Wat is hyperventilatie?

Bij hyperventilatie adem je te diep en te snel in en uit zonder dat je je daar bewust van bent. Door deze verkeerde manier van ademhalen wordt te veel koolzuur uitgeademd. Hierdoor krijg je een daling van de zuurheidsgraad van het bloed en wordt de chemische balans in het bloed verstoord. Door deze veranderingen krijg je allerlei lichamelijke en psychische klachten. Dit te diep en te snel in- en uitademen kan acuut optreden of chronisch.

Acuut en chronisch aanvallen van hyperventilatie

Acute hyperventilatie

Het bekendst maar ook het minst voorkomend, is de acute aanval van hyperventilatie. Je krijgt heel plots een gevoel van benauwdheid en ademnood. Dit gaat dikwijls gepaard met pijn ter hoogte van de borst, het gevoel te zullen stikken, hartkloppingen, duizeligheid en eventueel bewustzijnsverlies. Deze verschijnselen veroorzaken dan weer angst en paniek en doen de ademhaling nog meer versnellen en verdiepen. Deze angst en paniek nemen in de verdere beleving een belangrijke plaats in. Je bent altijd bang om nieuwe aanvallen te krijgen en op den duur gaat deze angst een heel eigen leven leiden. Vandaar de naam panieksyndroom die tegenwoordig ook wordt gebruikt.

Chronische hyperventilatie

De meeste mensen met hyperventilatieproblemen vertonen deze acute tekenen niet. Zij klagen over een aantal symptomen, zonder dat heel duidelijk een versnelde of verdiepte ademhaling wordt waargenomen. Zij hebben last van chronische hyperventilatie. Deze mensen ademen vooral met de borstkas, met het bovenste deel van de longen. Ze gebruiken het middenrif niet of nauwelijks en doen niet of nauwelijks aan buikademhaling. Als je goed kijkt, zie je dat ze heel oppervlakkig ademen, ze scheppen lucht, ze zuchten veel en trekken de schouders op tijdens het ademhalen. Door deze oppervlakkige ademhaling wordt te veel koolzuur uitgeademd en vertoont zich zo een aantal symptomen zoals moeheid, hoofdpijn, tintelingen in de handen of rond de mond. Maar ook steken ter hoogte van borstkas, een angstig en gespannen gevoel, een algemeen zwaartegevoel, slecht slapen, enzovoort. Deze klachten treden geregeld op, maar niet zo plotseling als bij een acute hyperventilatieaanval. Sommige klachten zoals moeheid en een gespannen gevoel worden doorlopend ervaren en nemen alleen af als je een hele tijd rustig en ontspannen bent. Soms is echter een plotseling wegblijven van de dagelijkse spanning ook al een voldoende reden om te hyperventileren. Uiteraard gaat dit dan zwaar drukken op het functioneren in het dagelijks leven.

De oorzaken van hyperventilatie

Over de oorzaken van hyperventilatie bestaat nogal wat discussie in de medische wereld. Mogelijk speelt een lage koolzuurconcentratie in het bloed een zekere rol. Dit zou individueel bepaald zijn. Psychische factoren zoals een verhuizing, een overlijden, een nakende scheiding, een ziekte, examens en dergelijke kunnen een oppervlakkige en te diepe ademhaling uitlokken. Je hebt dan tijdelijk last van wat symptomen, die voorbijgaan als de stressperiode voorbij is. Bij sommige mensen spelen conditioneringsprocessen een rol. Een aanval wordt toegeschreven aan bepaalde omstandigheden bijvoorbeeld aan een bezoek in de bioscoop, waar iemand een aanval heeft gekregen door een bepaalde situatie te zien en een nieuwe aanval ontwikkelt zich dan gemakkelijker in soortgelijke omstandigheden bijvoorbeeld een situatie waar veel volk is, zoals op een popconcert of bij een feest. De angst voor een aanval op zich kan ook al voldoende zijn om een oppervlakkige en te diepe ademhaling uit te lokken. Zo dreig je natuurlijk in een vicieuze cirkel te belanden, waarbij de klachten altijd maar verergeren.

De oplossingen voor hyperventilatie

In bepaalde gevallen is een duidelijke uitleg, en daardoor inzicht in de situatie, al voldoende. Het is erg belangrijk om de vicieuze cirkel te doorbreken en dit kan door het juiste ademhalingspatroon aan te leren, gecombineerd met ontspanningsoefeningen. In de eerste plaats kan je hiervoor een beroep doen op een kinesist die de juiste ademhalingstechniek, namelijk een buikademhaling, kan aanleren. Ook yogaoefeningen kunnen hierbij nuttig zijn. Het is ook nuttig ontspanningsoefeningen aan te leren, zeker bij mensen die nogal vlug lichamelijk reageren op stress. Hiervoor kan je terecht bij een psycholoog. De combinatie van ademhalingsoefeningen en ontspanning- of relaxatieoefeningen is ideaal. Je leert zowel lichamelijk als psychisch op de juiste manier te ontspannen.

Een psycholoog moet zeker worden ingeschakeld, als blijkt dat de problemen dieper liggen en dat het aanleren van de juiste ademhalingstechniek niet afdoende is. In zeldzame gevallen zijn ontspannende medicamenten tijdelijk aangewezen. Voor een acute hyperventilatieaanval is het in- en uitademen in een plastic zak of in de handpalmen (gedurende één a twee minuten) een noodoplossing. Meestal is dit niet voldoende en moet er verder aan de ademhaling en eventueel aan onderliggende psychische factoren worden gewerkt.