Boulimia nervosa

Boulimia nervosa is een eetstoornis. Mensen met boulimia nervosa hebben last van eetbuien (boulimieën) die vaak gevolgd worden door compensatiegedrag dat vaak bestaat uit zelfopgewekt braken en/of het gebruik van grote hoeveelheden laxeermiddelen. Mensen met boulimia nervosa weten deze stoornis vaak goed te verbergen. In dit artikel wordt onder andere uitgelegd wat boulimia nervosa is, hoe vaak het voorkomt, wat de gevolgen zijn en wat de behandeling is.

Wat is boulimia nervosa?

Boulimia nervosa is een eetstoornis. Letterlijk betekent boulimia nervosa 'honger als een rund, van psychische aard', maar dat is een nogal onsympathieke benaming. Mensen met boulimia nervosa hebben last van eetbuien (boulimieën). Tijdens deze uitbuien eten zij veel in korte tijd en ervaren daarbij controleverlies. Zij gaan door met eten, ook als ze geen honger meer hebben. Deze stoornis wordt gekenmerkt door een extreme bezorgdheid over een mogelijke gewichtstoename die zij willen verhinderen. Na de kenmerkende eetbuien treedt hierdoor vaak compensatiegedrag op. Dit compensatiegedrag bestaat vaak uit zelfopgewekt braken en/of het gebruik van grote hoeveelheden laxeermiddelen (middelen die de ontlasting stimuleren, resulterend in een verminderde opname). Andere vormen van compensatiegedrag zijn vasten en extreem veel lichaamsbeweging. Bij boulimia nervosa is er sprake van een abnormale houding tegenover voeding, de lichaamsomvang en het lichaamsgewicht. Boulimia nervosa wordt in de volksmond boulimia genoemd. Boulimia nervosa wordt vaak gemist door artsen doordat hun uiterlijk weinig aanwijzingen geeft voor een stoornis en doordat mensen met boulimia nervosa hun eetbuien verbergen uit schaamte- of schuldgevoel.

DSM-IV criteria voor boulimia nervosa

De DSM-IV is een handboek voor diagnose en statistiek van psychische aandoeningen. Dit boek wordt wereldwijd als standaard in de psychiatrische diagnostiek gebruikt. De DSM-IV heeft de diagnostische criteria voor boulimia nervosa als volgt omschreven:

• Herhaalde episoden van eetbuien (boulimieën). Een eetbui wordt gekenmerkt door beide volgende criteria:
1. Het eten in een bepaalde tijd (bijvoorbeeld twee uur) van een hoeveelheid voedsel die beduidend groter is dan de meeste mensen in zo'n periode zouden eten onder gelijke omstandigheden.
2. Het gevoel tijdens de periode geen beheersing over het eten te hebben (bijvoorbeeld het gevoel niet te kunnen stoppen of geen beheer te hebben over wat en hoeveel men eet).
• Herhaald ongepast compensatiegedrag om gewichtstoename te voorkomen, bijvoorbeeld het opwekken van braken, misbruik van laxeermiddelen of andere medicijnen, vasten of overmatige lichaamsbeweging.
• De eetaanvallen en het compensatiegedrag treden gemiddeld minimaal twee keer per week op gedurende een periode van drie maanden.
• Het zelfbeeld wordt overmatig beïnvloed door de lichaamsvorm en het gewicht.
• De stoornis treedt niet uitsluitend op tijdens episoden van anorexia nervosa.

Als het compensatiegedrag ontbreekt treedt er gewichtstoename op, dit wordt een eetbuistoornis (binge eating disorder) genoemd. Dit is echter een voorlopige DSM-classificatie waar nog veel discussie over gaande is.

Vóórkomen van boulimia nervosa

Het achterhalen van epidemiologische cijfers is lastig omdat mensen met boulimia nervosa hun eetbuien verbergen.
Boulimia nervosa komt, vergeleken met anorexia nervosa, voor op iets latere leeftijd. Ongeveer 1% van de Nederlandse vrouwen tussen de 18 en 25 jaar lijdt aan deze aandoening. Van alle mensen met boulimia nervosa is 90-95% vrouw. Boulimia nervosa komt in stedelijke gebieden meer dan vijf keer zo vaak voor als op het platteland.

Mensen met boulimia nervosa lijden vaak ook aan een andere stoornis. Net zoals bij anorexia nervosa komen bij boulimia nervosa meer angststoornissen, stemmingsstoornissen en persoonlijkheidsstoornissen voor. Daarnaast is 1 op de 5 mensen met boulimia nervosa alcoholist. Dit wordt verklaard door de hypothese dat overmatig alcohol drinken net zoals overmatig eten leidt tot een tijdelijke opluchting.

Ontstaanswijze van boulimia nervosa

De kwetsbaarheid voor boulimia nervosa is deels erfelijk bepaald, maar het is onduidelijk hoe groot deze rol is. Kinderen van ouders met een eetstoornis hebben zelf een grotere kans om een eetstoornis te ontwikkelen. Maar ook kinderen van ouders met een angst- of stemmingsstoornis hebben een grotere kans op het ontwikkelen van boulimia nervosa. Daarnaast is er een groot aantal psychologische verklaringen voor het ontwikkelen van boulimia nervosa, maar niet al deze verklaringen kunnen een sterk oorzakelijk verband aantonen. Het is dus moeilijk te bewijzen of (en zo ja, welke) psychologische factoren (kunnen) leiden tot boulimia nervosa. De hieronder genoemde factoren kunnen een veroorzakende factor maar ook het gevolg zijn van boulimia nervosa.

Persoonlijkheidskenmerken lijken een rol te spelen; perfectionisme en een negatief zelfbeeld komen vaak voor bij mensen met boulimia nervosa. De eetbuien kunnen leiden tot een uitrekking van de maag, wat leidt tot een verstoring in het verzadigingsgevoel. Dit is een belangrijke factor bij het in stand houden van boulimia nervosa.

Een bekende vicieuze cirkel die ontstaat bij mensen met boulimia nervosa is de volgende: zij krijgen eetbuien als zij zich slecht voelen en zij voelen zich slecht als zij een eetbui hebben gehad.

Negatieve ervaringen zoals mishandeling, verwaarlozing of seksueel misbruik tijdens de jeugd vergroten de kans op boulimia nervosa nauwelijks.

Gevolgen van boulimia nervosa

Boulimia nervosa heeft grote gevolgen voor de mensen die aan deze aandoening lijden. Het beïnvloedt met name het lichamelijk functioneren. Vooral het braken en gebruik van laxantia (het purgerende gedrag) kan ernstige gevolgen hebben:

1. Hartklachten (vooral hartritmestoornissen) door elektrolytstoornissen ten gevolge van het braken
2. Verslechtering van het gebit (vooral door het braken)
3. Maagdarmklachten (vooral door het gebruik van laxeermiddelen)

Het vasten kan leiden tot lichamelijke verschijnselen die ook optreden bij het restrictieve type anorexia nervosa.
Mensen met boulimia nervosa hebben een verminderde levensverwachting.

Behandeling van boulimia nervosa

Bij boulimia nervosa is het doel om de eetbui-compensatie-cyclus te doorbreken. Mensen met boulimia nervosa moeten leren om een normaal gewicht op een normale manier in stand te houden. Dit gebeurt meestal met psychotherapie. Het meeste onderzoek op dit gebied is gedaan naar cognitieve gedragstherapie (CGT), dit is de eerste keuze binnen de psychotherapeutische behandelingen. CGT richt zich op het denken en het daaruit voortkomende gedrag van de patiënt. Er wordt inzicht verkregen in het gedrag van de patiënt en in de sessies wordt aandacht besteed aan de onderliggende redenen voor dit gedrag. Aan de hand hiervan wordt gewerkt aan het doorbreken van het negatieve patroon. Deze behandeling kunnen het beste plaatsvinden in een poliklinische of ambulante setting (dus niet in de vorm van een opname). Opname is echter in ernstige of risicovolle situaties wel vereist. Medicamenteuze behandeling van boulimia nervosa is niet zinvol gebleken.

Lees verder

• Anorexia nervosa
• Morfodysforie (stoornis in de lichaamsbeleving)
• Obsessieve-compulsieve stoornis (OCS)