle bij mannen
• Risicofactoren van varicocèle
• Symptomen
• Alarmsymptomen bij spatader in het scrotum
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van zakaderbreuk
• Operatie: Varicocèlectomie
• Embolisatie
• Prognose van varicocèle
• Complicaties van varicocèle en behandelingen
• Preventie van varicocèle

Oorzaken van varicocèle bij mannen

Een varicocèle ontstaat door een zwelling van de aders in het scrotum wanneer de kleppen in deze aders niet goed functioneren. Normaal gesproken zorgen deze kleppen ervoor dat het bloed in één richting stroomt, namelijk terug naar het hart. Wanneer deze kleppen falen, kan het bloed terugstromen en zich ophopen in de aders van het scrotum, waardoor deze verwijden. Dit proces lijkt sterk op het mechanisme van spataderen in de benen. Anno augustus 2024 is de exacte oorzaak van defecte kleppen in de aders nog steeds niet volledig begrepen. Er is echter geen duidelijke link met andere onderliggende gezondheidsproblemen.

Risicofactoren van varicocèle

Varicocèles komen vaker voor bij mannen tussen de 15 en 25 jaar. Mannen die roken lopen ook een verhoogd risico op het ontwikkelen van deze aandoening. De aandoening komt vaker voor aan de linkerkant van het scrotum vanwege de anatomie van de bloedvaten. Bij oudere mannen kan een plotseling optredende varicocèle wijzen op een onderliggend probleem, zoals een niertumor, die de bloedtoevoer naar een ader blokkeert.

Symptomen

Varicocèles ontwikkelen zich meestal langzaam en kunnen asymptomatisch zijn. Als er symptomen optreden, kunnen deze variëren van mild ongemak tot ernstige pijn. Typische symptomen zijn:

• Doffe tot scherpe pijn, ongemak of gevoeligheid van het scrotum
• Een pijnloos knobbeltje in het scrotum
• Zwelling van het scrotum
• Jeukende sensaties onder de huid van het scrotum
• Verminderde vruchtbaarheid of een verminderd aantal zaadcellen
• Vergrote en gedraaide aderen in het scrotum, voelbaar als een "zak met wormen"

Alarmsymptomen bij spatader in het scrotum

Bij ernstige pijn, plotselinge toename van de zwelling, of veranderingen in de grootte van de testikel, moet onmiddellijk medische hulp worden gezocht, aangezien dit kan wijzen op complicaties zoals torsie of een onderliggende tumor.

Diagnose en onderzoeken

De diagnose van een varicocèle begint met een lichamelijk onderzoek van de liesstreek, inclusief het scrotum en de testikels. De arts kan een verwrongen massa voelen langs de zaadstreng, vooral als de patiënt rechtop staat. Deze massa voelt aan als een "zak met wormen". Soms is de varicocèle niet zichtbaar of voelbaar wanneer de patiënt ligt. In dat geval kan een echografie van het scrotum en de testikels noodzakelijk zijn om de diagnose te bevestigen en de ernst te beoordelen. Bij vruchtbaarheidsproblemen wordt vaak een sperma-analyse uitgevoerd om de kwaliteit van het sperma te beoordelen.

Behandeling van zakaderbreuk

Niet alle varicocèles vereisen behandeling. Bij milde symptomen kan het dragen van ondersteunend ondergoed of een jockstrap voldoende zijn om het ongemak te verlichten. Echter, bij aanhoudende pijn of vruchtbaarheidsproblemen kan een medische ingreep nodig zijn.

Operatie: Varicocèlectomie

Een varicocèlectomie is een chirurgische ingreep waarbij de vergrote aderen in het scrotum worden afgebonden om de bloedstroom om te leiden naar gezonde aderen. Dit kan worden uitgevoerd via een open chirurgische procedure of laparoscopisch, waarbij kleinere incisies worden gemaakt. De patiënt krijgt anesthesie en kan meestal dezelfde dag naar huis. Het aanbrengen van een ijspakking op het scrotum gedurende de eerste 24 uur na de ingreep helpt de zwelling te verminderen.

Embolisatie

Embolisatie is een minimaal invasief alternatief voor chirurgie. Tijdens deze procedure wordt een katheter in een ader in de lies of nek ingebracht en naar de varicocèle geleid. Een kleine spiraal of scleroserend middel wordt via de katheter geplaatst om de bloedstroom naar de beschadigde ader te blokkeren en om te leiden naar gezonde aderen. Dit veroorzaakt minder pijn en heeft een kortere hersteltijd dan een operatie.

Prognose van varicocèle

De prognose voor mannen met een varicocèle is meestal goed. Veel mannen ervaren verlichting van de symptomen na een operatie of embolisatie. Bij mannen met vruchtbaarheidsproblemen kan het aantal zaadcellen toenemen na de behandeling, hoewel dit niet altijd leidt tot verbeterde vruchtbaarheid. Vroege behandeling tijdens de adolescentie kan de ontwikkeling van testikelatrofie voorkomen.

Complicaties van varicocèle en behandelingen

Hoewel de meeste behandelingen voor varicocèle succesvol zijn, kunnen er complicaties optreden, zoals:

• Vorming van een bloedstolsel
• Atrofie van de testikel (testikelatrofie)
• Infectie op de plaats van de ingreep
• Terugkeer van de varicocèle (recidief)
• Schade aan omliggende structuren, zoals bloedvaten of het scrotum

Het risico op onvruchtbaarheid blijft een belangrijke complicatie van een onbehandelde varicocèle.

Preventie van varicocèle

Er zijn geen gegarandeerde manieren om een varicocèle te voorkomen, aangezien de exacte oorzaken niet volledig bekend zijn. Het vermijden van risicofactoren zoals roken kan echter helpen om het risico te verminderen. Regelmatige zelfonderzoeken van het scrotum en tijdige medische controle bij klachten kunnen complicaties helpen voorkomen.

Lees verder

• Testikelpijn: Pijn in één of beide zaadballen (teelballen)
• Gezwollen scrotum (balzak): Oorzaken van scrotale zwelling