Varicocèle: symptomen, oorzaak en behandeling zakaderbreuk

Varicocèle: symptomen, oorzaak en behandeling zakaderbreuk Een varicocèle of zakaderbreuk is een verzameling van verwijde bloedvaten in de balzak (scrotum). Een varicocèle is een spatader van de bloedvaten van de bal. Het is een goedaardige aandoening die pas in de puberteit ontstaat en bij ongeveer 15% van de jongvolwassenen voorkomt. De oorzaak is vaak het niet goed functioneren van de kleine aderen in de balzak. Symptomen van een varicocèle kan bestaan uit een dof gevoel in het scrotum en zichtbaar verwijde aderen. Er kan een pijnloze massa worden waargenomen, die aanvoelt als een 'zak met wormen'. Deze afwijking kan een verlaging van het aantal zaadcellen en onvruchtbaarheid veroorzaken. De meeste varicocèles gaan niet gepaard met klachten en worden dan ook vaak bij toeval ontdekt tijdens lichamelijk onderzoek. Een varicocèle behoeft in de meeste gevallen geen behandeling. Chirurgische correctie van dit defect kan noodzakelijk zijn voor zowel asymptomatische als symptomatische varicocèles. De prognose is over het algemeen gunstig.

Varicocèle / Bron: BruceBlaus, Wikimedia Commons (CC BY-SA-4.0)Varicocèle / Bron: BruceBlaus, Wikimedia Commons (CC BY-SA-4.0)

Wat is een varicocèle of zakaderbreuk?

Verwijde bloedvaten in het scrotum

Een varicocèle is een verzameling van verwijde bloedvaten in het scrotum, ook wel 'balzak' genoemd. Het scrotum hangt achter de penis en in deze huidplooi (zakje) hangen de zaadballen, die ook wel teelballen, testes of testikels worden genoemd. In de teelballen wordt het mannelijk hormoon testosteron geproduceerd en de zaadcellen gemaakt, die daarna als rijpe spermacellen (spermatozoa) in de bijbal landen. De bijbal ligt achter de teelbal. Vlak voor er een zaadlozing (ejaculatie) plaats gaat vinden, leiden twee zaadleiders de zaadcellen vanuit beide bijballen naar de prostaat. Hier wordt er een vocht met voedingsstoffen aan toegevoegd, waarna het 'sperma' wordt genoemd. Vanaf de prostaat wordt het sperma door de urinebuis van de penis naar buiten geleid.

Spatader

Door middel van de zaadstreng zijn de teelballen met de rest van het lichaam verbonden. De zaadstreng leiden van elke teelbal naar de onderbuik. De zaadstreng is een soort slangetje dat bestaat uit de zaadleider, lymfevaten, zenuwen, een aantal spier- en bindweefselvezels en bloedvaten van de teelbal. Bij een varicocèle zitten de getroffen aders in de zaadstreng. De zaadstreng bevindt zich boven elke teelbal in het bovenste deel van de balzak. Een varicocèle is vergelijkbaar met een spatader die zich kan voordoen in het been.

Synoniemen

Een varicocèle staat ook bekend onder de volgende benamingen:
  • scrotale spataderen
  • scrotale varices
  • vena spermatica
  • zakaderbreuk

Wie krijgt er last van?

Een varicocèle komt voor bij mannelijke adolescenten en jongvolwassenen, in de leeftijd van 15-25 jaar. Het komt meestal voor tijdens de puberteit, aan de linkerkant van het scrotum. Er is geen sprake van een etnische of raciale voorkeur.

Oorzaak varicocèle

Niet goed functionerende kleppen

Via de bloedvaten in de zaadstreng wordt bloed vervoerd naar de testikels. Bij een varicocèle zijn de aders in de balzak uitgezet. Dit wordt meestal veroorzaakt doordat de kleppen die er voor zorgen dat het bloed slechts één kant uitstroomt in de ader, niet meer naar behoren werken. Als gevolg hiervan stroomt er een relatief grote hoeveelheid bloed via de aders terug naar de zaadballen, waardoor de aders opgerekt worden.

Niertumor

In een enkel geval wordt de varicocèle veroorzaakt door een niertumor, die op de aderen drukt. Een zich plotseling ontwikkelde varicocèle bij een oudere man, kan erop wijzen dat zich dat een tumor van de nier heeft ontwikkeld. Het is echter goed te bedenken dat de grote meerderheid van de varicocèlen zich ontwikkelt bij tieners en jongemannen en niet samenhangt met een ernstige aandoening

Risicofactoren

De risicofactoren voor het krijgen van een varicocèle of zakaderbreuk zijn:
  • de aanwezigheid van nierkanker
  • bloedstolsel in de bloedvaten van de nieren (renale veneuze trombose)
  • leeftijd: het treft vooral jongemannen tussen 15 en 25 jaar
  • elk letsel aan de testis of teelbal
  • elke verwonding aan het scrotum
  • roken

Complicaties varicocèle

Onvruchtbaarheid

Het bloed dat via de aders terugstroomt naar de zaadballen, zorgt ervoor dat afvalstoffen niet goed afgevoerd worden en voor temperatuurverhoging in de zaadbal. Dit kan een nadelig effect hebben op de spermaproductie en de vruchtbaarheid.

Krimp van de teelbal

Een varicocèle kan tevens aanleiding geven tot een vertraagde groei of krimp van de getroffen testikel (testisatrofie). Dit kan ook bijdragen tot onvruchtbaarheid. Een varicocèle kan invloed hebben op iemands seksuele prestaties. Dit kan het geval zijn bij een verlaagde testosteronspiegel als gevolg van een varicocèle. Dan zijn vaak ook de testes kleiner dan normaal. Een dergelijke omstandigheid kan het libido verminderen.

Symptomen van een varicocèle

Een varicocèle levert vaak geen klachten of symptomen op. De meeste varicocèles worden dan ook vaak bij toeval ontdekt tijdens lichamelijk onderzoek.

Verschijnselen

Symptomen van een varicocèle bestaan uit:
  • een dof gevoel in het scrotum
  • een trekkend of zeurderig gevoel in het scrotum
  • een zwaar gevoel in de balzak
  • verminderde aantal zaadcellen en verminderde beweeglijkheid van de zaadcellen, wat leidt tot onvruchtbaarheid
  • het krimpen van de testis (testisatrofie)
  • gevoel van een 'zak met wormen' in het scrotum
  • zichtbare verwijde bloedvaten (aderen) in het scrotum

Symptomen die kunnen optreden zijn een 'trekkend' gevoel of zeurderige pijn door de varicocèle. De aangedane kant van het scrotum kan wat lager hangen dan normaal. Deze zwelling zal verdwijnen wanneer de persoon op zijn rug ligt, doordat de aders zich dan legen. Maar zodra hij weer gaat staan, trekt de zwaartekracht het bloed weer terug in de aderen en keert de zwelling terug. Een grote varicocèle kan eruit zien en aanvoelen als een zak wormen in het scrotum.

Linker teelbal

Een varicocèle doet zich in 90% van de gevallen voor aan de linkerkant. Dit komt doordat het bloed uit de linker teelbal minder gemakkelijk wordt afgevoerd als uit de rechter teelbal. Deze aandoening ontstaat pas in de puberteit en komt bij ongeveer 15% van de jongvolwassenen voor. Het is een benigne aandoening.

Varicocèle gradaties

Een varicocèle kan afhankelijk van de grootte worden ingedeeld in graden. Er worden vier graden onderscheiden:

Graad Beschrijving
Graad 0De varicocèle is alleen vast te stellen met behulp van echodoppleronderzoek. Dit is een onderzoekmethode waarbij door middel van geluidsgolven structuren in het lichaam zichtbaar worden gemaakt.
Graad 1De varicocèle is alleen te voelen tijdens de Valsalva-manoeuvre. Hierbij wordt gepoogd lucht uit het lichaam te persen, terwijl men de adem inhoudt.
Graad 2De varicocèle is niet zichtbaar, maar wel voelbaar.
Graad 3De varicocèle is zichtbaar door zwelling en welving van de scrotale huid.

Onderzoek en diagnose

Lichamelijk onderzoek

Een varicocèle wordt meestal gediagnosticeerd door het scrotum fysiek (visueel) te onderzoeken. Het volgende is door de arts te zien tijdens het onderzoek:
  • boven de testis wordt een pijnloze massa gevoeld
  • de massa kan niet worden gezien of gevoeld als je ligt
  • de teelbal waar de varicocèle zich voordoet is mogelijk kleiner dan de teelbal aan de andere kant
  • je voelt een 'zak met wormen' als de arts de balzak aanraakt

Beeldvormend onderzoek

Zo nodig kan een scrotale echografie worden uitgevoerd om andere aandoeningen die mogelijk de onderliggende oorzaak is van een varicocèle of zakaderbreuk uit te sluiten.

Behandeling varicocèle

Ondersteunende onderbroek

Een varicocèle is een goedaardige aandoening die meestal geen behandeling behoeft, zeker niet als het kleine, pijnloze varicocèles betreft die vaak mettertijd verdwijnen. Het dragen van ondersteunende onderbroeken in plaats van boxershorts, kan verlichting van de klachten geven. Bij een tiener zal de arts vaak jaarlijks de groei van de teelballen in de gaten willen houden, zodat bepaald kan worden of een teelbal tot zijn volle omvang groeit.

Hechtingen na operatieve ingreep varicocèle / Bron: Kirk, Wikimedia Commons (CC BY-SA-3.0)Hechtingen na operatieve ingreep varicocèle / Bron: Kirk, Wikimedia Commons (CC BY-SA-3.0)

Operatie

In sommige situaties kan behandeling worden geadviseerd. Bijvoorbeeld bij aanhoudend ongemak of als een teelbal van een tiener met een varicocèle niet voldoende groeit. Er zijn verschillende technieken beschikbaar om een varicocèle te behandelen.
Bij de Aulitzky-procedure wordt door middel van een kleine operatie in de lies of in de linker onderbuik, de betreffende ader afgebonden. Een varicocèle komt na behandeling soms terug.

Preventie

Anno 2024 zijn er geen maatregelen bekend om een varicocèle te voorkomen. Regelmatige medische controle door de arts kan echter helpen om de aandoening vroegtijdig te identificeren en eventuele schade aan de teelballen te voorkomen. Je kunt ook zelf met enige regelmatig je teelballen controleren op afwijkingen.

Prognose

Varicocèles zijn veelal asymptomatisch, maar het kan op termijn onvruchtbaarheid veroorzaken. Een snelle identificatie en behandeling van de aandoening kan de prognose verbeteren.

Lees verder

© 2012 - 2024 Tartuffel, het auteursrecht van dit artikel ligt bij de infoteur. Zonder toestemming is vermenigvuldiging verboden. Deze informatie is van informatieve aard en geen vervanging voor professioneel medisch advies. Per 2021 gaat InfoNu verder als archief, artikelen worden nog maar beperkt geactualiseerd.
Gerelateerde artikelen
Varicocele - Zakaderbreuk; symptomen en behandelingVaricocele - Zakaderbreuk; symptomen en behandelingVaricocele, ook zakaderbreuk genoemd, is een groepje zwakke aders in het scrotum waarin zich bloed ophoopt. Behalve symp…
Varicocèle (zakaderbreuk): Gezwollen ader in balzakVaricocèle (zakaderbreuk): Gezwollen ader in balzakEen varicocèle (zakaderbreuk, spatader in het scrotum) is een goedaardige aandoening waarbij een zwelling en verwijding…
Gezwollen balzak: oorzaken zwelling van balzak of scrotumGezwollen balzak: oorzaken zwelling van balzak of scrotumEen zwelling van de balzak, gezwollen balzak of vergrote scrotum kan verschillende oorzaken hebben. Een gezwollen balzak…
Gezwollen teelbal: symptomen en oorzaken zwelling in teelbalGezwollen teelbal: symptomen en oorzaken zwelling in teelbalEen gezwollen teelbal kan verschillende oorzaken hebben, waarvan sommige een medische noodgeval vormen. Teelbalzwelling…

Helpt kaneel tegen diabetes?Helpt kaneel tegen diabetes?In complementaire sector staat kaneel bekend als natuurlijk en heilzaam middel om een te hoge bloedglucose bij mensen me…
Akoestische therapie helpt tegen blijvende gehoorschadeSteeds meer landgenoten worden geconfronteerd met ernstige, dikwijls zelfs blijvende gehoorschade. Vooral jongeren worde…
Bronnen en referenties
  • Inleidingsfoto: istock.com/daizuoxin
  • DoveMed. Varicocele of Scrotum. https://www.dovemed.com/diseases-conditions/varicocele-of-scrotum/ (ingezien op 8-9-2018)
  • Dr. Jannes J.E. van Everdingen (hoofdredactie): Het medisch handboek; Kosmos-Z&K Uitgevers, Utrecht/Antwerpen, vijfde volledig herziene druk 2006.
  • http://www.mayoclinic.com
  • http://www.umcn.nl
  • http://urologie.slingeland.nl
  • LUMC. Embolisatie varicocèle (vena spermatica). https://www.lumc.nl/patientenzorg/praktisch/patientenfolders/embolisatie-varicocele
  • Afbeelding bron 1: BruceBlaus, Wikimedia Commons (CC BY-SA-4.0)
  • Afbeelding bron 2: Kirk, Wikimedia Commons (CC BY-SA-3.0)
Reacties

Thijs, 01-09-2017
Ik had fase 3 vanaf na mijn pubertijd, en geopereerd op mijn 22e jaar via de onderbuik.
Heb nooit meer last gehad van mijn teelbal of klacht daar. Wel zijn mijn zenuwen beschadigd tijdens de operatie in mijn linker bovenbeen buitenkant.

Nu 35 jaar. Sinds 7 jaar heb ik ernstige willekeurige vaatontstekingen in middelgrote vaten van mijn benen, en etalagebenen. Na 4 ziekenhuizen en voornamelijk echo's waar het gezien wordt ook en bloedonderzoeken waar ze niks in vinden erkennen zij het, maar stoppen de onderzoeken steeds als zijnde een onbekende ziekte.

Heb ook 2x 6 weken bloedverdunners gehad in die tijd, kan het te maken hebben dat er iets niet goed is gegaan met de operatie van mijn teelbal? Dat daar het hoofdsysteem vernauwd is of verkeerd is aangesloten door een complicatie van de operatie? Ik ben radeloos aangezien de ziekenhuizen steeds de handen terugtrekken. Omdat de oorzaak steeds onbekend is voor hun. Dit heeft mij al mijn carriere gekost, en moet vaak met veel pijn leven. Reactie infoteur, 02-09-2017
Is al gedacht aan een auto-immuunreactie?

Syl, 03-01-2015
Mijn zoon is 2x geopereerd vanwege varicocele rond zijn pubertijd. Inmiddels is hij 20 en de dikke aders zijn nog altijd aanwezig. Nu heeft hij de laatste tijd veel buikpijn, last met plassen en als de betreffende geopereerde bal aanraakt is het pijnlijk en krijgt hij een pijnscheut die door zijn lies naar zijn buik trekt. Kan het zijn dat het is terug gekomen of lijkt dit op iets anders? Reactie infoteur, 07-01-2015
Het is verstandig om dit door de huisarts te laten beoordelen.

Sadfs, 03-03-2013
@Hendry over het algemeen niet, dit zou kunnen duiden op teelbalkanker. Reactie infoteur, 04-03-2013
In het geval van zaadbalkanker is pijn meestal niet het belangrijkste symptoom. Er is een vormverandering en groei van de zaadbal: http://tinyurl.com/cvq3jby

Hendry, 21-02-2013
Kan een varicocele ook een pijnscheut in de bal geven? Lees hier verder niks over maar mijn huisarts zegt dat dit wel door de varicocele veroorzaakt word en me geen zorgen hoef te maken. Ik twijfel hier alleen een beetje aan. Lees alleen dat het als het al klachten geeft, alleen zeurderig gevoel kan geven af en toe, maar wat ik voel zijn soms echt pijn steken. Reactie infoteur, 04-03-2013
Ik kan in het algemeen een antwoord geven. Uw situatie kan alleen uw huisarts beoordelen.

Veel mannen met een varicocele hebben helemaal geen symptomen. Een varicokele kan als gevolg van de uitgezette bloedvaten worden gevoeld als een zwaar, oncomfortabel, soms pijnlijk gevoel aan de zaadbal. De zichtbare kluwen van bloedvaten wordt vaak beschreven als een 'potje vol met pieren'. Een varicocele kan af en toe ook aanleiding geven tot een scherpe pijn of steek, vooral na het sporten of een andere zware fysieke activiteit. Een varicocele kan ook leiden tot een oncomfortabel gevoel nadat je voor langere tijd hebt gezeten of gestaan. De pijn of ongemak die veroorzaakt door een varicocele, gaat meestal weg als je gaat liggen.

Cor, 14-02-2013
Bij mij is door de HA en de uroloog een varicocele vastgesteld. Ik heb hier over het algemeen ook af en toe wel is last van, vooral na een dag werken of een hele dag staan. Vandaar dat ik hier mee naar de HA en uroloog ben gegaan. De aders zijn dan ook erg aanwezig en deze kun je goed voelen. Maar nu zeggen zowel de HA als de Uroloog, dat behandelen hiervan niet een goeie optie is en ze willen hier niet aan beginnen. Omdat de kans groot is dat het weer komt, en de kans dat de klachten verminderen klein zijn. Dit word door beide gezegd, maar dit lijkt mij toch vreemd. Ik lees eigenlijk juist overal op internet dat de pijn in de meeste gevallen helemaal verdwijnt, en de kans op terugkomen erg klein is.
En het lijkt mij ook logisch als die spatader kluw weg is, waardoor mijn bal ook erg laag hangt. de pijn verdwijnt of in ieder geval minder is. Hoe denkt u/jullie daarover? Reactie infoteur, 16-02-2013
E.e.a. staat hier goed verwoord: http://goo.gl/vGmQ6

Vincentdalfsen@ferrari Net, 14-12-2012
Mijn vraag is, ik ben vroeger geopereerd aan een niet ingedaalde teelbal. Maar deze zit nu eigenlijk vaak nog vrij hoog, kan dit ook kwaad? hij zit wel in de zak, dus niet in de lies streek o.i.d. maar wel meteen boven aan mijn zak zeg maar. Hij blijft hier ook eigenlijk altijd zitten, of ik het nou warm heb of koud. Hij gaat er niet lager door hangen bijvoorbeeld. Reactie infoteur, 15-12-2012
U kunt dit het beste laten beoordelen door uw huisarts.

Eric, 17-09-2012
Er is vastgesteld bij mij dat ik een varicocele heb door de uroloog. Ik zal me hieraan laten opereren als ik er erge last van ondervind. Dit is tot op heden nog niet echt het geval dat ik er een operatie voor over heb. Maar in hoeverre betekent dit dat ik hierdoor onvruchtbaar kan zijn? Of word dit ook getest o.i.d.? Dit is namelijk wel iets wat mij zorgen baat omdat ik vrij jong ben en wel een kinderwens heb met mijn vriendin. En verhoogd de kans van een operatie ook weer de vruchtbaarheid? Reactie infoteur, 13-10-2012
Deze informatiefolder van Maatschap Urologie IJsselland Ziekenhuis gaat hiernader op in: http://alturl.com/7m8n2

R., 12-05-2012
Mijn vraag is, kun je ook (erge) klachten ondervinden van zo'n varicocele? Ik vermoed namelijk dat ik er 1 heb, het voelt en ziet er zo uit. En heb al geruime tijd een beetje rugpijn in onderrug/middenrug en af en toe een zwaar/stekend gevoel die een beetje zeurt in de onderbuik bij de balzak. Deze klachten heb ik vooral als ik bijvoorbeeld de hele dag sta en dan vooral ook later op de dag tegen de avond komt het een beetje op. Kunnen dit symptonen van een varicocele zijn? Reactie infoteur, 15-05-2012
In de balzak lopen aders (bloedvaten). Bij ongeveer 1 op de 7 mannen ontwikkelt zich een varicocèle. Dit is een verzameling van verwijde aders in de balzak. De getroffen aders zitten in de zaadstreng. Een varicocèle komt meestal links voor. Een varicocèle is vaak pijnloos en veroorzaakt geen klachten. Een klein aantal mannen heeft -vooral aan het eind van de dag- last van een 'trekkend' of zeurderig gevoel als gevolg van de varicocèle. Bespreek uw klacht met de huisarts.

Kees, 19-03-2012
Hallo!

ik heb ook last van zo'n varicocele, maar bij mij is het licht. mijn vraag is als je zo'n varicocele hebt ben je dan vruchtbaar? en hoelang duurt het ongeveer voordat het verdwijnt?
gr, Kees Reactie infoteur, 25-03-2012
Een varicocèle kan de vruchtbaarheid verminderen. Hierover kunt u meer lezen in de patiëntenfolder 'Behandeling van een spatader in de balzak (varicocèle)' van de Maatschap Urologie IJsselland Ziekenhuis: http://goo.gl/Qrx1b

Martijn, 05-03-2012
Hallo,
Ik ben 13 jaar oud en heb ook last van zo'n varicocele, in dit artikel staat dat een varicocele vaak mettertijd verdwijnt. Wat is hier dan de gemiddelde tijd voor, en is het van de ene op de andere dag dat de varicocele verdwijnt?
Mvg, martijn Reactie infoteur, 06-03-2012
Het is verstandig de varicocele te laten beoordelen door de huisarts. Kleine, pijnloze varicocèles kunnen in de loop van de tijd verdwijnen (dus niet in alle gevallen). Het verdwijnt niet van de ene op de andere dag.

Tartuffel (2.972 artikelen)
Laatste update: 30-01-2024
Rubriek: Mens en Gezondheid
Subrubriek: Aandoeningen
Bronnen en referenties: 9
Per 2021 gaat InfoNu verder als archief. Het grote aanbod van artikelen blijft beschikbaar maar er worden geen nieuwe artikelen meer gepubliceerd en nog maar beperkt geactualiseerd, daardoor kunnen artikelen op bepaalde punten verouderd zijn. Reacties plaatsen bij artikelen is niet meer mogelijk.
Medische informatie…
Deze informatie is van informatieve aard en geen vervanging voor professioneel medisch advies. Raadpleeg bij medische problemen en/of vragen altijd een arts.