Melasma: symptomen, oorzaak, behandeling en verwijderen

Melasma of chloasma is een bruine tot donkerbruine verkleuring van het gezicht en soms ook de nek. Het gaat bij melasma om grillige donkerbruine vlekken. Een melasma is een goedaardige kwaal. Maar doordat de vlekken vaak zo opvallen, wordt deze aandoening vaak als zeer vervelend ervaren. Melasma ontstaat geleidelijk door blootstelling aan zon in combinatie met hormonen. Melasma kan ook tijdens de zwangerschap optreden. In de volksmond staat deze conditie daarom ook bekend als 'zwangerschapsmasker'. Bij de meeste vrouwen zal de huidverkleuring na de zwangerschap spontaan verdwijnen. Melasma verdwijnt meestal vanzelf, maar dit kan in sommige gevallen maanden tot jaren duren. Behandeling van melasma kan bestaan uit crèmes, peelings of laseren. Het is niet uitgesloten dat na blootstelling aan zonlicht de pigmentatie weer terugkomt.

• Wat is melasma?
• Synoniemen
• Oorzaken van melasma
• Risicofactoren
• Hoe vaak komt het voor en wie krijgt het?
• Symptomen melasma: grillige donkerbruine vlekken
• Pigmentvlekken
• Gezicht
• Nek, hals en onderarmen
• Soorten melasma
• Onderzoek en diagnose
• Behandeling: melasma verwijderen
• Crèmes
• Chemische peeling
• Laserbehandeling
• Prognose
• Melasma voorkómen

Wat is melasma?

Melasma is een veel voorkomende onschuldige huidaandoening, een pigmentstoornis. Bij melasma ontstaat een (donker)bruine verkleuring van het gezicht en soms ook van de nek of hals. Deze donkerbruine vlekken ontstaan langzaam en zonder voorafgaande ontsteking van de huid. Voorkeurslocaties zijn het voorhoofd, de huid over de jukbeenderen, de bovenlip en de kin. Melasma is vorm van hyperpigmentatie. Hyperpigmentatie is een teveel aan pigment (kleurstof) in de huid. Een overproductie van pigment is de oorzaak van het probleem.

Synoniemen

Als melasma tijdens de zwangerschap optreedt, wordt dit ook wel een zwangerschapsmasker genoemd. Andere benamingen voor zwangerschapsmasker zijn gravidarum melasma en chloasma gravidarum. Chloasma is een oudere benaming voor melasma.

Oorzaken van melasma

Melasma wordt vaak geassocieerd met de vrouwelijke hormonen oestrogeen en progesteron. Het komt vooral veel voor bij zwangere vrouwen, aangezien tijdens de zwangerschap de productie van verschillende hormonen in het lichaam is verhoogd. Ook komt het voor bij vrouwen die de pil (orale anticonceptiva) gebruiken en vrouwen die hormonale substitutietherapie ondergaan. Blootstelling aan de zon is een sterke risicofactor voor melasma. De aandoening komt vooral voor in tropische klimaten.

Melasma ontstaat geleidelijk door blootstelling aan zon in combinatie met hormonen (oestrogeen en progesteron) die de aanmaak van melanine - een organisch pigment in de huid - stimuleren, ook hyperpigmentatie genoemd. Niet alle pigmentcellen in de huid krijgen echter een verhoogde activiteit, waardoor niet een egale maar een meer vlekkerige bruine verkleuring van de huid ontstaat, die veel vrouwen als ontsierend ervaren. Deze verhoogde aanmaak van pigment tijdens de zwangerschap kan ook voor donkerdere tepels, een verticale donkere streep over de buik en meer sproeten zorgen.

Een zwangerschapsmasker komt vooral voor tijdens het tweede en derde trimester van de zwangerschap. Niet iedere zwangere vrouw is er even gevoelig voor. Het is niet van te voren vast te stellen wie er gevoelig voor is. Bij volgende zwangerschappen komt de huidverkleuring vaak weer terug en soms zelfs donkerder dan bij de voorgaande zwangerschap(pen).

Risicofactoren

Melasma wordt geassocieerd met de vrouwelijke hormonen oestrogeen en progesteron. Vrouwen die anticonceptiepillen, hormonale substitutietherapie en bepaalde geneesmiddelen gebruiken, lopen een groter risico om melasma te ontwikkelen. Melasma komt ook veel voor bij mensen die in tropische klimaten leven. Te lang in de zon blijven is een belangrijke risicofactor. Mensen met een donkere huid hebben ook meer kans om melasma te krijgen.

Hoe vaak komt het voor en wie krijgt het?

Hoe vaak melasma voorkomt is anno 2024 onbekend. Het komt vaker voor bij vrouwen dan bij mannen en het wordt zelden gezien vóór de puberteit. Melasma komt het meest voor bij vrouwen in de vruchtbare leeftijd. Melasma komt tijdens de zwangerschap voor bij ongeveer 25 procent van de gevallen.

Symptomen melasma: grillige donkerbruine vlekken

Pigmentvlekken

Melasma veroorzaakt geen andere symptomen naast verkleuring van de huid. De donkere pigmentvlekken ontstaan vooral op het voorhoofd, de huid over de jukbeenderen, de bovenlip, de neus en de kin. Het is meestal symmetrisch.

Gezicht

Melasma wordt gekenmerkt door verkleuring of hyperpigmentatie, voornamelijk op het gezicht. Er zijn drie soorten algemene gezichtspatronen geïdentificeerd bij melasma:

• centrofaciaal (midden van het gezicht)
• malar (jukbeenderen)
• mandibula (kaakbot)

Het centrofaciale patroon is de meest voorkomende vorm van melasma en omvat het voorhoofd, de wangen, de bovenlip, de neus en de kin. Het malarpatroon omvat het bovenste deel van de wangen. Het mandibulaire patroon wordt specifiek aangetroffen op de kaak.

Nek, hals en onderarmen

De bovenzijden van de nek en hals zijn minder vaak betrokken bij melasma. Slechts zelden komt melasma voor op andere lichaamsdelen zoals de onderarmen.

Soorten melasma

Vier soorten pigmentatiepatronen worden gediagnosticeerd in melasma: epidermaal, dermaal, gemengd en een niet bij naam genoemd type dat wordt aangetroffen bij individuen met een donkere huidskleur. Het epidermale type wordt geïdentificeerd door de aanwezigheid van overmaat melanine in de oppervlakkige huidlagen en de hyperpigmentatie is bruin met duidelijke begrenzingen. Dermale melasma tast de dieper gelegen huidlagen aan en is te herkennen door de aanwezigheid van blauw-grijze plekken. Het gemengde type omvat zowel het epidermale als het dermale type en ziet eruit als bruin-grijs pigment. In het vierde type zijn overtollige melanocyten aanwezig in de huid van personen met een donkere huid.

Onderzoek en diagnose

Lichamelijk onderzoek
Melasma kan gemakkelijk worden gediagnosticeerd door de typische verschijning van bruine huidvlekken in het gelaat. Met een Wood’s lamp (een UVA-lamp) kan de locatie van de huidverkleuring bepaald worden. In de meeste gevallen wordt gemengde melasma gediagnosticeerd, wat betekent dat de verkleuring te wijten is aan pigment in de dermis en epidermis. In zeldzame gevallen kan een huidbiopsie nodig zijn om andere oorzaken van hyperpigmentatie uit te sluiten.

Differentiële diagnose
Een grondig onderzoek is nodig om volgende huidaandoeningen uit te sluiten:

• acanthosis nigricans
  Acanthosis nigricans onder de oksel / Bron: Madhero88, Wikimedia Commons (CC BY-SA-3.0)
• actinische lichen planus
• discoïde lupus erythematosus
• door geneesmiddelen veroorzaakte lichtovergevoeligheid
• exogene ochronosis (een bijwerking van het uitwendig gebruik van hydrochinon)
• gepigmenteerd contacteczeem
• mastocytose (mestcelziekte)
• naevi van Ota
• naevi van Ito
• poikiloderma van Civatte
• postinflammatoire hyperpigmentatie
• wrijvingsmelanose

Behandeling: melasma verwijderen

Er zijn verschillende manieren om melasma te verwijderen.

Crèmes

Bij de meeste vrouwen zal de huidverkleuring na de zwangerschap spontaan verdwijnen. Het duurt meestal ongeveer drie maanden tot een jaar voordat het volledig is verdwenen. In sommige gevallen blijft er pigmentatie over. Na de zwangerschap kan gekozen worden voor behandeling van melasma met crèmes die een combinatie van tretinoïne, kojiczuur en azelaïnezuur bevatten. Van deze crèmes is aangetoond dat het de vlekken verminderd.

De stoffen hydroquinone & asorbic acid (vitamine C) kunnen ook helpen bij melasma. Ofschoon het gebruik van hydroquinone een iets beter resultaat gaf dan het gebruik van vitamine C, zag je ook wat meer huidirritatie als bijwerking optreden. Hydroquinone kan alleen op recept gebruikt worden. Producten met vitamine C zijn daarentegen vrij verkrijgbaar. Zorg er wel voor dat je een product gebruikt met (minimaal) 5% vitamine C. Daarnaast moet een product met vitamine C goed verpakt zijn, want zowel ascorbic acid als de gestabiliseerde vormen van vitamine C zijn niet goed bestand tegen zuurstof. Dus je kunt het beste op zoek naar een product in een pompje.

Chemische peeling

Soms kan een chemische peeling worden aangeraden door de arts. Dit is een techniek waarbij vlekkige pigmentatie van de huid kan worden behandeld door de oppervlakkige huidlagen te verwijderen.

Laserbehandeling

In ernstige gevallen kan laserbehandelingen worden gebruikt om de donkere pigmentvlekken te verwijderen, waarbij zeer sterke lichtflitsen op het aangetaste gebied worden gericht. Deze behandeling van melasma is exacter dan chemische peelings. Middels laserbehandeling worden huidcellen met hyperpigmentatie aan het huidoppervlak of in dieper gelegen huidlagen verwijderd, afhankelijk van de ernst van de symptomen.

Prognose

Hoewel melasma vaak een chronische aandoening is met periodieke ups en downs, is de prognose in de meeste gevallen gunstig. Melasma ontwikkelt zich vaak langzaam en het neemt ook veel tijd in beslag voordat het helemaal is weggetrokken; voor de genezing heb je dus een lange adem nodig. Het geleidelijk verdwijnen van de donkere vlekken gebeurt door de juiste behandelcombinatie en is afhankelijk van je huidtype. Gevallen die niet met succes op de behandeling reageren, zijn het gevolg van overmatige blootstelling aan de zon.

Melasma voorkómen

Vermijd of beperk tijdens de zwangerschap (en in de maanden daarna) blootstelling aan zonlicht. Gebruik zonnebrandcrème met een hoge beschermingsfactor en houd het gezicht zoveel mogelijk in de schaduw. Gebruik een hoed om het gezicht af te schermen tegen de zon.

Noten:

1. Espinal-Perez LE, Moncada B, Castanedo-Cazares JP. A double-blind randomized trial of 5% ascorbic acid vs. 4% hydroquinone in melasma. Int J Dermatol. 2004 Aug;43(8):604-7.

Lees verder

• Symptomen zwangerschap eenling en tweeling (meerling)
• Huiduitslag met rode vlekken, puntjes en bultjes op de huid
• Huidaandoeningen A-Z: symptomen, oorzaak en behandeling