Bedplassen bij volwassenen: Oorzaken en behandelingen

Bedplassen (nocturnale enuresis) is een probleem dat veel voorkomt bij kinderen en meestal het gevolg is van een nog niet volledig ontwikkelde blaas. Deze vervelende situatie treft echter ook volwassenen. Diverse medische aandoeningen, blaasproblemen of medicijnen kunnen leiden tot onvrijwillig nachtelijk plassen in bed. Er zijn diverse behandelingsmethoden voor bedplassen bij volwassenen, zodat ze zich niet meer hoeven te schamen bij het ontwaken. Dankzij enkele adviezen is het tevens mogelijk om beter om te gaan met het bevochtigen van het bed tijdens de nacht. De vooruitzichten zijn meestal goed. Wanneer de arts namelijk het onderliggende probleem heeft kunnen verhelpen, is de patiënt verlost van het bedplassen en de bijkomende klachten.

• Epidemiologie
• Mechanisme
• Oorzaken
• Risicofactoren
• Genetische factoren
• Hormonale onbalans
• Kleine blaas
• Medicijnen
• Overactieve blaasspieren
• Spanning
• Urineweginfectie
• Andere oorzaken
• Risicogroepen
• Geassocieerde symptomen
• Alarmsymptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van nocturnale enuresis
• Zelfzorg
• Professionele medische zorg
• Prognose
• Complicaties
• Preventie
• Praktische tips voor het omgaan met bedplassen bij volwassenen
• Medische oorzaken onderzoeken
• Gedragsverandering en blaastraining
• Veranderingen in het vloeistofverbruik
• Gebruik van bedplassen-alarmen
• Medicatie om bedplassen te beheersen
• Levensstijlveranderingen voor een gezonde slaapomgeving
• Psychologische ondersteuning bij bedplassen
• Gebruik van inlegkruisjes of bedbescherming
• Ondersteuning van familie en vrienden
• Raadpleeg een arts bij aanhoudend bedplassen

Epidemiologie

Bedplassen bij volwassenen, ook bekend als enuresis, is een aandoening die voorkomt in verschillende leeftijdsgroepen, hoewel het vaak wordt gezien als een probleem dat voornamelijk bij kinderen voorkomt. Het prevalentiepercentage van bedplassen bij volwassenen is echter niet verwaarloosbaar. Uit verschillende studies blijkt dat ongeveer 1-2% van de volwassenen regelmatig bedplassen. Deze aandoening komt vaker voor bij mannen dan bij vrouwen, hoewel het in beide geslachten voorkomt. De prevalentie is het hoogst bij oudere volwassenen, vooral degenen met verminderde mobiliteit of andere medische aandoeningen.

Factoren die de prevalentie beïnvloeden
De prevalentie van bedplassen bij volwassenen wordt beïnvloed door verschillende factoren zoals leeftijd, medische geschiedenis en psychologische gezondheid. Bij ouderen is er vaak een verband met andere medische aandoeningen, zoals diabetes, neurologische aandoeningen, of prostaatproblemen bij mannen. Stress en psychische stoornissen, zoals angst en depressie, kunnen ook bijdragen aan een verhoogd risico op bedplassen.

Geografische variatie
Er is ook een geografische variatie in de prevalentie van bedplassen bij volwassenen. In sommige landen worden gevallen vaker gerapporteerd, terwijl in andere landen de prevalentie relatief laag blijft, vaak afhankelijk van culturele opvattingen over het onderwerp en de mate van medische zorg die wordt verstrekt.

Mechanisme

Bedplassen bij volwassenen kan verschillende onderliggende mechanismen hebben die zowel fysiologisch als psychologisch van aard kunnen zijn.

Fysiologische mechanismen
Het mechanisme achter bedplassen kan te maken hebben met een verminderde blaascapaciteit, waarbij de blaas niet in staat is om voldoende urine op te slaan tijdens de nacht. Dit kan ontstaan door een verzwakking van de blaaswand of een verhoogde urineproductie. Bij sommige volwassenen kan het mechanisme van bedplassen gerelateerd zijn aan een verstoorde werking van de antidiuretische hormonen (ADH), die normaal gesproken de urineproductie reguleren.

Neurologische en hormonale invloeden
Neurologische aandoeningen, zoals hersenletsel, beroertes of spina bifida, kunnen de signalen verstoren die de blaas aansteken om te voorkomen dat deze zich 's nachts vult. Hormonale veranderingen kunnen ook bijdragen aan bedplassen, vooral bij vrouwen tijdens de menopauze wanneer hormonale veranderingen de blaasspiercontrole kunnen beïnvloeden.

Psychologische en gedragsmechanismen
Psychologische factoren spelen vaak een belangrijke rol in de ontwikkeling van bedplassen bij volwassenen. Stress, trauma, angst en depressie kunnen de controle over de blaas verstoren. Ook gedragsmatige factoren, zoals overmatig drinken voor het slapengaan, kunnen bijdragen aan het probleem.

Oorzaken

De nieren produceren urine. Deze reist via de urineleiders naar de blaas waar de urine wordt opgeslagen. De blaas is een soort gespierde zak die urine vasthoudt totdat deze klaar is om te worden vrijgegeven in de urethra, de buis die de blaas verbindt met de buitenkant van het lichaam. Wanneer de blaas samentrekt, ontspant de sluitspier. De ontspannen sluitspier werkt als een open deur, waardoor de urine kan passeren en het lichaam kan verlaten. Wanneer er een fysieke belemmering of neurologische loskoppeling is, ontstaan plasproblemen.

Risicofactoren

Genetische factoren

Erfelijke factoren spelen mogelijk een rol bij bedplassen bij volwassenen. Kinderen van bedplassende ouders hebben veel meer kans om ook het bed nat te maken tijdens de nacht.

Hormonale onbalans

ADH (antidiuretisch hormoon) waarschuwt de nieren om de hoeveelheid geproduceerde urine te verminderen. Instinctief produceert het lichaam meer ADH om nachtelijke enuresis te voorkomen. Sommige patiënten produceren echter 's nachts niet de juiste hoeveelheid van dit hormoon, wat leidt tot een hoge urineproductie. In andere gevallen produceert het lichaam ADH, maar reageren de nieren er niet of verkeerd op en blijven ze dezelfde hoeveelheid urine produceren. Deze overmatige productie van urine tijdens de slaap staat in medische termen bekend als nachtelijke polyurie. Deze afwijking veroorzaakt nachtelijke enuresis bij volwassenen, maar het is ook een symptoom gerelateerd aan diabetes mellitus type 1.

Kleine blaas

Patiënten met een kleinere blaas hebben vaak te maken met primaire nachtelijke enuresis. De fysieke grootte van de blaas is eigenlijk niet kleiner, maar de functionele blaascapaciteit bevat een kleiner volume urine.

Medicijnen

Wanneer volwassenen bepaalde medicijnen nemen, verhoogt dit mogelijk de kans op bedplassen. Bijwerkingen van bepaalde hypnotica, slaappillen en antipsychotica zijn mogelijk nachtelijke urine-incontinentie. Een patiënt praat best met de arts over deze bijwerkingen.

Overactieve blaasspieren

Als de blaasspieren (detrusorspieren) overactief zijn, treedt mogelijk nachtelijke enuresis op. Tot 70-80% van de volwassen bedplassende patiënten heeft een overactieve blaasspier. Blaasirriterende stoffen, zoals alcohol en cafeïne, dragen bij aan detrusorinstabiliteit.

Spanning

Door stress, angst of andere psychische problemen maken volwassenen mogelijk het bed nat.

Urineweginfectie

Een infectie in de urinewegen leidt mogelijk tot bedplassen.

Andere oorzaken

Diverse andere aandoeningen leiden mogelijk tot bedplassen:

• anatomische afwijkingen van de blaas of urinewegen
• constipatie
• diabetes mellitus (suikerziekte)
• diabetes insipidus (tast de ADH-waarden aan, waardoor patiënten meer urine produceren)
• een geblokkeerde urethra (buis die urine van de blaas draagt), bijvoorbeeld door blaasstenen, nierstenen of een tumor
• een nierziekte
• een vergrote prostaat
• een verzakking van het bekkenorgaan
• kanker zoals blaaskanker en prostaatkanker
• neurologische aandoeningen zoals epilepsie, multiple sclerose of de ziekte van Parkinson (neurologische aandoening met bevingen)
• obstructieve slaapapneu

Risicogroepen

Bepaalde groepen hebben een hoger risico op het ontwikkelen van bedplassen bij volwassenen.

Ouderen
Ouderen hebben een verhoogd risico op bedplassen, vaak als gevolg van verminderde blaascapaciteit, verminderde hormonale regulatie van urineproductie, of medische aandoeningen die verband houden met ouderdom.

Mensen met psychische stoornissen
Volwassenen met psychische stoornissen, zoals angst, depressie of posttraumatische stressstoornis (PTSS), lopen een verhoogd risico op bedplassen. Deze aandoeningen kunnen de controle over de blaas verstoren door psychologische stress of medicatie.

Mensen met slaapstoornissen
Slaapstoornissen zoals slaapapneu of narcolepsie verhogen het risico op bedplassen. Onregelmatige slaapcycli kunnen de signalen die de blaas opwekt om zich te legen, verstoren.

Geassocieerde symptomen

Bedplassen bij volwassenen gaat vaak gepaard met verschillende geassocieerde symptomen die kunnen helpen bij het identificeren van de onderliggende oorzaak of het bepalen van de ernst van de aandoening.

Frequentie van urineren
Volwassenen met bedplassen kunnen ook last hebben van frequent urineren gedurende de dag, wat kan wijzen op een overactieve blaas of andere blaasaandoeningen. Dit kan het gevolg zijn van verhoogde urineproductie, onvoldoende blaascapaciteit of een verminderde blaascontrole.

Drang om te urineren
Drang om te urineren, vooral 's nachts, kan vaak samenhangen met bedplassen. Het kan een teken zijn van een overactieve blaas, waarbij de blaas ongecontroleerd samentrekt, zelfs wanneer deze niet volledig vol is.

Verlies van controle over de blaas
Een andere geassocieerde klacht is het verlies van controle over de blaas, wat kan variëren van lichte urine-incontinentie tot volledige bedplassen. Dit kan het gevolg zijn van zwakke bekkenbodemspieren of andere lichamelijke aandoeningen die de blaasspiercontrole beïnvloeden.

Slaapproblemen
Veel volwassenen die bedplassen ervaren, kampen ook met slaapproblemen. Dit kan zowel veroorzaakt worden door de angst of stress rondom bedplassen, als door een onderliggende slaapstoornis zoals slaapapneu of andere slaapgerelateerde aandoeningen.

Pijn of ongemak tijdens urineren
Bij bedplassen kan ook pijn of ongemak tijdens het urineren optreden, wat kan wijzen op een urineweginfectie (UWI) of blaasstenen. Dit moet verder onderzocht worden door een arts om infecties of andere fysieke oorzaken uit te sluiten.

Alarmsymptomen

Het herkennen van alarmsymptomen bij bedplassen kan helpen bij het identificeren van onderliggende aandoeningen.

Onverklaarde pijn of ongemak
Bedplassen gepaard met onverklaarde pijn of ongemak kan wijzen op een onderliggende infectie of andere medische aandoeningen, zoals een urineweginfectie of blaasstenen.

Veranderingen in urinelozing
Veranderingen in de hoeveelheid of frequentie van urineproductie kunnen wijzen op een ernstiger probleem, zoals diabetes of nierziekte. Het is belangrijk om de hoeveelheid urine te monitoren, evenals de mate van controle over de blaas.

Psychologische symptomen
Psychologische symptomen, zoals verhoogde angst, depressie of stress, kunnen samengaan met bedplassen en moeten serieus worden genomen als mogelijke alarmsymptomen van een onderliggende stoornis.

Diagnose en onderzoeken

Vraaggesprek en lichamelijk onderzoek
De arts stelt vragen over de symptomen en gezondheidsgeschiedenis. Hij wil bijvoorbeeld weten hoe vaak en hoe laat de bedplassen gebeurt, of de patiënt veel of weinig plast en wat de en hoeveel de patiënt dronk voor het slapengaan. Hij voert vervolgens een lichamelijk onderzoek en eventueel ook een neurologisch onderzoek uit.

Diagnostisch onderzoek
De arts voert enkele onderzoeken uit om het probleem te diagnosticeren.

• een echografie van de nieren en blaas
• een urinecultuur
• een urineonderzoek
• een urodynamisch onderzoek
• een uroflowmemetrie (onderzoek van de urinestraal)

Behandeling van nocturnale enuresis

Zelfzorg

Mogelijk is een patiënt gebaat met blaastraining. De patiënt moet hierbij op vaste tijden gedurende de dag en nacht naar het toilet gaan. Vervolgens verhoogt hij langzaam de hoeveelheid tijd tussen de toiletbezoeken, bijvoorbeeld met vijftien minuten per keer. Dit zal de blaas trainen om meer vocht vast te houden. Ook mag de patiënt niet drinken vlak voor het slapengaan. Op die manier maakt hij niet zoveel urine aan. Cafeïne, alcohol, kunstmatige zoetstoffen en suikerhoudende dranken zijn uit den boze daar deze de blaas kunnen stimuleren of irriteren. Dankzij een plaswekker ontwaken patiënten 's nachts op vaste tijden, zodat ze naar het toilet kunnen gaan. Enkele bedplasalarmsystemen zijn voorts verkrijgbaar. Deze bevestigt de patiënt aan het ondergoed of een matras. Dit waarschuwt patiënten zodra ze het bed beginnen te bevochtigen.

Professionele medische zorg

De arts schrijft medicijnen voor wanneer de zelfzorgmaatregelen niet effectief zijn. Desmopressine (DDAVP) vermindert de hoeveelheid urine die de nieren produceren. Er zijn ook andere medicijnen voor bedplassen bij volwassenen beschikbaar. De arts kan dan ook verder onderzoek doen om een onderliggende oorzaak te vinden en indien mogelijk te behandelen. Wanneer een onderliggende aandoening de oorzaak is, verhelpt de arts deze meestal met medicatie of een operatie.

Prognose

De prognose voor bedplassen bij volwassenen varieert afhankelijk van de onderliggende oorzaak en de behandelingsopties.

Behandelbare oorzaken
In gevallen waarbij bedplassen wordt veroorzaakt door behandelbare aandoeningen, zoals slaapapneu, diabetes of een urineweginfectie, is de prognose vaak goed, en kan de aandoening effectief worden beheerd met de juiste behandeling.

Onbehandelde gevallen
Als bedplassen niet effectief wordt behandeld, kan dit leiden tot langdurige psychologische gevolgen, zoals schaamte of sociaal isolement, vooral bij volwassenen die de aandoening geheim proberen te houden.

Complicaties

Hoewel bedplassen bij volwassenen vaak als een verlegenheid wordt gezien, kunnen er serieuze complicaties optreden wanneer het niet effectief wordt behandeld.

Psychosociale gevolgen
Een van de meest voorkomende complicaties van bedplassen is de impact op de mentale gezondheid van de persoon. Bedplassen kan leiden tot schaamte, stress en depressie, vooral als de persoon zich geïsoleerd voelt of moeite heeft om het probleem met anderen te bespreken. Dit kan de kwaliteit van leven aanzienlijk verminderen.

Sociale isolatie
Volwassenen die bedplassen kunnen zich terugtrekken uit sociale situaties uit angst voor ongelukjes. Dit kan leiden tot sociale isolatie, wat op zijn beurt gevoelens van eenzaamheid en depressie kan verergeren.

Verhoogd risico op urineweginfecties
Chronisch bedplassen kan leiden tot een verhoogd risico op urineweginfecties, vooral als het resultaat is van een niet goed functionerende blaas die zich onvoldoende kan legen. De ophoping van urine kan bacteriële groei bevorderen, wat leidt tot infecties.

Verlies van blaascapaciteit
Wanneer bedplassen wordt veroorzaakt door een verzwakte blaas, kan dit na verloop van tijd leiden tot een verdere afname van de blaascapaciteit. Dit kan het probleem verergeren en ervoor zorgen dat er vaker onbedoeld urine wordt vrijgegeven, wat een vicieuze cirkel van incontinentie kan veroorzaken.

Slaapstoornissen
Volwassenen die bedplassen hebben, kunnen ook last hebben van slaapproblemen zoals frequente onderbrekingen van de slaap door de drang om te urineren. Dit kan resulteren in vermoeidheid overdag, wat de algehele gezondheid en het welzijn kan beïnvloeden.

Lichamelijke complicaties door chronisch bedplassen
In sommige gevallen kan chronisch bedplassen leiden tot lichamelijke complicaties zoals huidirritatie of infecties door langdurige blootstelling aan urine. Dit komt vaak voor bij ouderen of mensen met beperkte mobiliteit die moeite hebben met het schoon en droog houden van hun huid.

Preventie

Preventie van bedplassen bij volwassenen kan variëren afhankelijk van de onderliggende oorzaken en risicofactoren.

Levensstijlaanpassingen
Volwassenen die risico lopen op bedplassen kunnen baat hebben bij het aanpassen van hun levensstijl, zoals het verminderen van alcohol- en cafeïnegebruik, en het beperken van vloeistofinname in de uren voor het slapen.

Medische interventies
Medische interventies zoals het gebruik van medicijnen die de blaascapaciteit verbeteren of het behandelen van slaapapneu kunnen effectief helpen bij het voorkomen van bedplassen. Psychotherapie of gedragsinterventies kunnen ook nuttig zijn voor volwassenen met psychische stoornissen die bijdragen aan bedplassen.

Blaastraining
Blaastraining, zoals het oefenen van het vasthouden van urine gedurende langere periodes, kan helpen de blaascapaciteit te vergroten en bedplassen te voorkomen.

Praktische tips voor het omgaan met bedplassen bij volwassenen

Bedplassen, of nocturie, bij volwassenen kan een stressvolle en embarasserende ervaring zijn. Hoewel het vaak wordt geassocieerd met kinderen, kan het ook volwassenen treffen om verschillende redenen, waaronder medische aandoeningen, psychologische factoren en levensstijlkeuzes. Het is belangrijk om het probleem serieus te nemen en te begrijpen dat er effectieve manieren zijn om het te beheersen of zelfs te voorkomen. Een geïntegreerde benadering met medische begeleiding, gedragsveranderingen en soms medicatie kan helpen om bedplassen onder controle te krijgen.

Medische oorzaken onderzoeken

Een van de eerste stappen bij het omgaan met bedplassen bij volwassenen is het onderzoeken van mogelijke medische oorzaken. Er zijn verschillende aandoeningen die bedplassen kunnen veroorzaken, zoals diabetes, urineweginfecties, slaapapneu, overactieve blaas of prostaatproblemen bij mannen. Raadpleeg een arts voor een grondige evaluatie en diagnostiek. Het behandelen van de onderliggende oorzaak kan vaak het probleem van bedplassen verminderen of zelfs verhelpen. Bijvoorbeeld, als het bedplassen het gevolg is van een urineweginfectie, zal het volgen van de voorgeschreven antibiotica helpen de symptomen te verlichten.

Gedragsverandering en blaastraining

Blaastraining kan een nuttige techniek zijn om bedplassen te verminderen. Het doel van blaastraining is om je blaas in staat te stellen langer vast te houden, wat de frequentie van de drang om te urineren kan verminderen. Dit kan worden bereikt door op gezette tijden naar het toilet te gaan, zelfs als je niet het gevoel hebt dat je moet plassen. Ook kun je proberen om de tijd tussen toiletbezoeken langzaam te verlengen, zodat je blaas leert om meer urine vast te houden. Het volgen van een gestructureerd programma met het bijhouden van je toiletbezoeken kan nuttig zijn om vooruitgang te meten en je training aan te passen.

Veranderingen in het vloeistofverbruik

De hoeveelheid vocht die je gedurende de dag drinkt, kan invloed hebben op bedplassen. Het is belangrijk om voldoende water te drinken om uitdroging te voorkomen, maar het kan helpen om je vochtinname te beperken in de avonduren. Probeer te stoppen met drinken ongeveer twee tot drie uur voor het slapen gaan. Vermijd cafeïne en alcohol, omdat deze stoffen de blaas kunnen irriteren en de productie van urine kunnen verhogen, wat de kans op bedplassen vergroot.

Gebruik van bedplassen-alarmen

Er bestaan speciale bedplassen-alarmen die kunnen helpen bij het behandelen van bedplassen. Deze alarmen worden bevestigd aan de pyjama of het beddengoed en reageren op vocht door een geluid te maken zodra er urine wordt afgegeven. Dit helpt je lichaam om een reflex te ontwikkelen en de waarschuwing van de blaas te herkennen, zodat je wakker wordt voordat je daadwerkelijk plast. Dit type training kan effectiever zijn bij jongere volwassenen, maar het kan ook nuttig zijn voor mensen die bedplassen als gevolg van een slaapstoornis of overactieve blaas.

Medicatie om bedplassen te beheersen

In sommige gevallen kan medicatie nodig zijn om bedplassen te beheersen, vooral wanneer het te wijten is aan overactieve blaas of andere medische aandoeningen zoals slaapapneu. Anticholinergica kunnen de overactieve blaas onderdrukken en het plassen verminderen. Desmopressine is een medicijn dat de hoeveelheid urineproductie 's nachts kan verminderen. Dit moet echter altijd onder toezicht van een arts worden gebruikt, aangezien medicatie bijwerkingen kan hebben. Overleg met je arts om de juiste medicatie en dosering voor je situatie te bepalen.

Levensstijlveranderingen voor een gezonde slaapomgeving

Een gezonde slaapomgeving kan het risico op bedplassen verminderen. Zorg ervoor dat je slaapomgeving comfortabel is en bevorderlijk voor een goede nachtrust. Slaap voldoende uren per nacht, aangezien slaaptekort het bedplassen kan verergeren. Het hebben van een regelmatige slaaproutine en het minimaliseren van afleidingen in je slaapkamer kan bijdragen aan een diepere slaap, waardoor je minder geneigd bent om tijdens de nacht wakker te worden om te plassen. Vermijd stressvolle situaties vlak voor het slapen gaan, omdat angst en spanning het bedplassen kunnen verergeren.

Psychologische ondersteuning bij bedplassen

Bedplassen bij volwassenen kan aanzienlijke psychologische gevolgen hebben, zoals schaamte, angst en een verminderd gevoel van eigenwaarde. Het is belangrijk om emotioneel ondersteund te worden, vooral als je merkt dat het bedplassen je dagelijks leven beïnvloedt. Gesprekken met een psycholoog of therapeut kunnen helpen om gevoelens van schaamte te verminderen en copingstrategieën aan te leren. Soms kunnen onderliggende psychologische factoren zoals angst of trauma bijdragen aan bedplassen, en het aanpakken van deze problemen kan nuttig zijn voor langdurige verlichting.

Gebruik van inlegkruisjes of bedbescherming

Voor sommige volwassenen is het praktisch om hulpmiddelen te gebruiken die het ongemak van bedplassen minimaliseren. Inlegkruisjes, bedplassen-luiers of waterdichte matrashoezen kunnen helpen om het bed schoon en droog te houden, waardoor de impact van bedplassen op je slaap en dagelijkse routine wordt verminderd. Hoewel dit geen oplossing voor het onderliggende probleem is, kan het gebruik van deze producten bijdragen aan meer comfort en minder stress, vooral in de overgangsfase naar herstel.

Ondersteuning van familie en vrienden

Het kan een groot verschil maken om openlijk over bedplassen te praten met familieleden of vrienden die je vertrouwt. Hun emotionele steun kan je helpen om het probleem aan te pakken zonder je schaamte of ongemak te vergroten. Je omgeving kan je ook helpen herinneren om gedragsveranderingen, zoals blaastraining of medicatie, te volgen. Het delen van je ervaring kan bovendien het taboe rondom bedplassen doorbreken en helpen bij het vinden van praktische oplossingen.

Raadpleeg een arts bij aanhoudend bedplassen

Als bedplassen aanhoudt ondanks het volgen van gedragsveranderingen of andere behandelingsopties, is het belangrijk om een arts te raadplegen. Een arts kan aanvullende tests uitvoeren om de oorzaak van het bedplassen te achterhalen, zoals een blaasonderzoek of slaaponderzoek. Als er een medische aandoening zoals slaapapneu, diabetes of blaasproblemen wordt ontdekt, kan een behandelingsplan op maat worden opgesteld. Het is essentieel om professionele hulp in te schakelen wanneer zelfzorgmaatregelen niet voldoende lijken te werken.

Met deze praktische tips kunnen volwassenen effectiever omgaan met bedplassen. Door het aanpakken van de onderliggende oorzaken, het aanpassen van levensstijl en het zoeken van de juiste behandeling, kan bedplassen onder controle worden gehouden en de kwaliteit van het leven verbeteren.

Lees verder

• Bedplassen (onvrijwillig plassen tijdens slaap): Oorzaken