Winterdepressie, meer licht helpt

De winterdepressie behoort tot een in een specifiek seizoen optredende stoornissen van het gevoelsleven (SAD = seasonal affective disorder). Het manifesteert zich elk jaar opnieuw in het donkere jaargetijde. Winterdepressies beginnen in de herfstmaanden en eindigen meestal in de lente. Gedurende deze tijd klagen de betrokkenen over gebrek aan energie en overmatige somberheid. Ze hebben een uitgesproken behoefte aan slaap en meestal meer zin om te eten dan normaal. Vooral zin in snoep. Somber, moe en lusteloos, ja daar heeft ieder van ons wel eens last van in het donkere jaargetij. Maar wanneer ontaardt zo'n dip in een depressie die behandeling verlangt? En welke behandeling helpt bij een winterdepressie?

Winterdepressie

• Winterdepressie of dip?
• Wat is een winterdepressie?
• Verschil winterdepressie en normale depressie
• Winterdepressie: symptomen
• Belanden we in een winterslaap?
• Gebrek aan licht als oorzaak van winterdepressie
• Hoe kunnen we mensen met een winterdepressie helpen?
• Hoe wordt een winterdepressie behandeld?
• Wandeling bij daglicht

Winterdepressie of dip?

Wanneer het in de winter dagenlang betrokken is, zakt ook onze stemming, zijn we somber, bedrukt en lusteloos. Het is donker als je opstaat en het is donker als je weer thuiskomt van je werk. Bovendien is het koud, nat en onbehaaglijk. Geen wonder dat een op de drie mensen in de winter de "Blues" krijgt: die mensen lijden aan stemmingswisselingen, slechte concentratie en vermoeidheid.
Hoe krijg je vat op een sombere stemming en hoe kan je jezelf helpen?

Wat is een winterdepressie?

Een winterdepressie is eigenlijk precies wat de naam zegt: een depressie die bij voorkeur optreedt in de wintermaanden, in het koude donkere jaargetij. Men kan echter niet bij elke depressieve aandoening die zich in de winter manifesteert van een winterdepressie spreken. Men komt onder andere tot die diagnose als de patiënt meldt dat het hem voor het tweede of derde jaar op rij zo slecht gaat.

Verschil winterdepressie en normale depressie

Het gevoel, in de sombere maanden niet zo opgewekt te zijn, kennen veel mensen. Maar wat onderscheidt nu een winterdepressie van een normale depressie? Behalve de koppeling met het winterseizoen, zijn er nóg een aantal kenmerken.

• Een winterdepressie staat ook wel bekend als een a-typische depressie, want daarbij kan het voorkomen dat de eetlust wordt verhoogd, terwijl een patiënt bij een normale depressie juist een gebrek aan eetlust vertoont.
• Bij een winterdepressie kunnen mensen ook écht lang slapen en liggen ze niet in bed te piekeren. Maar vreemd genoeg worden ze daardoor niet uitgerust wakker, maar juist enigszins ontregeld.

Maar een duidelijk onderscheid tussen een zogenaamde winterblues en een winterdepressie, kan je niet altijd geven. Er is geen kenmerkende eigenschap die een normale dip heel duidelijk onderscheidt van een serieuze depressie die behandeling verlangt. Simpel gezegd: er is meer voor nodig. De betrokkene is in zijn prestatievermogen duidelijk beperkt en niet in staat om normaal te functioneren. Dit kan ernstige vormen aannemen waarbij de patiënt psychotisch of suïcidaal wordt.

Winterdepressie: symptomen

De symptomen van winterdepressie zijn enigszins anders dan die van klassieke depressie. Mensen met een winterdepressie zijn extreem moe. Vooral in de ochtend vinden ze het moeilijk om uit bed te komen. Een ander typisch symptoom van een winterdepressie is een verhoogde eetlust en verlangen naar koolhydraten, met name snoepjes. Daarom worden patiënten in de winter regelmatig zwaarder. Een sterkere behoefte aan slaap en verlangen naar snoep zijn in de winter echter niets ongewoons. Alleen wanneer deze behoeften extreme vormen aannemen en tot last worden, is behandeling noodzakelijk.

Andere symptomen van winterdepressie zijn

• lusteloosheid
• onbalans
• bedrukte stemming
• prikkelbaarheid
• verwaarlozen van sociale contacten

Belanden we in een winterslaap?

Het is algemeen aanvaard dat onze geest tijdens een winterdepressie in onze hersenen iets teweegbrengt wat vroeger in poolgebieden zinvol was, namelijk daadwerkelijk een soort van winterslaap bij de mens. Vroeger trok men zich terug in zijn holen en leefde men van zijn reserves. En eigenlijk is de huidige mens biologisch helemaal niet zo ver verwijderd van soortgenoten die een echte winterslaap houden.

Gebrek aan licht als oorzaak van winterdepressie

Er wordt over mogelijke oorzaken van een winterdepressie veel gespeculeerd. Maar het is voor de betrokkene zeer belangrijk dat hij aan voldoende daglicht wordt blootgesteld. De moderne mens in onze regio of in Scandinavië wordt niet meer zo veel aan daglicht blootgesteld. Wij bevinden ons meestal in afgesloten ruimtes, en daardoor wordt dus ook de lichtintensiteit aanzienlijk verminderd. Licht functioneert als een soort biologische timer. Daarnaast bestaan er ook sociale timers. Het samenspel van beiden helpt ons om ons innerlijk ritme te behouden. Als we ons in de winter terugtrekken, ontvangen we enerzijds minder zonlicht. Dat leidt in ons innerlijke tot veranderingen in het complexe samenspel van menselijke hormonen en organen, die allemaal een meer of minder uitgesproken 24-uurs- ritme kennen. Anderzijds ontnemen we onszelf met deze terugtrekking ook sociale timers. Dus de tijdstippen waarop we ons voeden, bewegen en contact met andere mensen hebben.

Hoe kunnen we mensen met een winterdepressie helpen?

Belangrijk is dat we iets vinden wat de betrokkene weer uit de winterdepressie haalt. Het enige probleem is dat deze mensen op dat moment daar niet zo graag aan meewerken. Men zou veel goede adviezen kunnen geven: niet zoveel eten want dan wordt je ook niet te dik, niet zo veel slapen want daardoor raak je toch niet beter uitgerust, maar helaas hebben de betrokken personen zich dat gedrag al helemaal eigen gemaakt. Ze hunkeren naar zoetigheid, omdat de bevrediging van hun geeuwhonger processen stimuleert die hen voor korte tijd een aangenaam gevoel geven. Ze verorberen een hele reep chocolade, of twee, en duiken vervolgens weer lekker onder de wol. Op die manier probeert de patiënt zich te troosten of zijn gevoel van malaise wat draaglijker te maken. Op zich is daar niks mis mee maar je verliest er zo waanzinnig veel tijd mee. De hersenen hebben die tijd niet nodig als je in bed ligt en mopperen maar wat voor zich heen tijdens dat dommelen. Je bent niet zinvol bezig en ergert je achteraf erover dat je zoveel tijd met nutteloze dingen hebt volbracht. En dan zijn een slecht geweten en zelfontgoocheling niet ver weg meer.

Hoe wordt een winterdepressie behandeld?

Men behandelt de seizoensgebonden, a-typische depressie met precies dezelfde anti-depressiva die ook worden gebruikt voor andere depressies. Tegenwoordig zijn er zeer goed werkende middelen. Daarnaast zijn er echter bij een winterdepressie andere mogelijkheden. In dat verband heeft doelgericht gebruik van het hormoon melatonine zijn waarde bewezen. Maar natuurlijk is opzoeken van daglicht nog altijd de best werkende remedie. Probleem is alleen dat je de mensen meestal niet zover krijgt als ze in een depressieve toestand verkeren.

Wandeling bij daglicht

Ook in de winter schijnt bij ons veel zon, zelfs als de hemel bewolkt is. Als mensen erop uittrekken voor een wandeling is daarom al de helft gewonnen. Beweging bevordert bijvoorbeeld het serotoninesysteem, synchroniseert allerlei lichaamsprocessen en je komt er weer door op dreef. De patiënt zelf merkt dat er iets gebeurt. De hersenen stellen zich weer anders op, zijn niet langer in de verdediging, maar trekken ten aanval. 's Morgens en 's middags een half uurtje lopen volstaat om depressieve mensen weer op de rails te krijgen. Maar om ze überhaupt zo ver te krijgen moet men dat eerst met medicijnen en veel vriendelijke woorden inleiden.