De zomerdepressie

Net als de winterdepressie, begint de zomerdepressie eindelijk uit de hoek 'aanstellerij' of 'liever maar negeren' te komen. Het besef begint door te dringen dat seizoenen een veel ingrijpendere invloed op het menselijke lichaam hebben dan we lange tijd vanuit de medische wetenschap hebben erkend. Maar de zomerdepressie is een complex fenomeen met maatschappelijke, lichamelijke en geestelijke factoren. Een verkenning. Is er verband tussen ons lichamelijk en geestelijk welbevinden, en de aardse ritmes en seizoenen? Is onze gemoedstoestand meer dan een medische optelsom van aanwijsbare factoren? Jazeker, en je kunt het zelf constateren. Kijk alleen al naar het vrouwelijke lichaam: een menstruatiecyclus is in feite een 'seizoenenkwestie.' Het leven vertoont, aldus een bekende spirituele tekst, een 'eb en vloed' net als de zee: soms zijn we vol levenslust, soms is die - al dan niet met aanwijsbare reden - afwezig. Maar ook reageert een mens op de natuur, zelfs al is dat verband lange tijd genegeerd door de mechanisch denkende medici van weleer. Verder dan de constatering dat er bij volle maan meer moorden worden gepleegd, kwam men niet. Maar de tijden veranderen. En dat is maar goed ook, want net als elke depressie, is de zomerdepressie een signaal om niet te negeren.

Licht en donker?

Het is gebruikelijk om het licht alleen goede eigenschappen toe te kennen, en het donker alleen slechte. Langzaam begint er nuance in dat gedachtepatroon te komen. Alleen al aan het feit dat we steeds minder zijn gaan slapen, valt onze aanbidding van de dag af te lezen; hoera, er is licht! We zijn productief, we kunnen aan het werk of naar buiten, we hoeven niet (meer) na te denken of naar binnen te keren, waar al die lastige vragen liggen te wachten. En toch... onderzoeken beginnen erop te duiden dat we eerder te weinig donker krijgen dan te veel. Het verband tussen depressieve gevoelens en een tekort aan slaap wordt via tastbare onderzoeken aangetoond. Dat stemt tot nadenken over die altijd zo 'vrolijk' geachte zomertijd. Een van de mogelijke triggers van zomerdepressie zou kunnen zijn, dat er te veel actie in een dag komt in de zomer, en te weinig verinnerlijking, rust, slaap. Niet alleen cultureel en maatschappelijk wordt dat dus aangezwengeld, maar ook door de feitelijke overdaad aan licht. In de zomer is het een stuk later als je 'met de kippen op stok' gaat. Dat donker is niet zo slecht als het is afgeschilderd. In het donker rusten we, verwerken we onze indrukken, komen we ten diepste tot onszelf.

Herfstmens

Er zijn praktische factoren die de zomerdepressie in de hand kunnen werken. Half Nederland is op vakantie, en als je beste vrienden daarbij zijn, je sportclub sluit en jij geen geld hebt om aan alle bronnen van vermaak mee te doen, kan het zijn dat je daar depressieve gevoelens van krijgt die escaleren en zich ontwikkelen tot een depressie. In een artikel in het AD vertelt trainer Tiny van Hees, die voor de zorgorganisatie Altrecht Preventie enkele jaren geleden een cursus 'Optimistisch de zomer in' voor 55-plussers organiseerde, dat juist deze doelgroep vatbaar is voor de zomerdepressie vanwege eenzaamheid en verstoring van een vervullend, actief dagritme. Praktische redenen zoals bovengenoemd, staan dan vaak voorop. Maar de ene zomerdepressie is de andere niet. Het kan ook zijn dat de factoren van buitenaf je niet zozeer dwars zitten, maar dat de zomer gewoon niet jouw tijd van het jaar is. Belangrijk is, zoals altijd, om mensen in hun essentie niet op één grote hoop te gooien. Het is niet gezegd dat 'we' in de zomer blijer zijn, zoals gemakshalve wordt aangenomen. Net zoals er mensen zijn met bruin haar en mensen met rood haar, zijn er mensen die floreren bij licht, maar evenzeer mensen die floreren bij donker. Je zou kunnen zeggen: er zijn zomermensen en wintermensen. Er zijn mensen die veel behoefte hebben aan de inkeer, de rust, de intimiteit en zelfs de meer ingetogen sfeer op straat waarmee herfst en winter vergezeld gaan, net zo goed als er mensen zijn die daar niet zo veel behoefte aan hebben. Dat kan ook nog eens veranderen met de seizoenen van je eigen leven. Het is niet ongewoon als een sterfgeval in de lente, juist in de zomer diepe pijn gaat doen: overal feest behalve in je eigen hart... Kortom: als je weet wat je aard is, als je weet welke weg je op dit moment gaat, als je jezelf en je omstandigheden niet in hokjes stopt, kun je vaak zelf op het spoor komen van oorzaken en achtergronden.

Een serieuze zaak

De medische wereld opent zich, en ook zijn we massaal bereid om een iets minder mechanische blik op onze geest en lichaam te werpen. Het kan al een hele opluchting zijn als je de achtergronden van de zomerdepressie voorzichtig begint te bekijken en zelfs een beetje begrijpen vanuit de nuances in de menselijke aard, de dwangmatige zonaanbidding van de maatschappij, de regel dat licht vreugde 'moet' betekenen, je persoonlijke levensritme en daarnaast nog heel wat factoren die we nog niet eens begonnen zijn te onderzoeken. Dan nog ben je er niet. De zomerdepressie is een serieuze zaak en niet te vergelijken met een zomerdipje. De klachten zijn ingrijpend en kunnen het leven zwaar beinvloeden. Vandaar is het belangrijk dat degene die depressieve gevoelens bij zichzelf signaleert die aanhoudend zijn en een negatieve invloed hebben op factoren als levenslust, eetlust, functioneren en liefdeleven, de depressie serieus neemt en begrijpt dat depressie een signaal is dat er iets moet gebeuren.

Diagnose, inzicht, actie

Een pasklare oplossing voor de zomerdepressie is net zo min te geven als voor de niet-seizoensgebonden depressie. Maar de globale weg is wel: diagnose, inzicht en actie. Online kun je in elk geval een (zeer) globale eerste indruk opdoen over de vraag of wellicht sprake is van een depressie. Google op 'test depressie' en de online tests verschijnen in beeld. Maar laat ook je eigen hart je leiden; vaak vertelt dat je al dat er iets gedaan moet worden. Voor velen is een gang naar de huisarts een moeilijke stap, maar wel een die het nemen waard is. Ga de eventuele zelfveroordeling voorbij, en kies voor de openheid. Bespreek de mogelijkheden om een zomerdepressie te behandelen. Laat je niet te snel pillen aanpraten, maar overweeg ook alternatieven zoals lichaamsbeweging, gesprekken met psycholoog of maatschappelijk werker. Denk altijd ook aan de mogelijkheden die bestaan vanuit je eigen, onschatbare zelfredzaamheid: vaak kun je door diep in jezelf te kijken, merken dat je dag-nachtritme is veranderd op een manier die je geen goed doet, dat je een moeizame tijd achter de rug hebt, of dat je weigert jezelf ruimte te geven om een 'winterkind' te zijn in plaats van een zomerkind. Dat is waardevolle informatie om voor jezelf, parallel aan het professionele circuit, mee aan de slag te gaan.