Teenlopen: Behandeling van op de tenen lopen bij kinderen

Op de tenen lopen komt vaak voor bij peuters. Meestal nemen kinderen een normaal looppatroon aan naarmate ze ouder worden. Wanneer een kind na de leeftijd van drie jaar nog steeds op de tenen loopt, is het belangrijk om dit door een arts te laten controleren. Dit kan wijzen op een onderliggend probleem. Soms kunnen symptomen zoals zwakte in de benen of problemen met het dragen van schoenen gepaard gaan met het lopen op de tenen. Mogelijke behandelingen omvatten het dragen van een brace of spalk, serieel gipsen, botoxtherapie, chirurgie en fysiotherapie. In sommige gevallen besluit de arts om geen behandeling te starten omdat het probleem vanzelf kan verdwijnen. De vooruitzichten zijn doorgaans goed, maar sommige kinderen blijven ondanks behandelingen op hun tenen lopen.

• Mechanisme
• Neurologische oorzaken van teenlopen
• Verhoogde spierspanning (spasticiteit)
• Biomechanische afwijkingen
• Aandoeningen van de voeten en enkels
• Oorzaken van teenlopen bij kinderen
• Bekende oorzaken
• Onbekende oorzaken
• Risicofactoren
• Neurologische aandoeningen
• Verlies van spierkracht of balans
• Hereditaire factoren en spierziekten
• Zwangere vrouwen en toegenomen lichaamsgewicht
• Risicogroepen
• Kinderen met neurologische aandoeningen
• Ouderen met mobiliteitsproblemen
• Patiënten na een beroerte of hersenletsel
• Atleten met overbelasting of blessures aan de voeten
• Symptomen
• Alarmsymptomen
• Onvermogen om de voeten volledig op de grond te plaatsen
• Verlies van balans of frequent vallen
• Pijn in de benen of voeten
• Beperkingen in de bewegingsvrijheid
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling
• Brace of spalk
• Serieel gipsen
• Botoxtherapie
• Chirurgie
• Fysiotherapie
• Prognose
• Herstel met therapie bij neurologische aandoeningen
• Behandeling van spasticiteit
• Prognose bij tijdelijke oorzaken
• Complicaties
• Preventie van op de tenen lopen
• Fysiotherapie voor het verbeteren van de mobiliteit
• Gebruik van ondersteunende schoenen en orthesen
• Behandeling van onderliggende aandoeningen
• Praktische tips voor het omgaan met teenlopen
• Oefeningen voor de voeten en kuiten
• Gebruik van orthopedische inlegzolen
• Raadpleeg een specialist

Mechanisme

Teenlopen is een gangpatroon waarbij een persoon zijn of haar tenen gebruikt om vooruit te komen, in plaats van de normale manier van lopen waarbij de volledige voetcontact maakt met de grond. Dit mechanisme wordt vaak geassocieerd met verschillende neurologische, musculaire of orthopedische aandoeningen die de beweging en de coördinatie beïnvloeden. Het is een onnatuurlijke manier van bewegen die kan optreden als gevolg van motorische stoornissen of fysiologische disfunctie.

Neurologische oorzaken van teenlopen

Een van de belangrijkste oorzaken van teenlopen is neurologische schade, zoals bij aandoeningen die het centrale zenuwstelsel beïnvloeden. Ziekten zoals cerebrale parese kunnen leiden tot verstoorde motorische controle, waardoor patiënten onbewust op hun tenen gaan lopen. Dit wordt vaak veroorzaakt door een verstoorde spierspanning en een gebrek aan coördinatie tussen de zenuwen en spieren die de bewegingen aansteken.

Verhoogde spierspanning (spasticiteit)

Spasticiteit is een aandoening waarbij de spieren te strak of te gespannen blijven, wat kan resulteren in een beperkte beweeglijkheid van de gewrichten. Bij teenlopen kan verhoogde spierspanning in de kuit- of kuitspieren ervoor zorgen dat de voeten niet volledig op de grond komen, waardoor patiënten op hun tenen blijven staan of lopen. Dit komt vaak voor bij aandoeningen zoals cerebrale parese of na een beroerte.

Biomechanische afwijkingen

Teenlopen kan ook het gevolg zijn van een biomechanische afwijking, zoals een te korte Achillespees, voetafwijkingen zoals een platvoeten of door de beperkte flexibiliteit van de enkel. Dit kan leiden tot een ongemakkelijke of inefficiënte manier van lopen, waarbij de patiënt zich meer op de tenen concentreert om het evenwicht te bewaren of te corrigeren.

Aandoeningen van de voeten en enkels

In sommige gevallen kan de oorzaak van teenlopen liggen in een aandoening van de voeten of enkels, zoals hallux rigidus of een peesontsteking. Deze aandoeningen kunnen het moeilijk maken om de voet volledig op de grond te plaatsen, waardoor de patiënt geneigd is om over te stappen naar een teenlopend gangpatroon.

Oorzaken van teenlopen bij kinderen

Bekende oorzaken

Op de tenen lopen kan het gevolg zijn van verschillende bekende factoren, zoals:

• Een aangeboren korte achillespees
• Een paralytische spierziekte, zoals Duchenne spierdystrofie
• Een ruggenmergaandoening
• Spasticiteit, vooral wanneer deze geassocieerd is met hersenverlamming

Hoewel kinderen met autismegerelateerde aandoeningen vaker op hun tenen lopen dan kinderen met een normale ontwikkeling, is er geen direct causaal verband tussen deze aandoeningen.

Onbekende oorzaken

In de meeste gevallen is het op de tenen lopen idiopathisch; de oorzaak is dan onbekend. Kinderen lopen dan op beide voeten op de tenen zonder dat er sprake is van orthopedische of neurologische problemen. Deze kinderen kunnen soms vrijwillig met een normaal hiel-teenpatroon lopen, maar geven de voorkeur aan een teen-teenpatroon. Om als idiopathisch te worden beschouwd, moet de medische geschiedenis van het kind vrij zijn van neurologische, orthopedische of neuropsychiatrische aandoeningen, waaronder andere loopafwijkingen.

Risicofactoren

Er zijn verschillende risicofactoren die de kans op het ontwikkelen van teenlopen vergroten. Deze kunnen genetisch, omgevingsgerelateerd of het gevolg zijn van bestaande medische aandoeningen.

Neurologische aandoeningen

Patiënten met neurologische aandoeningen zoals cerebrale parese, spierziekten, of een beroerte hebben een verhoogd risico op het ontwikkelen van teenlopen. Deze aandoeningen beïnvloeden de controle over spierbewegingen en de coördinatie van de gang, wat leidt tot onbewuste bewegingen zoals lopen op de tenen.

Verlies van spierkracht of balans

Een vermindering van spierkracht of een verstoorde balans kan de stabiliteit tijdens het lopen beïnvloeden. Dit kan vaak voorkomen bij aandoeningen zoals Multiple Sclerose (MS) of bij patiënten die herstellende zijn van een blessure of operatie aan de benen of enkels. De verminderde stabiliteit kan ervoor zorgen dat patiënten instinctief op hun tenen gaan lopen om het evenwicht te bewaren.

Hereditaire factoren en spierziekten

Genetische aandoeningen die de spieren of het zenuwstelsel beïnvloeden, zoals spierdystrofie, kunnen leiden tot een gangpatroon waarbij de patiënt regelmatig op de tenen loopt. Aandoeningen die de normale spierfunctie of het zenuwstelsel verstoren, verhogen de kans op het ontwikkelen van een afwijkend looppatroon.

Zwangere vrouwen en toegenomen lichaamsgewicht

In sommige gevallen kan de toename van het lichaamsgewicht of de hormonale veranderingen tijdens de zwangerschap de stabiliteit van de voeten en enkels beïnvloeden. Dit kan, hoewel tijdelijk, bijdragen aan het ontwikkelen van een gangpatroon waarbij vrouwen op hun tenen lopen.

Risicogroepen

Bepaalde groepen patiënten lopen meer kans op het ontwikkelen van teenlopen, afhankelijk van medische aandoeningen, genetische factoren of andere risicofactoren.

Kinderen met neurologische aandoeningen

Kinderen die gediagnosticeerd zijn met aandoeningen zoals cerebrale parese lopen een verhoogd risico op teenlopen. Deze aandoeningen belemmeren de ontwikkeling van normale motorische vaardigheden, waardoor kinderen vaak met hun tenen lopen.

Ouderen met mobiliteitsproblemen

Ouderen die last hebben van mobiliteitsproblemen, zoals spierzwakte of gewrichtspijn, kunnen de neiging hebben om op hun tenen te lopen. Dit kan veroorzaakt worden door een gebrek aan kracht in de benen of door pijn die hen belemmert om de volledige voet op de grond te plaatsen.

Patiënten na een beroerte of hersenletsel

Mensen die herstellen van een beroerte of hersenletsel hebben vaak neurologische schade die hun motorische controle beïnvloedt. Dit kan leiden tot een onregelmatige gang, waaronder het lopen op de tenen, als gevolg van verstoorde zenuwimpulsen naar de spieren van de benen en voeten.

Atleten met overbelasting of blessures aan de voeten

Atleten of mensen die regelmatig fysiek intensieve activiteiten uitvoeren, kunnen door overbelasting of blessures, zoals een verkrampte kuitspier, de neiging ontwikkelen om op hun tenen te lopen. Dit kan optreden als een manier om de belasting op een pijnlijke of zwakke voet te verminderen.

Symptomen

De meeste jonge kinderen die op hun tenen lopen, kunnen op platte voeten lopen wanneer daarom wordt gevraagd. Oudere kinderen die doorgaan met teenlopen (meestal kinderen ouder dan vijf jaar) kunnen echter moeite hebben om met hun hielen naar beneden te lopen. Deze kinderen ervaren mogelijk problemen met het dragen van schoenen of met deelname aan bepaalde sport- of recreatieve activiteiten zoals rolschaatsen of schaatsen. Sommige kinderen met teenlopen hebben geen specifieke klachten, maar ouders maken zich vaak zorgen over de impact van hun looppatroon op de toekomstige functie als tieners en volwassenen.

Alarmsymptomen

Teenlopen kan wijzen op onderliggende aandoeningen die mogelijk medische aandacht vereisen. Het is belangrijk om de symptomen die met teenlopen gepaard gaan te herkennen, zodat een juiste diagnose kan worden gesteld.

Onvermogen om de voeten volledig op de grond te plaatsen

Een duidelijk alarmsymptoom van teenlopen is het onvermogen om de voeten volledig op de grond te plaatsen, wat resulteert in het lopen op de tenen. Dit kan worden veroorzaakt door spierspanning, zenuwbeschadiging of gewrichtsproblemen.

Verlies van balans of frequent vallen

Patiënten die niet in staat zijn om hun voeten goed neer te zetten, kunnen ook verlies van balans ervaren en vaak vallen. Dit kan het gevolg zijn van een verstoorde proprioceptie of zwakte in de spieren van de benen en voeten.

Pijn in de benen of voeten

Patiënten die teenlopen kunnen ook pijn ervaren in de voeten of kuiten door de onnatuurlijke belasting van de spieren. Pijn kan worden veroorzaakt door spasticiteit, ontstekingen of overbelasting van de voet- of beenspieren.

Beperkingen in de bewegingsvrijheid

Teenlopen kan de beweeglijkheid van de benen en enkels beperken. Dit kan leiden tot een stijf gevoel in de benen, vooral na langere periodes van lopen of staan. Dit symptoom kan wijzen op onderliggende problemen zoals een korte Achillespees of spasticiteit.

Diagnose en onderzoeken

Vraaggesprek
De arts zal verschillende vragen stellen aan de ouders, zoals:

• Hoe oud was het kind toen het ontwikkelingsmijlpalen bereikte, zoals glimlachen, zitten en lopen?
• Is er een familiegeschiedenis van teenlopen?
• Kan het kind, indien gevraagd, op platte voeten lopen?
• Klaagt het kind over voet- of beenpijn, zwakte in de benen of moeite om kinderen van dezelfde leeftijd bij te houden?
• Treedt het teenlopen aan één voet of beide voeten op? (Wanneer dit aan één kant gebeurt, kan dit wijzen op een neurologisch probleem)
• Wanneer begon het teenlopen? (Is het bijvoorbeeld begonnen toen het kind zelfstandig begon te lopen of nadat het al even had gelopen?)
• Welk percentage van de tijd wordt besteed aan het teenlopen?
• Waren er zwangerschapscomplicaties of werd het kind te vroeg geboren?

Lichamelijk onderzoek
De arts zal doorgaans het volgende doen:

• Vragen of het kind met beide voeten op de tenen kan lopen.
• Het bewegingsbereik van de voeten, heupen en knieën testen.
• Controleren op voetafwijkingen of verschillen tussen de voeten.
• Een mogelijk verschil in beenlengte en de grootte van de dijen en kuiten beoordelen.
• Zoeken naar huidafwijkingen in de onderste ledematen en de lage rug.
• Een basis neurologisch onderzoek uitvoeren.

Behandeling

De keuze van behandeling hangt af van de oorzaak van het op de tenen lopen. Bij idiopathisch teenlopen bij jonge kinderen wordt vaak een afwachtend beleid gehanteerd, omdat het kind de aandoening kan ontgroeien. Wanneer het bewegingsbereik van het kind afneemt, zijn er verschillende behandelingsopties:

Brace of spalk

Een brace of spalk kan nodig zijn, zowel overdag als 's nachts, of beiden. Dit helpt om het teenlopen te verminderen door de achillespees uit te rekken.

Serieel gipsen

Bij serieel gipsen wordt een voetgips aangebracht met de pees uitgerekt. Het gips wordt wekelijks of om de paar weken vervangen met een progressieve rekking van de pees.

Botoxtherapie

Botoxtherapie kan worden gebruikt om de kuitspieren te verlammen, wat de weerstand van de spieren tegen het rekken van de achillespees vermindert. Deze behandeling wordt vaak gecombineerd met serieel gipsen of spalken.

Chirurgie

Als conservatieve maatregelen het teenlopen niet corrigeren, kan een chirurgische verlenging van de pees een optie zijn. De operatie wordt meestal onder volledige verdoving uitgevoerd. Na de operatie moet het kind gedurende zes weken een gipsvorm onder de knie dragen en daarna is verdere bescherming van de pees nodig gedurende enkele maanden.

Fysiotherapie

Fysiotherapie wordt vaak aanbevolen na zowel chirurgische als niet-chirurgische behandelingen om het kind te helpen een normaal looppatroon te ontwikkelen.

Prognose

De prognose voor teenlopen hangt sterk af van de onderliggende oorzaak. In veel gevallen kan een aangepaste behandeling en therapie de symptomen verbeteren en het gangpatroon normaliseren.

Herstel met therapie bij neurologische aandoeningen

Bij patiënten met neurologische aandoeningen kan therapie, zoals fysiotherapie of ergotherapie, helpen om het gangpatroon te corrigeren en de spieren te versterken. Het herstel kan variëren afhankelijk van de ernst van de aandoening, maar met de juiste behandeling kunnen veel patiënten hun gang verbeteren.

Behandeling van spasticiteit

Als teenlopen wordt veroorzaakt door spasticiteit, kan het gebruik van medicijnen, zoals spierontspanners of botox-injecties, helpen om de spanning in de spieren te verlichten. Dit kan de patiënt helpen om op een meer natuurlijke manier te lopen.

Prognose bij tijdelijke oorzaken

Wanneer teenlopen wordt veroorzaakt door tijdelijke factoren, zoals een blessure of overbelasting, is de prognose vaak goed. Met rust, fysiotherapie en aanpassing van het bewegingspatroon kan het gangpatroon snel worden gecorrigeerd.

Complicaties

Kinderen die op hun tenen lopen kunnen strakke kuitspieren aan de achterkant van de benen ontwikkelen en een verminderde beweging van de enkels hebben. Ook kunnen de spieren aan de voorkant van de benen verzwakken. Deze spierproblemen kunnen het kind belemmeren bij het op de hielen lopen. Vroege identificatie en behandeling van teenlopen helpen bij het voorkomen van deze complicaties.

Preventie van op de tenen lopen

Preventie van teenlopen richt zich voornamelijk op het aanpakken van de onderliggende oorzaken, zoals het verbeteren van de spierfunctie, coördinatie en balans. Vroegtijdige interventie kan het risico op het ontwikkelen van een afwijkend gangpatroon verminderen.

Fysiotherapie voor het verbeteren van de mobiliteit

Fysiotherapie is essentieel voor het versterken van de spieren en het verbeteren van de coördinatie en balans. Regelmatige oefening kan de kans op teenlopen verkleinen, vooral bij kinderen met neurologische aandoeningen.

Gebruik van ondersteunende schoenen en orthesen

Het dragen van ondersteunende schoenen en het gebruik van orthesen (steunzolen) kan helpen om het gangpatroon te verbeteren en teenlopen te voorkomen. Orthopedische hulpmiddelen kunnen de druk op de voeten verminderen en de natuurlijke voetafrol helpen ondersteunen.

Behandeling van onderliggende aandoeningen

Het behandelen van onderliggende medische aandoeningen, zoals spasticiteit, spierziekten of gewrichtsproblemen, is cruciaal voor het voorkomen van teenlopen. Het beheersen van deze aandoeningen met medicatie of therapieën kan het risico op het ontwikkelen van een afwijkend gangpatroon aanzienlijk verminderen.

Praktische tips voor het omgaan met teenlopen

Teenlopen, of het lopen op de tenen, kan verschillende oorzaken hebben, van aangeboren afwijkingen tot neurologische aandoeningen. Het kan leiden tot ongemak en zelfs andere fysieke klachten, zoals voet- of knieproblemen. Als je merkt dat je vaak op je tenen loopt, zijn er verschillende praktische maatregelen die je kunt nemen om de situatie te verlichten.

Oefeningen voor de voeten en kuiten

Een belangrijke stap in het omgaan met teenlopen is het versterken en rekken van de spieren in de voeten en kuiten. Probeer dagelijks rek- en strekoefeningen voor je kuiten te doen, zoals het staan op een traptrede en langzaam je hielen naar beneden duwen totdat je een rek voelt in je kuit. Deze oefeningen kunnen helpen om de flexibiliteit en kracht in je benen te verbeteren, waardoor het gemakkelijker wordt om normaal te lopen zonder op je tenen te staan. Het regelmatig oefenen van deze oefeningen kan ook voorkomen dat je voeten en kuiten verkrampen.

Gebruik van orthopedische inlegzolen

Als je merkt dat je voeten pijn doen door het teenlopen, kan het helpen om orthopedische inlegzolen te gebruiken. Deze inlegzolen kunnen de druk die je op je voeten uitoefent tijdens het lopen verlichten, wat kan helpen om de belasting op je voeten te verminderen. Ze kunnen ook de manier waarop je voeten de grond raken verbeteren, waardoor je op een meer natuurlijke manier kunt lopen. Dit kan vooral nuttig zijn als je langere tijd op je tenen hebt gelopen en ongemak hebt ervaren. Het gebruik van goede voeteninlegzolen kan ook bijdragen aan de correctie van je looptechniek.

Raadpleeg een specialist

Als het teenlopen aanhoudt en je pijn of andere problemen ervaart, is het belangrijk om een specialist te raadplegen, zoals een podotherapeut of orthopedist. Zij kunnen je helpen de oorzaak van het teenlopen te achterhalen, bijvoorbeeld of er sprake is van een aangeboren afwijking, een neurologische aandoening of een andere onderliggende oorzaak. Afhankelijk van de diagnose kunnen ze gerichte behandelingen voorstellen, zoals fysiotherapie, het dragen van speciale inlegzolen, of zelfs operaties in extreme gevallen.