Wanneer ben je kleurenblind

Kleurenblind ben je al als je de kleuren rood en groen niet kan onderscheiden. Mensen met achromatopsie zijn volledig kleurenblind en moeten àlle kleuren missen. Een ernstige handicap.

Wanneer je ogen alleen maar zwart en wit zien

Het leven in kleur zien, met vriendjes rode snoepjes omruilen tegen blauwe, een kleurig topje combineren met een jasje in bijpassende kleur. Naar schatting van deskundigen is dat voor enige honderden Nederlanders onmogelijk: ze zijn volledig kleurenblind en kunnen alleen verschillende grijstinten onderscheiden.

Achromatopsie erfelijk

Het netvlies van onze ogen bevat twee soorten lichtgevoelige sensoren: de staafjes en kegeltjes, elk met hun eigen functie. Alleen kegeltjes onderscheiden kleuren. In het midden van ons netvlies komen alleen grote aantallen kegeltjes voor, waardoor een gezond persoon in het centrum van zijn gezichtsveld heel scherp ziet. Maar kegeltjes functioneren alleen bij voldoende licht.

Bij schemering nemen kegeltjes niets meer waar. Op dat moment worden de staafjes actief. Die zijn immers gevoeliger voor licht en bovendien in groepjes geschakeld, zodat er een sterker signaal naar onze hersenen kan worden gezonden. Maar daar staat tegenover dat staafjes geen kleuren kunnen onderscheiden. Staafjes komen alleen voor aan de randen van ons netvlies.

Achromatopsie heet de zeldzame erfelijke afwijking waarbij de kegeltjes in het netvlies niet werken. Alleen de cellen voor zien in het donker (staven) zijn dan beschikbaar. Ook kan een achromaat niet scherp zien.

Niet alleen laat dit gen-defect de getroffenen leven in een wereld van zwart en wit, de meeste Achromaten zijn ook nog eens extreem gevoelig voor licht: hun ogen kunnen zich niet aanpassen aan fel licht, werken altijd in de "nacht-modus" en nemen in het donker alleen schaduwbeelden waar. Daardoor wordt hun zichtvermogen nog eens extra beperkt en komt dat overeen met ongeveer tien procent van wat een gezond persoon ziet.

Kan een bril of contactlenzen helpen

Nee, daardoor verbetert het zicht niet. De meeste patiënten dragen echter een speciale bril met rode glazen, omdat die de verblinding door het daglicht beter tegenhoudt dan een gewone bril of een zonnebril.

Hoe stelt men de diagnose

Aangezien de ziekte uiterst zeldzaam is, zijn veel kleurenblinden zich niet bewust van hun gen-defect. Ook voor artsen is deze vorm van kleurenblindheid zeer moeilijk vast te stellen. Een mogelijk symptoom van het gen-defect is oogtrillen, waarmee het oog de visuele tekortkoming probeert te compenseren.

Wie denkt dat hij getroffen is door deze afwijking, dient een genetische test te laten uitvoeren. Vooral ouders moeten erop bedacht zijn, want 60 procent van alle afwijkingen aan het gezichtsvermogen bij kinderen blijft onopgemerkt!