Gebroken nek (cervicale fractuur): Symptomen en behandeling

Een gebroken nek (cervicale fractuur) is een breuk van één of meer van de zeven cervicale botten in de nek. De cervicale botten, ook wel wervels genoemd, zijn de botten die de wervelkolom in de nek vormen. De halswervels in de nek zijn gemarkeerd met C1-C7. Ze beschermen het ruggenmerg, ondersteunen de nek en zorgen voor beweging. Een auto-ongeval, een sportblessure of een valpartij zijn vaak voorkomende oorzaken van een nekfractuur. Tintelingen, verlamming en balansproblemen zijn enkele mogelijke gevolgen van een breuk in het nekgebied. Het is van essentieel belang om de nek meteen te immobiliseren. Medicatie, chirurgie en fysiotherapie zijn verdere behandelingen. De totale hersteltijd hangt tot slot af van het feit of de patiënt al dan niet blijvend letsel heeft. Verder ervaren patiënten mogelijk milde symptomen terwijl patiënten in ernstige gevallen kunnen overlijden als gevolg van een gebroken nek.

• Epidemiologie van cervicale fractuur
• Mechanisme
• Oorzaken van gebroken nek
• Risicofactoren
• Risicogroepen
• Symptomen
• Locatie
• Tekenen
• Alarmsymptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling
• Immobilisatie
• Nekkraag
• Tractie
• Medicatie
• Chirurgie
• Fysiotherapie
• Prognose
• Complicaties
• Preventie van gebroken nek

Epidemiologie van cervicale fractuur

Gebroken nek, ook wel cervicale wervelfractuur genoemd, is een ernstige medische aandoening die doorgaans voortkomt uit trauma's, zoals auto-ongelukken, valpartijen of sportblessures. De prevalentie van gebroken nekken varieert wereldwijd, maar de meeste gevallen komen voor bij jonge volwassenen en ouderen. In gevallen van trauma door verkeersongevallen, komt het vaker voor bij mannen dan bij vrouwen, vooral in de leeftijdsgroep van 15 tot 40 jaar. Ouderen, vooral diegenen met osteoporose, vertonen ook een verhoogd risico op cervicale wervelfracturen, vaak als gevolg van kleinere valpartijen of huiselijk ongevallen. De incidentie is wereldwijd toegenomen door het stijgende aantal verkeersgerelateerde ongevallen en sportblessures.

Verkeersongevallen
Verkeersongevallen zijn de belangrijkste oorzaak van gebroken nekken, met name bij jongeren en volwassenen in de leeftijd van 16 tot 35 jaar. Van de verkeersongevallen veroorzaakt door auto's, zijn het de lage snelheid of botsingen van de voorzijde die het vaakst leiden tot cervicale wervelfracturen. Door het gebruik van veiligheidsgordels en airbagtechnologie is de mortaliteit door verkeersincidenten met gebroken nek afgenomen, maar het aantal gevallen is nog steeds hoog.

Ouderen en osteoporose
Ouderen met osteoporose lopen een verhoogd risico op gebroken nek, vooral na een val. Osteoporose leidt tot brozere botten die gemakkelijker breken, zelfs bij relatief milde trauma's. Dit maakt ouderen kwetsbaarder voor letsels die normaal gesproken bij jongere, gezondere personen niet zouden optreden.

Sportblessures
In de sportwereld komt gebroken nek vaker voor bij contact- of extreme sporten, zoals voetballen, rugby, duiken of motorsport. De prevalentie van gebroken nekken in sport wordt hoger naarmate de intensiteit en het risiconiveau van de sport toenemen. Deze verwondingen kunnen variëren van milde tot ernstige fracturen, afhankelijk van de impact en de aard van het trauma.

Mechanisme

Een gebroken nek ontstaat vaak door trauma, zoals een auto-ongeluk, een val of een sportblessure. Het mechanisme achter een gebroken nek kan variëren, afhankelijk van de aard van het trauma. In veel gevallen wordt het letsel veroorzaakt door een plotselinge en krachtige kracht die direct op de nek of het hoofd wordt uitgeoefend, waardoor de wervels van de nek worden gebroken of uit elkaar getrokken.

Trauma van hoge energie
Wanneer er sprake is van een trauma van hoge energie, zoals bij een auto-ongeluk, wordt de nek vaak in een onnatuurlijke positie geduwd, wat leidt tot een fractuur van de wervels. De kracht van de impact kan de wervels uit elkaar trekken of zelfs de wervels breken, waardoor de ruggengraat instabiel wordt en de hersenstam kan worden aangetast, wat ernstige gevolgen heeft voor de ademhaling en het hart.

Lage energie trauma
Bij lage energie trauma, zoals een val uit staande positie, kunnen de wervels ook breken, hoewel de kracht die nodig is om het letsel te veroorzaken doorgaans minder intens is. Bij ouderen met osteoporose is er echter meer kans op wervelfracturen bij zelfs geringe trauma's, aangezien de botten brozer zijn.

Verschuiving van de wervels
Een gebroken nek kan ook leiden tot verschuivingen van de wervels ten opzichte van elkaar. Dit verschuiven kan druk uitoefenen op het ruggenmerg of zenuwen die door de wervelkolom lopen, wat neurologische schade kan veroorzaken, zoals verlamming of verlies van gevoeligheid.

Oorzaken van gebroken nek

Een gebroken nek ontstaat als gevolg van aanzienlijke kracht in de nek. Voertuigbotsingen en duiken in ondiep water zijn veelvoorkomende oorzaken. Een ernstige, plotselinge draaiing in de nek of een zware slag op het hoofd of halsgebied kan eveneens een cervicale fractuur veroorzaken.

Risicofactoren

Sporten waarbij sprake is van krachtig fysiek contact verhogen het risico op cervicale fracturen, waaronder voetbal (vooral bij keepers), ijshockey, rugby en worstelen. Nekfracturen komen ook voor bij sommige contactloze sporten, zoals gymnastiek, skiën, duiken, surfen, powerlifting, paardensport, mountainbiken en motorraces. Bepaalde doordringende nekwonden leiden mogelijk ook tot een breuk in één of meer van de zeven halswervels, die ook interne bloedingen veroorzaken in combinatie met andere complicaties. Door een krachtige valpartij op bijvoorbeeld het harde asfalt ontstaat ook een breuk in de nekbotten. Tot slot veroorzaakt verhanging ook een cervicale breuk waardoor het slachtoffer komt te overlijden.

Risicogroepen

Hoewel gebroken nekken in alle leeftijdsgroepen kunnen voorkomen, zijn er bepaalde risicogroepen die meer vatbaar zijn voor deze verwonding.

Jongeren en volwassenen
Jongeren en volwassenen, vooral in de leeftijdsgroep van 16 tot 40 jaar, vormen een risicogroep door de hoge incidentie van verkeersongelukken, sportblessures en andere trauma's. Deze groep heeft de neiging om actief te zijn in risicovolle activiteiten, wat het risico op nekfracturen verhoogt.

Ouderen
Ouderen, met name degenen die lijden aan osteoporose, vormen een kwetsbare groep voor het oplopen van gebroken nekken. Bij ouderen is het risico op fracturen groter na een val, vooral als het botten afnemen in dichtheid en sterkte.

Mensen met chronische aandoeningen
Personen met chronische aandoeningen zoals osteoporose, botziekten, of mensen die langdurig medicijnen gebruiken die het botverlies bevorderen (bijvoorbeeld corticosteroïden) hebben een verhoogd risico op het oplopen van fracturen.

Symptomen

Locatie

Een patiënt met een gebroken nek kampt met diverse mogelijke tekenen die grotendeels afhangen van de locatie en impact van de breuk. Sommige patiënten ervaren minimale symptomen terwijl anderen meteen komen te overlijden als gevolg van een breuk in het nekgebied. Een klap op de nek resulteert bij de meeste patiënten in schade in de bovenste nekwervels, terwijl activiteiten in beweging (zoals duiken) meestal een breuk in de onderste nekwervels veroorzaken.

Tekenen

Symptomen van een cervicale fractuur omvatten nekpijn, een stijve nek, een verminderd of afwezig gevoel in de armen en benen, balans- en coördinatieproblemen bij het lopen, tintelingen in de handen en voeten, spierzwakte en/of een tijdelijke of permanente verlamming. De pijn is voelbaar aan de nek, de hals, het hoofd, de schouders en/of de bovenrug. Verder kampen sommige patiënten met een zwelling en blauwe plekken aan het nekgebied. Wanneer een patiënt een gebroken nek krijgt die resulteert uit een harde klap, ontstaat mogelijk ook een bloedende wond aan de nek.

Alarmsymptomen

Het herkennen van alarmsymptomen bij een gebroken nek is van vitaal belang voor het snel stellen van een diagnose en het starten van de juiste behandeling.

Ernstige nekpijn
Een van de belangrijkste symptomen van een gebroken nek is ernstige nekpijn die ontstaat na een trauma. De pijn kan scherp en intens zijn en verergeren bij beweging.

Verlies van motorische functie
Een ander belangrijk symptoom van een gebroken nek is verlies van motorische functie of gevoeligheid in de armen of benen. Dit kan wijzen op een beschadiging van het ruggenmerg.

Ademhalingsmoeilijkheden
Als het ruggenmerg of de hersenstam wordt aangetast, kunnen ademhalingsproblemen optreden. Dit kan variëren van milde ademnood tot volledig ademhalingsfalen, wat onmiddellijke medische aandacht vereist.

Diagnose en onderzoeken

Een medische voorgeschiedenis en lichamelijk onderzoek zijn noodzakelijk. Verder is een CT-scan, MRI-scan en/of röntgenfoto van de nek nodig. Via deze beeldvormende onderzoeken is het mogelijk om een cervicale fractuur direct te visualiseren.

Behandeling

Immobilisatie

Onmiddellijke medische aandacht is noodzakelijk wanneer een patiënt de nek (vermoedelijk) gebroken heeft. Bij een cervicale fractuur is zo snel mogelijk een volledige immobilisatie van het hoofd en de nek nodig. De immobilisatie moet plaatsvinden voordat de patiënt wordt verplaatst. Pas nadat de beweging van het hoofd en de nek veilig is, mag de patiënt verplaatst worden. Immobilisatie is noodzakelijk om verdere dwarslaesie (schade aan ruggenmerg) te minimaliseren of te voorkomen. De enige uitzonderingen zijn wanneer er gevaar dreigt voor een externe oorzaak, zoals vast komen te zitten in een brandend gebouw. De patiënt moet tot slot zo rustig mogelijk gehouden worden omdat de halswervels anders gaan verschuiven hetgeen de schade verergert.

Nekkraag

Kleine fracturen zijn te immobiliseren met een nekkraag zonder tractie of chirurgie. Een zachte kraag is redelijk flexibel en is het minst beperkend, maar verhoogt wel de kans op verdere nekbeschadiging bij patiënten met osteoporose. Een nekbrace is bruikbaar voor lichte verwondingen of om de nek nog meer te stabiliseren na de genezing van de breuk. Ook zijn gefabriceerde stijve nekkragen bruikbaar, meestal bestaande uit een stevige, tweeklepvormige plastic omhulling, vastgezet met klittenband en verwijderbare opgevulde voeringen. Deze zijn bruikbaar met extra borst- en hoofdverlengstukken om de stabiliteit van de nek te vergroten.

Tractie

Een patiënt moet mogelijk tot twaalf weken strakke braces of een halo-vest gebruiken om meer ernstige of instabiele fracturen te behandelen. Door de tractie kan het hoofd zich niet draaien. Hierdoor worden de bewegingen tot het minimum dat essentieel is beperkt. Dit biedt stabiliteit en ondersteuning gedurende de tijd die nodig is om de cervicale botten te laten genezen.

Medicatie

Niet-steroïde anti-inflammatoire geneesmiddelen (NSAID's), zoals aspirine of ibuprofen, zijn gecontra-indiceerd omdat ze de botgenezing verstoren. Tylenol (paracetamol) is een betere optie. Patiënten met een gebroken nek krijgen meestal pijnstillende medicijnen voorgeschreven. Verder is antibiotica nodig wanneer een infectie aanwezig is.

Chirurgie

Chirurgie is nodig om de nek te stabiliseren en de druk op het ruggenmerg te verlichten. Afhankelijk van de blessure zijn verschillende operaties beschikbaar. Een operatie om een beschadigde tussenwervelschijf (kussen tussen de wervels) te verwijderen, is nodig om de druk op het ruggenmerg te verlichten. Nadat de chirurg de wervelschijf heeft verwijderd, maakt hij de wervels aan elkaar vast voor het verhogen van de stabiliteit. De wervels of stukken blijven op hun plaats dankzij het gebruik van metalen platen, schroeven of draden.

Fysiotherapie

Na de genezing van de breuk is fysiotherapie nodig zodat de patiënt kracht leert opbouwen in de nekspieren. Op die manier vergroot de stabiliteit en wordt de wervelkolom beter beschermd.

Prognose

De prognose voor patiënten met een gebroken nek hangt af van verschillende factoren, zoals de ernst van de breuk, de snelheid van medische interventie en de algehele gezondheid van de patiënt.

Herstel bij milde breuken
Bij milde gevallen van een gebroken nek, waarbij er geen neurologische schade is, kan het herstel volledig zijn met rust, medische behandeling en soms fysiotherapie. De meeste patiënten kunnen hun dagelijkse activiteiten weer hervatten, hoewel het herstel tijd kan vergen.

Neurologische schade en gevolgen
Bij ernstige gevallen waarbij de breuk het ruggenmerg of zenuwen beschadigt, kan de prognose veel minder gunstig zijn. Neurologische schade kan leiden tot verlamming of andere ernstige motorische en sensorische problemen. De prognose voor volledig herstel is beperkt bij ernstige gevallen van schade aan het ruggenmerg.

Complicaties

Complicaties bij een gebroken nek kunnen onder andere bestaan uit blijvende neurologische schade, zoals verlamming van de armen of benen. Andere mogelijke complicaties zijn infecties, ernstige pijn en problemen met ademhalen indien het ruggenmerg ernstig beschadigd is. De risico's van complicaties hangen af van de ernst van de breuk en de snelheid van de medische interventie.

Preventie van gebroken nek

Er zijn verschillende maatregelen die kunnen worden genomen om het risico op gebroken nekken te verminderen, vooral in risicogroepen.

Veiligheid in het verkeer
Het dragen van veiligheidsgordels en helmen tijdens het rijden of fietsen is cruciaal om de kans op ernstige nekblessures te verminderen. Aangezien verkeersongevallen een van de belangrijkste oorzaken van gebroken nekken zijn, zijn preventieve maatregelen in het verkeer van groot belang.

Valpreventie bij ouderen
Ouderen kunnen hun risico op het oplopen van een gebroken nek verminderen door valpreventieprogramma's te volgen, zoals het versterken van de spieren, het verbeteren van het evenwicht en het aanpassen van de woonomgeving om valgevaar te minimaliseren.

Sportveiligheid
Sporters kunnen het risico op gebroken nekken verminderen door beschermende uitrusting te dragen, zoals helmen en nekbeschermers, en door de juiste technieken te gebruiken in contact- en extreme sporten.

Lees verder

• Ruggenmergletsel (dwarslaesie): Schade aan ruggenmerg