Alles over botontkalking of osteoporose

Osteoporose of botontkalking is geen gemakkelijke aandoening. Het heeft te maken met calcium, vitamine D en bewegen. Het wordt vaak gezien als een ouderdomskwaal en een vrouwenaandoening, maar dat is niet helemaal waar. Het kan ook te maken hebben met genetische aanleg, ziekte, medicijngebruik of een verkeerd eetpatroon bijvoorbeeld. Te genezen is de kwaal niet, maar je kunt wel voorkomen en vertragen. Het heeft zin om je erin te verdiepen, want velen van ons krijgen met de kwaal te maken.

Wat is botontkalking?

Het woord zegt het al, het is ontkalking van het bot. Met andere woorden, in het botweefsel zit minder kalk of calcium dan er zou moeten zitten. Gevolg hiervan is dat het bot verzwakt is, en dus sneller kan breken of inzakt.

Het lijkt een beetje vreemd, maar ook onze botten leven. We hebben gewoon botcellen, die zich kunnen delen en die afsterven. Bij onze kinderen kunnen we dat ook zien. Die kleine aapjes worden groot, de botten moeten dus ook groeien. Op die leeftijd wordt er meer bot aangemaakt dan dat er afsterft. Dat duurt tot een jaar of 35, daarna stabiliseert zich dat en vanaf een jaar of 55 kantelt het evenwicht. Vanaf dan wordt de botafbraak versneld, terwijl er minder bot wordt aangemaakt.

Hoeveel calcium (of kalk) heb je nodig?

Kinderen hebben zo’n 500 tot 1.000 mg calcium nodig per dag, afhankelijk van de leeftijd. Volwassenen hebben zo’n 800 tot 1.000 mg calcium nodig en oudere mensen iets meer, zo’n 1.200 mg. Deze normen gelden voor mensen die nog geen last hebben van osteoporose. Door het vasthouden aan gezonde voeding, voldoende beweging en vitamine D kan het proces van botontkalking vertraagd of zelfs voorkomen worden.

Mensen die al last van botontkalking hebben zullen van de arts mogelijk het advies krijgen om extra calcium te nemen, eventueel aangevuld met medicijnen.

Een teveel aan calcium

Als je structureel meer neemt dan 2.500 mg calcium doe je het resultaat op langere termijn teniet. Ook dan kun je namelijk last van botontkalking krijgen. Dat komt omdat het calcium in de botcellen maar een beperkt aantal keer vernieuwd kan worden. De cellen die ervoor zorgen dat het calcium zich kan vastzetten, de zogenaamde osteoblasten, sterven voor een deel af tijdens hun werkzaamheden. Deze cellen delen zich ook wel, maar niet onbeperkt. Als ze vaak calcium gaan vervangen, omdat dat veel voorradig is, raken deze cellen na verloop van tijd uitgeput en zullen de resterende osteoblasten de botcellen minder goed kunnen repareren.

Hoe merk je dat je last hebt van botontkalking?

In het begin voel je er niets van. Maar dan, stilletjes aan, krijg je rugpijn. Rugpijn op zich kan allerlei oorzaken hebben, een van de oorzaken is dus botontkalking. De wervels gaan dan een beetje inzakken, waardoor de rug niet lekker meer beweegt en hier en daar een beetje krom gaat staan.

En dan breek je een bot. De kans daarop is in het begin klein, maar wordt stukje bij beetje steeds groter. En helaas, ook oudere mensen willen nog wel eens vallen. Ernstig is het als de botten bijna spontaan breken, door een kleinigheidje.

Als de wervels inzakken en de rug krommer wordt dan kunnen ook de ingewanden in het gedrang komen. Vaak worden mensen wat kortademig en laten ze hun buik zakken, waardoor daar meer ruimte voor de organen ontstaat. Ook urineverlies kan een gevolg zijn doordat de blaas minder ruimte heeft.

Het evenwicht wordt minder. Ook dit is een gevolg van het krommen van de rug. De kans op vallen en dus ook het breken van een bot wordt hierdoor groter.

Wie krijgen last van botontkalking?

De statistieken vertellen ons dat een op de vier vrouwen en een op de twaalf mannen boven de 55 last krijgen van osteoporose. Mannen hebben over het algemeen sterkere botten. Vrouwen hebben bovendien het nadeel dat tijdens de overgang minder oestrogeen wordt aangemaakt. Ook oestrogeen heeft een functie bij de opbouw van nieuw bot, dat vertraagt tijdens de overgang dus. Om diezelfde reden horen vrouwen bij wie de eierstokken zijn verwijderd bij deze groep.

Vaak zijn we zelf oorzaak van osteoporose of het op jongere leeftijd krijgen daarvan. Verkeerd of weinig eten bijvoorbeeld, alcoholisten horen tot deze groep en mensen met anorexia, maar ook gewoon mensen die niet van zuivel houden en er niets tegenover stellen. Alcohol heeft overigens zelf ook een negatieve invloed op het calcium in het bot, net zoals roken, koffie en zout. Voor het kunnen opnemen van calcium is voldoende vitamine D nodig. Die maken we onder invloed van zonlicht of halen we uit boter, margarine of vette vis. Ook weinig bewegen heeft negatieve invloed. Botten hebben, net als spieren en hersenen, beweging nodig om in conditie te komen en te blijven.

Wat zijn medische oorzaken van botontkalking?

Je kunt een genetische aanleg hebben voor osteoporose of een andere aangeboren botafwijking. Er zijn ook chronische ziekten, zoals leverziekten, het Cushing-syndroom, de ziekte van Turner die invloed hebben op het kalk in het bot.

Er zijn ook diverse medicijnen die invloed hebben. Het langdurig en veelvuldig gebruik van (gluco)corticosteroïden, zoals prednison of prednisolon is een bekende. Als dat nodig is zal de arts ondersteunende middelen geven om de botontkalking tegen te gaan. Ook medicijnen als anti-epileptica en schildklierhormonen staan bekend als botontkalkers.

Lees verder

• Alles over het voorkomen van botontkalking (osteoporose)