Melasma: Donkere huidvlekken door overproductie van melanine

Melasma is een veel voorkomende chronische huidaandoening die wordt gekenmerkt door de vorming van grillige, bruine vlekken op het gezicht. De precieze oorzaak van melasma is niet volledig begrepen, maar blootstelling aan zonlicht wordt beschouwd als een belangrijke risicofactor. Hoewel melasma op zichzelf geen andere symptomen veroorzaakt, vinden veel patiënten de huidaandoening esthetisch storend. Er zijn diverse behandelingstechnieken beschikbaar, hoewel behandeling niet altijd noodzakelijk is. Bescherming tegen zonlicht kan helpen om de ontwikkeling van melasma te verminderen, maar opflakkeringen kunnen nog steeds optreden. De aandoening is goedaardig.

• Synoniemen van melasma
• Epidemiologie van melasma
• Oorzaken van melasma: Overproductie van melanine
• Typen van melasma
• Risicofactoren voor melasma
• Aandoeningen
• Omgevingsfactoren
• Soorten melasma
• Symptomen van melasma
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van melasma
• Prognose van melasma
• Complicaties van melasma
• Preventie van melasma

Synoniemen van melasma

Chloasma is een verouderde term voor melasma. Daarnaast wordt de term ‘levervlekken’ soms gebruikt om de vlekkerige huidverkleuring aan te duiden, hoewel deze term minder nauwkeurig is.

Epidemiologie van melasma

Melasma is een veel voorkomende verworven aandoening die vaker voorkomt bij mensen met een donkerder huidtype. Vooral mensen uit Latijns-Amerika, het Midden-Oosten en Azië hebben een hogere prevalentie. Melasma komt echter ook voor bij mensen met een lichter huidtype. Vrouwen worden in ongeveer 90% van de gevallen getroffen door melasma, maar ook mannen kunnen de aandoening ontwikkelen. De prevalentie varieert sterk afhankelijk van de etnische en geografische achtergrond. De aandoening begint meestal tussen de twintig en veertig jaar. De symptomen kunnen in de zomermaanden ernstiger zijn door verhoogde zonblootstelling.

Oorzaken van melasma: Overproductie van melanine

De exacte oorzaak van melasma is onbekend (anno augustus 2024). Er zijn echter verschillende aandoeningen en omgevingsfactoren bekend die de productie van melanine (het pigment dat de huid zijn kleur geeft) kunnen verhogen. Hierdoor ontstaat de karakteristieke vlekkerige huidverkleuring die kenmerkend is voor melasma.

Typen van melasma

Melasma kan worden onderverdeeld op basis van de diepte van de pigmentatie:

Epidermale melasma: Pigmentatie in de oppervlakkige huidlagen.
Diepe melasma: Pigmentatie in de diepere huidlagen.
Gemengde melasma: Pigmentatie in zowel de oppervlakkige als de diepere huidlagen.

Risicofactoren voor melasma

Aandoeningen

Bepaalde medische aandoeningen kunnen bijdragen aan een verhoogde melanineproductie:

• Aandoeningen van de baarmoeder
• Aandoeningen van de bijnieren
• Cachexie
• Chronische malaria
• Zwangerschap: Vooral in het tweede en derde trimester
• Hypothyreoïdie
• Kanker
• Leverziekten
• Tuberculose

Omgevingsfactoren

Diverse omgevingsfactoren kunnen bijdragen aan het ontstaan van melasma:

• Blootstelling aan zonlicht: Ultraviolette straling (UV-straling) stimuleert melanocyten (pigmentproducerende cellen) om meer melanine te produceren.
• Genetica: Ongeveer 33% tot 50% van de mensen met melasma heeft een familielid met de aandoening. Identieke tweelingen hebben vaak beide melasma.
• Geslacht: Vrouwen hebben een veel hogere kans om melasma te ontwikkelen dan mannen.
• Hormonale veranderingen: Veranderingen in hormonale niveaus, zoals tijdens zwangerschap of bij gebruik van de anticonceptiepil, kunnen bijdragen aan de ontwikkeling van melasma.
• Huidtype: Mensen met een donkerder huidtype, zoals Latino's, Aziaten, of mensen van Midden-Oosterse en mediterrane afkomst, zijn vatbaarder.
• Huidverzorgingsproducten: Sommige producten die de huid irriteren, kunnen melasma verergeren.
• Medicijnen: Bepaalde medicijnen, zoals anti-epileptica en fototoxische geneesmiddelen, kunnen bijdragen aan de ontwikkeling van melasma.
• LED-schermen: Er is geen sluitend bewijs dat LED-schermen direct bijdragen aan melasma, maar langdurige blootstelling aan beeldschermen kan wel huidveroudering bevorderen.
• Make-up: Sommige cosmetica kunnen een fototoxische reactie veroorzaken.
• Zepen: Geurende zepen kunnen bij sommige mensen melasma verergeren.
• Zonnebanken: UV-licht van zonnebanken kan even schadelijk zijn als zonlicht en kan melasma verergeren.

Soorten melasma

Melasma is een vorm van hyperpigmentatie. Er zijn verschillende soorten:

• Chloasma cachecticorum: Melasma dat optreedt bij patiënten met cachexie (uitmergeling).
• Chloasma faciei (melanose faciei): De meest voorkomende vorm van melasma, die zich voornamelijk in het gezicht manifesteert.
• Chloasma gravidarum: Ook bekend als zwangerschapsmasker, melasma dat voorkomt tijdens de zwangerschap.
• Chloasma uterinum: Melasma gerelateerd aan aandoeningen van de baarmoeder.

Symptomen van melasma

Melasma verschijnt doorgaans als onregelmatige, bruine vlekken op het voorhoofd, de wangen, de jukbeenderen, de kin, de neus en de bovenlip. In zeldzame gevallen kunnen ook de onderarmen worden aangetast.

De vlekken verschijnen geleidelijk en kunnen variëren van lichtbruin tot donkerbruin. Ze zijn meestal symmetrisch en hebben onregelmatige randen, maar veroorzaken geen pijn of andere symptomen. Bij zwangere vrouwen kan melasma ook optreden, en er kan een donkere verticale lijn over de buik ontstaan. Ook kunnen zwangere vrouwen donkerdere tepels en extra sproeten ontwikkelen.

Diagnose en onderzoeken

Diagnostisch onderzoek
De diagnose van melasma wordt vaak gesteld door een arts die gebruik maakt van een Wood’s lamp, die speciaal licht gebruikt om de diepte en aard van de huidverkleuring te beoordelen. De arts kan een huidbiopsie uitvoeren om de diagnose te bevestigen en andere oorzaken van hyperpigmentatie uit te sluiten.

Differentiële diagnose
Om melasma te onderscheiden van andere aandoeningen, kan de arts een grondig huidonderzoek uitvoeren om de volgende aandoeningen uit te sluiten:

• Acanthosis nigricans (verdikte en verkleurde huid)
• Actinische lichen planus (ziekte met symptomen aan mond, huid en geslachtsorganen)
• Contactdermatitis (huiduitslag met roodheid en jeuk)
• Discoïde lupus erythematosus
• Door geneesmiddelen veroorzaakte lichtovergevoeligheid
• Exogene ochronose
• Mastocytose (huidaandoening met ophoping van mestcellen)
• Nevi van Ota en Ito
• Poikiloderma van Civatte
• Postinflammatoire hyperpigmentatie
• Wrijvingsmelanose

Behandeling van melasma

De behandeling van melasma kan uitdagend zijn, en het is belangrijk om een aanpak te kiezen op basis van de individuele situatie van de patiënt.

Hormonale factoren
Als hormonale factoren een rol spelen, kan het stoppen met het gebruik van de orale anticonceptiepil helpen bij het verbeteren van de aandoening.

Zonbescherming
Patiënten moeten zich beschermen tegen zonlicht door het gebruik van een breedspectrum zonnebrandmiddel met een SPF van 30 of hoger. Dit moet twee keer per dag worden aangebracht, twintig minuten voor blootstelling aan de zon. Daarnaast is het dragen van een hoed met een brede rand aanbevolen.

Camouflage
Cosmetische camouflage kan helpen om melasmavlekken te verbergen, hoewel dit niet altijd volledig effectief is, vooral als de vlekken erg donker zijn.

Crèmes en topische behandelingen
Veelgebruikte behandelingen omvatten:

• Hydrochinoncrème: Een veelgebruikte behandeling, maar moet onder medisch toezicht worden gebruikt om huidirritatie te voorkomen.
• Vitamine A-crèmes: Zoals tretinoïne, kunnen alleen of in combinatie met andere middelen worden toegepast. Ze kunnen huidirritatie veroorzaken.
• Ascorbinezuur (vitamine C): Soms voorgeschreven in combinatie met hydrochinon.
• Azelaïnezuur (20%): Verbeterd oppervlakkige melasma.
• Combinatiecrèmes: Zoals hydrochinon, retinoïden en topische steroïden.
• Tranexaminezuur: Lokaal of oraal toegediend, kan helpen bij het verminderen van hyperpigmentatie.

Chemische peelings
Chemische peelings kunnen effectiviteit variëren en vereisen vaak meerdere sessies. Ze worden vaak gecombineerd met topische crèmes voor betere resultaten.

Laserbehandelingen en lichttherapie
Laser- en lichttherapie kunnen effectief zijn voor ernstige gevallen van melasma, maar worden met voorzichtigheid toegepast vanwege het risico op complicaties. Vaak wordt een testbehandeling uitgevoerd voordat een volledige behandeling wordt gestart.

Prognose van melasma

De prognose voor melasma varieert afhankelijk van het type en de behandeling. Epidermale melasma heeft doorgaans een betere prognose dan gemengde of diepe melasma, maar opflakkeringen zijn mogelijk. Melasma dat optreedt tijdens de zwangerschap verdwijnt vaak na de bevalling, maar kan bij toekomstige zwangerschappen opnieuw optreden en mogelijk donkerder zijn. Melasma is een goedaardige aandoening zonder geassocieerde mortaliteit of morbiditeit, en het ontwikkelt zich niet tot huidkanker. Patiënten met melasma hebben zelfs een lager risico op het ontwikkelen van een melanoom.

Complicaties van melasma

Hoewel melasma op zichzelf een goedaardige aandoening is, kunnen er enkele complicaties optreden:

• Huidirritatie door behandelingen: Het gebruik van bepaalde crèmes en topische behandelingen kan leiden tot huidirritatie, zoals dermatitis of eczeem. Dit is vooral het geval bij langdurig gebruik van producten zoals hydrochinon of vitamine A-crèmes.
• Onvoldoende reactie op behandelingen: Niet alle behandelingen zijn effectief voor elke patiënt. Sommige mensen kunnen geen verbetering zien met gangbare behandelingen zoals chemische peelings of lasertherapie, wat kan leiden tot aanhoudende huidverkleuring.
• Verergering door zonblootstelling: Onvoldoende bescherming tegen de zon kan melasma verergeren en het herstelproces vertragen. Herhaalde blootstelling aan UV-straling kan ook leiden tot nieuwe vlekken.
• Psychologische impact: De zichtbaarheid van melasma kan leiden tot psychologische ongemakken zoals verminderde zelfwaardering of stress, vooral als de vlekken prominent zichtbaar zijn.

Preventie van melasma

Het voorkomen van melasma of het verminderen van de ernst van de aandoening kan worden bereikt door de volgende maatregelen:

• Zonbescherming: Gebruik een breedspectrum zonnebrandmiddel met een SPF van 30 of hoger. Breng dit minstens twee keer per dag aan en herhaal dit elke twee uur tijdens blootstelling aan de zon. Draag een hoed met een brede rand en zoek schaduw op tijdens de piekuren van zonlicht.
• Vermijd zonnebanken: Zonnebanken geven UV-straling af die de huid kan beschadigen en melasma kan verergeren. Vermijd het gebruik van zonnebanken om huidproblemen te voorkomen.
• Houd hormonale veranderingen in de gaten: Als hormonale veranderingen een rol spelen, zoals tijdens zwangerschap of bij gebruik van orale anticonceptie, overleg dan met een arts over mogelijke alternatieven of aanvullende behandelingsopties.
• Gebruik milde huidverzorgingsproducten: Kies voor huidverzorgingsproducten die geschikt zijn voor jouw huidtype en vermijd producten die de huid kunnen irriteren. Dit helpt om verdere irritatie en verergering van melasma te voorkomen.
• Regelmatig huidonderhoud: Zorg voor een goede huidverzorgingsroutine en vermijd het overmatig gebruik van irriterende producten. Dit kan helpen om de huid in goede conditie te houden en het risico op melasma te verminderen.
• Gezonde levensstijl: Een gezonde levensstijl, inclusief een evenwichtig voedingspatroon en voldoende hydratatie, kan bijdragen aan de algehele gezondheid van de huid en mogelijk helpen om melasma te voorkomen.

Lees verder

• Hyperpigmentatie: Donkere vlekken in de huid