Bedplassen bij volwassenen: Oorzaken en behandelingen

Bedplassen (nocturnale enuresis) is een probleem dat veel voorkomt bij kinderen en meestal het gevolg is van een nog niet volledig ontwikkelde blaas. Deze vervelende situatie treft echter ook volwassenen. Diverse medische aandoeningen, blaasproblemen of medicijnen kunnen leiden tot onvrijwillig nachtelijk plassen in bed. Er zijn diverse behandelingsmethoden voor bedplassen bij volwassenen, zodat ze zich niet meer hoeven te schamen bij het ontwaken. Dankzij enkele adviezen is het tevens mogelijk om beter om te gaan met het bevochtigen van het bed tijdens de nacht. De vooruitzichten zijn meestal goed. Wanneer de arts namelijk het onderliggende probleem heeft kunnen verhelpen, is de patiënt verlost van het bedplassen en de bijkomende klachten.

• Epidemiologie
• Oorzaken
• Risicofactoren
• Genetische factoren
• Hormonale onbalans
• Kleine blaas
• Medicijnen
• Overactieve blaasspieren
• Spanning
• Urineweginfectie
• Andere oorzaken
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van nocturnale enuresis
• Zelfzorg
• Professionele medische zorg
• Prognose
• Complicaties
• Preventie

Epidemiologie

Nocturnale enuresis komt voor bij een significant aantal volwassenen. De prevalentie varieert afhankelijk van de populatie en de gebruikte definities, maar schattingen suggereren dat ongeveer 1% van de volwassenen last heeft van bedplassen. Dit probleem kan zowel primaire nocturnale enuresis betreffen (wanneer bedplassen aanwezig was sinds de kindertijd) als secundaire nocturnale enuresis (wanneer bedplassen optreedt na een periode van continentie). De prevalentie kan beïnvloed worden door factoren zoals leeftijd, geslacht en bijkomende medische aandoeningen.

Oorzaken

De nieren produceren urine. Deze reist via de urineleiders naar de blaas waar de urine wordt opgeslagen. De blaas is een soort gespierde zak die urine vasthoudt totdat deze klaar is om te worden vrijgegeven in de urethra, de buis die de blaas verbindt met de buitenkant van het lichaam. Wanneer de blaas samentrekt, ontspant de sluitspier. De ontspannen sluitspier werkt als een open deur, waardoor de urine kan passeren en het lichaam kan verlaten. Wanneer er een fysieke belemmering of neurologische loskoppeling is, ontstaan plasproblemen.

Risicofactoren

Genetische factoren

Erfelijke factoren spelen mogelijk een rol bij bedplassen bij volwassenen. Kinderen van bedplassende ouders hebben veel meer kans om ook het bed nat te maken tijdens de nacht.

Hormonale onbalans

ADH (antidiuretisch hormoon) waarschuwt de nieren om de hoeveelheid geproduceerde urine te verminderen. Instinctief produceert het lichaam meer ADH om nachtelijke enuresis te voorkomen. Sommige patiënten produceren echter 's nachts niet de juiste hoeveelheid van dit hormoon, wat leidt tot een hoge urineproductie. In andere gevallen produceert het lichaam ADH, maar reageren de nieren er niet of verkeerd op en blijven ze dezelfde hoeveelheid urine produceren. Deze overmatige productie van urine tijdens de slaap staat in medische termen bekend als nachtelijke polyurie. Deze afwijking veroorzaakt nachtelijke enuresis bij volwassenen, maar het is ook een symptoom gerelateerd aan diabetes mellitus type 1.

Kleine blaas

Patiënten met een kleinere blaas hebben vaak te maken met primaire nachtelijke enuresis. De fysieke grootte van de blaas is eigenlijk niet kleiner, maar de functionele blaascapaciteit bevat een kleiner volume urine.

Medicijnen

Wanneer volwassenen bepaalde medicijnen nemen, verhoogt dit mogelijk de kans op bedplassen. Bijwerkingen van bepaalde hypnotica, slaappillen en antipsychotica zijn mogelijk nachtelijke urine-incontinentie. Een patiënt praat best met de arts over deze bijwerkingen.

Overactieve blaasspieren

Als de blaasspieren (detrusorspieren) overactief zijn, treedt mogelijk nachtelijke enuresis op. Tot 70-80% van de volwassen bedplassende patiënten heeft een overactieve blaasspier. Blaasirriterende stoffen, zoals alcohol en cafeïne, dragen bij aan detrusorinstabiliteit.

Spanning

Door stress, angst of andere psychische problemen maken volwassenen mogelijk het bed nat.

Urineweginfectie

Een infectie in de urinewegen leidt mogelijk tot bedplassen.

Andere oorzaken

Diverse andere aandoeningen leiden mogelijk tot bedplassen:

• anatomische afwijkingen van de blaas of urinewegen
• constipatie
• diabetes mellitus (suikerziekte)
• diabetes insipidus (tast de ADH-waarden aan, waardoor patiënten meer urine produceren)
• een geblokkeerde urethra (buis die urine van de blaas draagt), bijvoorbeeld door blaasstenen, nierstenen of een tumor
• een nierziekte
• een vergrote prostaat
• een verzakking van het bekkenorgaan
• kanker zoals blaaskanker en prostaatkanker
• neurologische aandoeningen zoals epilepsie, multiple sclerose of de ziekte van Parkinson (neurologische aandoening met bevingen)
• obstructieve slaapapneu

Diagnose en onderzoeken

Vraaggesprek en lichamelijk onderzoek

De arts stelt vragen over de symptomen en gezondheidsgeschiedenis. Hij wil bijvoorbeeld weten hoe vaak en hoe laat de bedplassen gebeurt, of de patiënt veel of weinig plast en wat de en hoeveel de patiënt dronk voor het slapengaan. Hij voert vervolgens een lichamelijk onderzoek en eventueel ook een neurologisch onderzoek uit.

Diagnostisch onderzoek

De arts voert enkele onderzoeken uit om het probleem te diagnosticeren.

• een echografie van de nieren en blaas
• een urinecultuur
• een urineonderzoek
• een urodynamisch onderzoek
• een uroflowmemetrie (onderzoek van de urinestraal)

Behandeling van nocturnale enuresis

Zelfzorg

Mogelijk is een patiënt gebaat met blaastraining. De patiënt moet hierbij op vaste tijden gedurende de dag en nacht naar het toilet gaan. Vervolgens verhoogt hij langzaam de hoeveelheid tijd tussen de toiletbezoeken, bijvoorbeeld met vijftien minuten per keer. Dit zal de blaas trainen om meer vocht vast te houden. Ook mag de patiënt niet drinken vlak voor het slapengaan. Op die manier maakt hij niet zoveel urine aan. Cafeïne, alcohol, kunstmatige zoetstoffen en suikerhoudende dranken zijn uit den boze daar deze de blaas kunnen stimuleren of irriteren. Dankzij een plaswekker ontwaken patiënten 's nachts op vaste tijden, zodat ze naar het toilet kunnen gaan. Enkele bedplasalarmsystemen zijn voorts verkrijgbaar. Deze bevestigt de patiënt aan het ondergoed of een matras. Dit waarschuwt patiënten zodra ze het bed beginnen te bevochtigen.

Professionele medische zorg

De arts schrijft medicijnen voor wanneer de zelfzorgmaatregelen niet effectief zijn. Desmopressine (DDAVP) vermindert de hoeveelheid urine die de nieren produceren. Er zijn ook andere medicijnen voor bedplassen bij volwassenen beschikbaar. De arts kan dan ook verder onderzoek doen om een onderliggende oorzaak te vinden en indien mogelijk te behandelen. Wanneer een onderliggende aandoening de oorzaak is, verhelpt de arts deze meestal met medicatie of een operatie.

Prognose

De vooruitzichten zijn meestal goed. Wanneer de arts het onderliggende probleem heeft kunnen verhelpen, is de patiënt verlost van bedplassen en de bijkomende klachten. In sommige gevallen kan het probleem echter aanhouden. Dankzij enkele tips en adviezen kan de patiënt mogelijk beter omgaan met het bedplassen en de bijbehorende schaamte.

Complicaties

Bedplassen bij volwassenen veroorzaakt mogelijk ongemak en schaamte, wat leidt tot sociale en psychologische problemen. Er kan sprake zijn van aanhoudende stress en angst, verminderde zelfwaardering en zelfs relatieproblemen. Als de oorzaak van bedplassen een ernstige medische aandoening is, kunnen er aanvullende gezondheidsproblemen optreden.

Preventie

Er zijn enkele strategieën voor het voorkomen van bedplassen. Het vermijden van alcohol en cafeïne, het volgen van een regelmatig toiletbezoekschema en het trainen van de blaas door blaastraining zijn nuttig. Regelmatige controle van de medische toestand en naleving van het behandelplan zijn cruciaal. Als bedplassen wordt veroorzaakt door een onderliggende aandoening, kan het behandelen van deze aandoening bijdragen aan het voorkomen van toekomstige episoden.

Lees verder

• Bedplassen (onvrijwillig plassen tijdens slaap): Oorzaken