Sensorineuraal gehoorverlies: Schade aan gehoorzenuw
Sensorineuraal gehoorverlies, ook bekend als perceptief gehoorverlies of sensorineurale doofheid, is een vorm van gehoorverlies die ontstaat door schade aan het binnenoor of de gehoorzenuw, die signalen van het oor naar de hersenen transporteert. Deze schade kan aanwezig zijn bij de geboorte door diverse genetische syndromen of infecties, of later in het leven ontstaan door factoren zoals blootstelling aan lawaai, bepaalde ziekten, of medicatiegebruik. Symptomen kunnen variëren van moeite met horen in lawaaierige omgevingen tot het ervaren van mompelende stemmen. Hoewel ondersteunende behandelingen beschikbaar zijn, is het gehoorverlies in de meeste gevallen permanent.- Epidemiologie
- Mechanisme
- Oorzaken van sensorineurale doofheid
- Aangeboren
- Verworven
- Risicofactoren
- Risicogroepen
- Symptomen van sensorineuraal gehoorverlies
- Gehoor
- Andere tekenen
- Alarmsymptomen
- Diagnose en onderzoeken
- Behandeling van sensorineuraal gehoorverlies
- Prognose van perceptief gehoorverlies
- Complicaties
- Communicatieproblemen
- Sociale isolatie en depressie
- Evenwichtsproblemen
- Cognitieve achteruitgang
- Tinnitus (oorsuizen)
- Veiligheidsrisico's
- Preventie van sensorineuraal gehoorverlies
- Praktische tips voor het omgaan met sensorineuraal gehoorverlies
- Laat je gehoor regelmatig controleren
- Gebruik gehoorapparaten of cochleaire implantaten
- Bescherm je gehoor tegen verdere schade
- Verhoog de contrasten in geluiden
- Zorg voor een ondersteunend communicatie-omgevingen
- Ondersteun je gehoor met therapie
- Maak gebruik van hulpmiddelen bij het luisteren
- Gebruik de juiste geneesmiddelen indien nodig
- Zorg voor je algemene gezondheid
- Misvattingen rond sensorineuraal gehoorverlies
- Sensorineuraal gehoorverlies kan alleen door ouderdom ontstaan
- Sensorineuraal gehoorverlies kan altijd volledig worden genezen
- Sensorineuraal gehoorverlies veroorzaakt altijd gehoorverlies in beide oren
- Alleen harde geluiden kunnen sensorineuraal gehoorverlies veroorzaken
- Sensorineuraal gehoorverlies komt altijd met andere symptomen zoals duizeligheid
- Sensorineuraal gehoorverlies komt altijd snel op en is plotseling
- Behandeling van sensorineuraal gehoorverlies is altijd kostbaar en niet toegankelijk
Epidemiologie
Sensorineuraal gehoorverlies is een veelvoorkomende aandoening die de werking van de gehoorzenuw of het binnenoor aantast. Het komt voor in diverse leeftijdsgroepen en kan variëren van mild tot ernstig gehoorverlies. De prevalentie van sensorineuraal gehoorverlies neemt toe met de leeftijd, maar het kan ook op jongere leeftijd voorkomen door genetische factoren, infecties, of blootstelling aan schadelijke geluiden.Prevalentie
Sensorineuraal gehoorverlies treft wereldwijd miljoenen mensen. De prevalentie neemt aanzienlijk toe met de leeftijd: ongeveer 30% van de mensen boven de 65 jaar heeft enige mate van gehoorverlies, en bij ouderen boven de 75 jaar is dit percentage nog hoger. Bij jonge volwassenen komt sensorineuraal gehoorverlies veel minder vaak voor, maar kan het nog steeds optreden door erfelijke aandoeningen of blootstelling aan harde geluiden.
Geografische variatie
Sensorineuraal gehoorverlies komt over de hele wereld voor, maar de prevalentie kan variëren afhankelijk van geografische locatie, levensstijl en toegang tot medische zorg. In ontwikkelde landen zijn er vaak betere mogelijkheden voor vroege diagnose en behandeling, wat de prevalentie en het beloop van de aandoening kan beïnvloeden.
Geslachtsverschillen
Hoewel sensorineuraal gehoorverlies zowel bij mannen als vrouwen voorkomt, wordt het vaker waargenomen bij mannen, vooral in oudere leeftijdsgroepen. Dit kan gedeeltelijk worden verklaard door verschillen in beroepsomstandigheden (bijvoorbeeld langdurige blootstelling aan lawaai) en andere omgevingsfactoren.
Mechanisme
Sensorineuraal gehoorverlies ontstaat door schade aan de haarcellen in het binnenoor of de gehoorzenuw zelf. De haarcellen in het slakkenhuis (cochlea) zijn verantwoordelijk voor het omzetten van geluidsgolven in elektrische signalen die naar de hersenen worden gestuurd. Schade aan deze cellen, die niet kunnen regenereren, leidt tot permanent gehoorverlies.Schade aan haarcellen
De meest voorkomende oorzaak van sensorineuraal gehoorverlies is schade aan de haarcellen in de cochlea, die verantwoordelijk zijn voor het detecteren van geluidsgolven. Deze schade kan optreden door veroudering (presbyacusis), blootstelling aan lawaai, genetische factoren, of bepaalde ziekten.
Aantasting van de gehoorzenuw
In sommige gevallen kan de gehoorzenuw zelf beschadigd raken, wat leidt tot gehoorverlies. Dit kan het gevolg zijn van genetische aandoeningen, infecties, tumoren, of andere neurologische aandoeningen die de zenuwfunctie verstoren.
Verlies van gehoor door veroudering (presbyacusis)
Presbyacusis is een veelvoorkomende vorm van sensorineuraal gehoorverlies die geleidelijk optreedt bij ouderen. Het is vaak het gevolg van de natuurlijke veroudering van het gehoororgaan en kan de hogere frequenties het meest aantasten, wat het moeilijk maakt om bijvoorbeeld spraak duidelijk te horen.
Oorzaken van sensorineurale doofheid
Bij sensorineuraal gehoorverlies ontstaat schade aan de gehoorzenuw in het binnenoor. Dit is de zenuw die van het oor naar de hersenen loopt. Het binnenste deel van het oor bevat kleine haarcellen (zenuwuiteinden), die geluiden in elektrische signalen omzetten. De zenuwen dragen deze signalen vervolgens over naar de hersenen. Perceptief gehoorverlies resulteert uit schade aan deze speciale cellen of aan de zenuwvezels in het binnenoor. Soms is het gehoorverlies het gevolg van schade aan de zenuw die de signalen naar de hersenen transporteert. Soms is de precieze oorzaak onbekend, maar vaak is de gehooraandoening aangeboren of verworven en zijn de oorzaken hiervan bekend.Aangeboren
Genetische aandoeningenRecessieve, dominante, X-gebonden of mitochondriale genetische mutaties kunnen de structuur of het metabolisme van het binnenoor aantasten. Deze genetische oorzaken kunnen leiden tot gehoorverlies dat vanaf de geboorte aanwezig is of zich later in het leven ontwikkelt. Voorbeelden van genetische aandoeningen die leiden tot sensorineuraal gehoorverlies zijn onder andere het Usher-syndroom (doofblindheid), het Stickler-syndroom (bindweefselaandoening), de ziekte van Charcot-Marie-Tooth (aantasting van perifere zenuwen), en het Muckle-Wells-syndroom (aandoening met symptomen aan huid en koorts).
Infecties
Sensorineurale doofheid kan bij de geboorte aanwezig zijn door infecties die de moeder tijdens de zwangerschap op haar baby overbrengt. Voorbeelden van dergelijke infecties zijn toxoplasmose, het cytomegalovirus, rodehond, en herpes.
Structurele afwijkingen
Wanneer de gehoorzenuwen niet goed ontwikkeld zijn of er afwijkingen aan het slakkenhuis aanwezig zijn, kan een patiënt perceptief gehoorverlies ontwikkelen. Een abnormale ontwikkeling van het binnenoor kan ook optreden bij sommige genetische syndromen, zoals het LAMM-syndroom (labyrintische aplasie, microtie en microdontie), het Pendred-syndroom, het branchio-oto-nier syndroom en het CHARGE-syndroom.
Het gebruik van bepaalde medicijnen leidt mogelijk tot perceptief gehoorverlies / Bron: Stevepb, PixabayVerworven
Sensorineuraal gehoorverlies kan zich ook later in het leven ontwikkelen, zowel bij kinderen als volwassenen. Deze verworven vorm van gehoorverlies kan veroorzaakt worden door verschillende factoren:- Leeftijdsgebonden gehoorverlies (presbyacusis)
- Blootstelling aan luide geluiden (zoals in nachtclubs, bij vuurwapens, of machines)
- Diabetes mellitus (suikerziekte)
- Een bloedvataandoening
- Een immuunziekte
- Een jodiumtekort / hypothyreoïdie (te traag werkende schildklier)
- Een letsel of een hoofdtrauma
- Een tumor, zoals een akoestisch neuroom (goedaardige tumor in de hersenzenuw)
- Het gebruik van bepaalde medicijnen en chemicaliën (ototoxiciteit) zoals onder andere butyl nitriet, koolstofdisulfide, styreen, koolmonoxide, zware metalen (tin, lood, mangaan, kwik), hexaan, ethylbenzeen, tolueen en xyleen, trichloorethyleen, organische fosfaatpesticiden
- Infecties, zoals meningitis (hersenvliesontsteking), de bof (virale infectie met gezwollen oorspeekselklieren), roodvonk, mazelen, aids, het Ramsay Hunt-syndroom type II (herpes zoster oticus)
- De ziekte van Ménière (aandoening met duizeligheid, oorsuizen, en gehoorverlies)
Het meest voorkomende type sensorineuraal gehoorverlies is leeftijdsgebonden gehoorverlies, gevolgd door door lawaai veroorzaakt gehoorverlies (akoestisch trauma).
Risicofactoren
Er zijn verschillende risicofactoren die het risico op het ontwikkelen van sensorineuraal gehoorverlies verhogen. Deze factoren kunnen variëren van genetische aanleg tot omgevingsfactoren zoals geluidsoverlast.Erfelijke factoren
Sensorineuraal gehoorverlies kan erfelijk zijn. Genetische mutaties kunnen leiden tot aangeboren of vroeg optredend gehoorverlies. Bij sommige erfelijke vormen van gehoorverlies is het verlies progressief en wordt het ernstiger naarmate de persoon ouder wordt.
Blootstelling aan lawaai
Langdurige blootstelling aan harde geluiden is een belangrijke risicofactor voor sensorineuraal gehoorverlies. Dit komt vaak voor bij mensen die in lawaaierige omgevingen werken, zoals bouwplaatsen of fabrieken, of bij muzikanten die constant aan hoge geluidsniveaus worden blootgesteld. Het gebruik van gehoorbescherming kan het risico op schade aanzienlijk verminderen.
Ziekten en aandoeningen
Bepaalde ziekten kunnen bijdragen aan het ontstaan van sensorineuraal gehoorverlies, zoals infecties (bijvoorbeeld meningitis), auto-immuunziekten, en tumoren. Ook kan diabetes het risico verhogen door de schadelijke effecten op de bloedvaten in het binnenoor.
Medicijnen
Sommige medicijnen, zoals bepaalde antibiotica (aminoglycosiden) en chemotherapeutische middelen, kunnen schadelijk zijn voor het binnenoor en leiden tot gehoorverlies. Dit effect wordt ototoxiciteit genoemd.
Risicogroepen
Sensorineuraal gehoorverlies komt voor in verschillende populaties, maar bepaalde groepen hebben een verhoogd risico.Ouderen
De prevalentie van sensorineuraal gehoorverlies neemt toe met de leeftijd. Bij ouderen is de kans groter dat ze last krijgen van presbyacusis, een vorm van gehoorverlies die samenhangt met veroudering van het gehoororgaan.
Mensen die werken in lawaaierige omgevingen
Mensen die worden blootgesteld aan lawaai op de werkplek lopen een verhoogd risico op sensorineuraal gehoorverlies. Dit geldt met name voor beroepen in de bouw, de muziekindustrie, en de luchtvaart.
Mensen met een familiegeschiedenis van gehoorverlies
Mensen met een familiegeschiedenis van gehoorverlies, vooral in de jonge volwassenheid, lopen een verhoogd risico op erfelijk sensorineuraal gehoorverlies.
Symptomen van sensorineuraal gehoorverlies
Gehoor
Patiënten met sensorineuraal gehoorverlies ervaren vaak moeilijkheden bij het horen van bepaalde geluiden, vooral in omgevingen met veel achtergrondgeluid. Ze kunnen moeite hebben met het volgen van gesprekken, vooral wanneer meerdere mensen tegelijk praten. Vaak worden hogere tonen, zoals de klanken van de letters ‘s’ of ‘th’, moeilijk te onderscheiden. Mannenstemmen zijn doorgaans gemakkelijker te verstaan dan vrouwenstemmen, en soms lijken andere stemmen mompelend of gedempt.Andere tekenen
Naast gehoorproblemen kunnen patiënten ook andere symptomen ervaren, zoals evenwichtsproblemen of duizeligheid. Deze symptomen komen vaak voor bij aandoeningen zoals de ziekte van Ménière of een akoestisch neuroom. Daarnaast kunnen patiënten last hebben van tinnitus (oorsuizen), waarbij ze constant of intermitterend geluiden in hun oren horen, zoals ruisen of piepen.Alarmsymptomen
Er zijn verschillende alarmsymptomen die kunnen wijzen op sensorineuraal gehoorverlies. Deze symptomen kunnen variëren afhankelijk van de oorzaak van het gehoorverlies en kunnen soms plotseling optreden.Gehoorverlies
Het meest voor de hand liggende symptoom van sensorineuraal gehoorverlies is een verminderd vermogen om geluiden te horen. Dit kan beginnen als een geleidelijk verlies van hoge tonen en kan later ernstiger worden, waardoor spraak moeilijk te begrijpen is.
Moeite met het begrijpen van spraak
Patiënten met sensorineuraal gehoorverlies kunnen moeite hebben met het verstaan van gesprekken, vooral in drukke omgevingen of wanneer mensen zacht spreken. Dit kan leiden tot misverstanden en communicatieproblemen.
Tinnitus
Tinnitus, of het horen van geluiden zoals ruis, piepen of zoemen, kan een bijkomend symptoom zijn van sensorineuraal gehoorverlies. Dit kan zowel in stilte als in omgevingen met weinig geluid optreden.
Diagnose en onderzoeken
De diagnose van sensorineuraal gehoorverlies wordt gesteld door middel van een uitgebreide medische geschiedenis, lichamelijk onderzoek en verschillende audiometrische tests. Omdat het binnenoor niet direct toegankelijk is, maakt de arts gebruik van beeldvormende technieken zoals een MRI-scan om structurele afwijkingen of tumoren op te sporen. Daarnaast kunnen onderzoeken zoals otoscopie (inspectie van het oor) en tympanometrie (beoordeling van de middenoorfunctie) worden uitgevoerd om andere oorzaken van gehoorverlies uit te sluiten.Behandeling van sensorineuraal gehoorverlies
Anno augustus 2024 is er nog steeds geen genezing voor sensorineuraal gehoorverlies, maar verschillende ondersteunende behandelingen kunnen het gehoor verbeteren of de communicatie vergemakkelijken. Gehoorapparaten, telefoonversterkers en andere hulpmiddelen kunnen nuttig zijn voor mensen met mild tot matig gehoorverlies. Bij ernstiger gevallen kan een cochleair implantaat worden overwogen, waarbij een operatie nodig is om een elektronisch apparaat in het binnenoor te plaatsen. Dit implantaat versterkt geluiden, maar herstelt het natuurlijke gehoor niet volledig. Patiënten kunnen ook baat hebben bij spraakafzien (liplezen) en het leren van gebarentaal om de communicatie te verbeteren.Prognose van perceptief gehoorverlies
De prognose van sensorineuraal gehoorverlies is afhankelijk van de ernst van de schade aan de haarcellen of de gehoorzenuw. In veel gevallen is gehoorverlies permanent en kan het niet volledig worden hersteld.Zonder behandeling
Zonder behandeling kan sensorineuraal gehoorverlies leiden tot progressief verlies van het gehoor. Patiënten kunnen moeite hebben met communicatie, wat hun kwaliteit van leven kan beïnvloeden.
Met behandeling
Hoewel sensorineuraal gehoorverlies niet kan worden genezen, kunnen behandelingen zoals hoortoestellen en cochleaire implantaten de symptomen verlichten en de communicatie verbeteren.
Complicaties
Sensorineuraal gehoorverlies kan leiden tot een aantal complicaties die de kwaliteit van leven van de patiënt aanzienlijk beïnvloeden:Communicatieproblemen
Patiënten kunnen moeite hebben om gesprekken te volgen, vooral in situaties met achtergrondgeluid of wanneer meerdere mensen tegelijk praten. Dit kan leiden tot misverstanden, frustratie, en sociale isolatie.Sociale isolatie en depressie
Gehoorverlies kan leiden tot gevoelens van eenzaamheid en isolatie, omdat communicatie moeilijker wordt. Dit kan op zijn beurt bijdragen aan de ontwikkeling van depressie en angst.Evenwichtsproblemen
Aangezien het binnenoor ook verantwoordelijk is voor het evenwicht, kunnen sommige patiënten last krijgen van duizeligheid of evenwichtsproblemen. Dit verhoogt het risico op vallen en verwondingen, vooral bij ouderen.Cognitieve achteruitgang
Er zijn aanwijzingen dat gehoorverlies geassocieerd is met een verhoogd risico op cognitieve achteruitgang en dementie. Dit kan te wijten zijn aan de verminderde stimulatie van de hersenen door het verlies van auditieve input.Tinnitus (oorsuizen)
Veel patiënten met sensorineuraal gehoorverlies ervaren ook tinnitus, een aandoening waarbij ze constant of intermitterend geluiden horen zoals ruisen, piepen of zoemen. Dit kan bijzonder storend en stressvol zijn.Veiligheidsrisico's
Het verminderd gehoorvermogen kan leiden tot een verhoogd risico op ongevallen, omdat patiënten mogelijk waarschuwingssignalen zoals claxons, sirenes of andere gevaarlijke geluiden niet horen.Preventie van sensorineuraal gehoorverlies
Het is mogelijk om het risico op sensorineuraal gehoorverlies te verminderen door bepaalde voorzorgsmaatregelen te nemen:- Bescherming tegen lawaai: Vermijd blootstelling aan harde geluiden of gebruik gehoorbescherming in lawaaierige omgevingen, zoals oordopjes of geluiddempende koptelefoons.
- Vermijd ototoxische stoffen: Beperk het gebruik van ototoxische medicijnen en chemicaliën, zoals bepaalde antibiotica en chemotherapeutische middelen, die schadelijk kunnen zijn voor het gehoor.
- Vaccinaties en preventie van infecties: Zorg ervoor dat je gevaccineerd bent tegen ziekten zoals meningitis, die gehoorverlies kunnen veroorzaken. Behandel infecties tijdig om complicaties te voorkomen.
- Veiligheid bij hoofdtrauma: Bescherm het hoofd bij risicovolle activiteiten om hoofdtrauma's te voorkomen, die kunnen leiden tot gehoorverlies.
- Regelmatige controle van de gehoorgezondheid: Laat regelmatig je gehoor testen, vooral als je risico loopt door leeftijd, beroep, of medische voorgeschiedenis.
