Wat veroorzaakt een allergische reactie van de huid

Enorme, rode of schilferende verdikkingen. Kleine, doorzichtige of rode, jeukende bultjes. Grote pijnlijke blaren. Een allergische reactie van de huid kan zich op verschillende manieren uiten. In de meeste gevallen wordt de irritatie van je huid veroorzaakt door een contactallergie. Je huid is dan in direct contact gekomen met stoffen waar je allergisch voor bent. Soms veroorzaakt echter ook een medicijnallergie of een voedselallergie een vervelende huidirritatie. Een allergische reactie is een overdreven reactie van je afweersysteem op een stof die in principe onschadelijk is. Normaal gesproken reageert je afweersysteem alleen op ziekteverwekkers (virussen, bacteriën, schimmels) of andere stoffen die niet in je lichaam thuishoren. Bij een allergische reactie komt het afweersysteem echter in actie tegen stoffen die volstrekt onschuldig zijn, bijvoorbeeld bepaalde voedingsstoffen, stuifmeel of geurstoffen. De onschuldige stof die de allergische reactie veroorzaakt, wordt een allergeen genoemd.

Allergisch na herhaaldelijk contact

Je kunt niet allergisch zijn voor een stof waarmee je nog nooit in aanraking bent geweest. Je afweersysteem moet op zijn minst één keer eerder contact hebben gehad met de bewuste allergeen. Meestal heb je bepaalde producten zelfs al veelvuldig gebruikt, zonder ook maar één reactie te hebben gekregen. Nadat je afweersysteem (vaker) in aanraking is geweest met de allergeen, heeft het een mogelijkheid ontwikkeld om de stof in het vervolg 'onschadelijk' te maken. Je afweersysteem reageert dan op de allergeen, zoals het op ziekteverwekkers reageert: met een ontsteking. Dit proces wordt allergische sensibilisatie genoemd.

Een allergische reactie van de huid, wordt in de meeste gevallen veroorzaakt door een zogenaamde contactallergie. Hierbij zorgen bepaalde stoffen van buitenaf, na contact met de huid, voor een allergische reactie. Bij een allergische reactie is meestal de stof histamine betrokken, die onder andere de jeuk en rode huiduitslag veroorzaakt. Enkele veel voorkomende allergenen die tot een vervelende huidirritatie kunnen leiden zijn: onedele metalen, lijm, rubberbestanddelen, geurstoffen, conserveringsmiddelen, UV-stralen, voedingsstoffen en medicijnen.

Allergie voor onedele metalen

Nikkel en chroom zijn bekende allergenen. Nikkel wordt veel verwerkt in sieraden en kleding: horloges, oorbellen, kettingen, armbanden en brilmonturen, bh-sluitingen, knopen, drukknopen, ritssluitingen en studs. Chroom wordt vaak als mal gebruikt bij het produceren van bakstenen. Een chroomallergie zie je dan ook vaak optreden bij mensen die in de bouw werken. Chroom wordt ook gebruikt als kleurstof in glas en verf. Chroomzouten worden veelvuldig gebruikt voor het looien van leer. Leren schoenen, laarzen en riemen kunnen dan ook nogal eens voor een allergische reactie zorgen.
Een allergie voor onedele metalen veroorzaakt meestal kleine, rode bultjes die erg kunnen jeuken. Een allergische reactie op bestanddelen in je schoenen kan echter ook leiden tot voeteczeem. Wanneer contact met nikkel of chroom wordt vermeden, verdwijnt de huidirritatie meestal na een paar dagen vanzelf weer.

Allergie voor lijm

In zeer veel lijmsoorten wordt een bepaalde harssoort gebruikt (PTBFF-hars), die voor een vervelende allergische reactie kan zorgen. Omdat lijm in zoveel uiteenlopende producten wordt gebruikt, is leven met een lijmallergie niet altijd eenvoudig. Lijm vinden we vaak in leren producten zoals schoenen, horlogebandjes, handtassen en riemen. Maar ook in hout, papier, metaal, plastic en rubber. Veel medische hulpmiddelen, zoals hoortoestellen, prothesen, spalken, tapemateriaal en pleisters bevatten eveneens lijm. Wanneer je last hebt van een lijmallergie, wordt je huid die in contact is gekomen met lijm rood en zwelt op. Daarnaast ontstaan er kleine bultjes en blaasjes, die vaak jeuken en pijnlijk kunnen zijn. Omdat het soms lastig is om te ontdekken waarvoor je precies allergisch bent, kan een lijmallergie nogal eens langdurig blijven bestaan. Het gevolg is dan een verdikking van de huid met schilfering en kloven.

Allergie voor rubberbestanddelen

Rubber kan met natuurlijke grondstoffen (latex) of kunstmatige grondstoffen worden gemaakt. In beide gevallen kan rubber een allergische reactie oproepen. Latex is de melksap die gewonnen wordt uit de bast van de rubberboom en vaak als grondstof gebruikt wordt voor veel rubberen producten. Voorbeelden hiervan zijn: autobanden, (medische) handschoenen, condooms, elastiekjes en ballonnen. Ook latexverf bevat latex als grondstof.
Wanneer rubber op kunstmatige wijze gemaakt wordt, worden tal van chemische stoffen toegevoegd om het rubber elastisch en stevig te maken (de zogenaamde rubberversnellers). Daarnaast worden stoffen toegevoegd om de veroudering en uitdroging van rubber tegen te gaan (de zogenaamde anti-oxidantia). Het zijn vooral deze twee groepen chemische stoffen, die een allergische reactie kunnen veroorzaken. De stoffen blijven in kleine hoeveelheden in het rubberen product aanwezig en kunnen hier – wanneer je het product gebruikt - uit vrijkomen en de huid binnendringen. De kunstmatige vorm van rubber wordt veel toegepast in ondermeer: ballen, ballonnen, schuimrubberen matrassen, luchtbedden, bh's, laarzen, schoenen, inlegzooltjes, elastiekjes, hechtpleisters, warmwaterkruiken, badpakken, elastische onderkleding, (medische) handschoenen, condooms, pessariums, duikbrillen, gasmaskers en veiligheidsbrillen.

Bij een latexallergie ontstaat een zwelling op de huid, op de plaats waar je in contact bent geweest met latex. De zwelling is rood, jeukt en geeft een branderig gevoel. De huidirritatie kan vrijwel onmiddellijk na je contact met latex ontstaan, maar ook na enkele uren. Door het contact met latex te vermijden, verdwijnt de vervelende zwelling meestal na een uur of twee vanzelf weer. Wanneer je latexdeeltjes inademt, kunnen ook klachten ontstaan aan de neus (niezen, loopneus, jeuk), de ogen (jeuken, tranen) en de longen (piepende ademhaling, kortademigheid, hoesten, druk op de borst). Dit gebeurt nogal eens bij het gebruik van gepoederde latexhandschoenen. Bij een zeer ernstige latexallergie kan in uitzonderlijke gevallen een anafylactische shock optreden. De slijmvliezen van je ogen, mond en keel zwellen op, waardoor ademhalingsproblemen kunnen ontstaan. Vaak treden ook maagdarmklachten op (pijn, misselijkheid, braken, diarree) en word je duizelig. Een anafylactische shock kan uiteindelijk leiden tot een coma en zelfs de dood.

Bij een allergie voor chemische bestanddelen uit rubber, ontstaat een rode, jeukende huiduitslag met schilfering. Ook blaasjes, pukkels en nat eczeem zijn mogelijk.

Allergie voor geurstoffen

Geurstoffen komen in zeer veel producten voor. Vrijwel alle cosmetische, verzorgende en huishoudelijke producten bevatten geurstoffen. Parfums, eau de toilette, deodorant, aftershave, bodylotions, douchegel, shampoo, tandpasta, rouge, oogschaduw, lippenstift, schoonmaakmiddel, afwasmiddel, wasverzachter en toiletverfrisser zijn hier slechts enkele voorbeelden van. Maar ook veel papieren producten zoals luiers, zakdoekjes en toiletpapier en zelfs geneesmiddelen die op de huid of slijmvliezen worden toegepast (zalf, oogdruppels en oordruppels) zijn vaak geparfumeerd.

Wanneer je allergisch bent voor geurstoffen (parfumgrondstoffen), dan uit zich dit meestal in een jeukende, rode uitslag met schilfering. Ook blaasjes, pukkels en nat eczeem zijn mogelijk. Een allergie voor geurstoffen komt vaak voor in de hals, het decolleté, achter de oren, op de polsen, in de baardstreek en in de oksels. Dit komt omdat vooral op die plaatsen producten met een hoge concentratie aan geurstoffen worden aangebracht. Een huidirritatie op de handen wordt echter ook vaak gezien bij mensen die allergisch zijn voor geurstoffen. Als je de producten met de geurstoffen die een allergische reactie bij je veroorzaken vermijdt, verdwijnt de huiduitslag meestal na een paar dagen vanzelf weer.

Allergie voor conserveringsmiddelen

Conserveringsmiddelen zijn chemische stoffen die bacteriën en schimmels doden. Ze worden aan producten die water bevatten toegevoegd, om ervoor te zorgen dat de producten minder snel besmet raken en dus langer houdbaar zijn. Voorbeelden van conserveringsmiddelen zijn formaldehyde en parabenen. Conserveringsmiddelen komen voor in alle producten die water bevatten: cosmetische producten, verzorgingsproducten, schoonmaakmiddelen, medicijnen, lijm en verf op waterbasis, etc.. De meeste allergische reacties worden veroorzaakt door cosmetische producten die lange tijd contact hebben met de huid, zoals dag- en nachtcrème, bodylotion, aftershave balsem en zonnebrandproducten. Ook geneesmiddelen op zowel chemische als plantaardige basis die gebruikt worden op de huid of slijmvliezen (crèmes, zalven, oog- en oordruppels) bevatten conserveringsmiddelen (meestal parabenen) en kunnen de oorzaak zijn van een vervelende allergische reactie. Verzorgingsproducten die kort nadat ze op de huid zijn aangebracht weer worden afgespoeld (zeep, shampoo, douchegel, badschuim) veroorzaken bijna nooit een allergische reactie. Ook niet wanneer je allergisch bent voor conserveringsmiddelen. Hetzelfde geldt voor producten als afwasmiddel, schoonmaakmiddel en wasverzachter. Deze worden zo verdund met water, dat ze zelfs bij mensen met een conserveringsmiddelenallergie zelden voor problemen zorgen. Hoewel ook in sommige voedingsmiddelen conserveringsmiddelen worden toegepast (parabenen), lokt het eten hiervan vrijwel nooit een allergische reactie uit.

Wanneer je allergisch bent voor conserveringsmiddelen, dan uit zich dit meestal in een rode, enigszins schilferende, jeukende huiduitslag op de plek waar je huid contact heeft gehad met het product dat conserveringsmiddelen bevat. Soms ontstaan er ook kleine bultjes of natte plekken op de huid. De plaats op je lichaam die een allergische reactie vertoont, verraadt vaak al welk product de boosdoener is. Is dit je dag- of nachtcrème, dan zul je dit vooral in je gezicht zien. Ben je allergisch voor middelen in je bodylotion, dan kun je dit op je hele lichaam merken. Deodorant veroorzaakt een huidirritatie in je oksels. Wanneer je de producten die de allergische reactie veroorzaken vermijdt, verdwijnt de uitslag meestal binnen een paar dagen vanzelf weer.

Zonneallergie

Bij een zonneallergie krijg je een abnormale huidreactie na een normale blootstelling aan zonlicht of andere lichtbronnen (bv. de zonnebank). Zonneallergie komt vaker voor bij mensen met een lichte huidskleur en begint meestal op een jong volwassen leeftijd. Ongeveer een dag (soms wat langer) nadat je in de zon bent geweest, ontstaan er kleine bultjes op je huid die enorm jeuken. De bultjes ontstaan in eerste instantie alleen op delen van je lichaam die aan het (zon)licht zijn blootgesteld, maar breiden zich vaak al snel uit naar andere delen van je lijf. Soms ontstaan er ook wel eens blaasjes op de huid, wordt de huid rood of is gezwollen en schilfert. De beste manier om van de bultjes af te komen is door je huid rust te geven en uit de zon te blijven. De allergische reactie is dan meestal na een dag of 7 tot 10 verdwenen.

Voedselallergie

Bij een voedselallergie gaat het vrijwel altijd om een allergie voor bepaalde eiwitten die zich in je voeding bevinden. Je afweersysteem komt in actie, zodra de eiwitten via je voeding je lichaam binnenkomen. Het niet goed kunnen verdragen van bepaald eten, duidt lang niet altijd op een voedselallergie. Meestal is er in dat geval sprake van een voedselintolerantie. Een voedselintolerantie kan veel verschillende oorzaken hebben en kan ook voor klachten zorgen bij het eten van andere voedingsstoffen dan alleen eiwitten (bv. lactose). De meest voorkomende voedselallergie bij kinderen is die voor pinda, koemelk, soja en kippenei. Bij volwassenen zien we relatief veel allergieën voor noten (vooral hazelnoten), pinda, roosfruit (appel, kersen, perzik), tarwe, vis, garnalen, schelpdieren en tomaten.

Een allergische reactie op voedsel kan zich uiten door klachten op de huid, in het spijsverteringskanaal, en in de longen. Op de huid ontstaan eczeemklachten of zogenaamde galbulten. Bij eczeemklachten vertoont de huid jeukende, rode plekken, bultjes, blaasjes of schilfers. Galbulten zijn hevig jeukende kleine of grote bultjes en verdikkingen op de huid. De bultjes kunnen samensmelten tot grote plakken, vaak met een witte ring eromheen. Galbulten ontwikkelen zich snel (vaak binnen 30 minuten) en trekken vervolgens meestal binnen 12 tot 24 uur weer weg. Een voedselallergie kan ook leiden tot ademhalingsproblemen, die meestal vrijwel direct ontstaan nadat je iets gegeten hebt waarvoor je allergisch bent. Ook buikpijn en diarree kunnen mogelijk ontstaan na het eten van voedsel met eiwitten waarvoor je allergisch bent. Deze klachten treden meestal niet acuut op, maar wel binnen enkele uren. In zeer ernstige gevallen kan een anafylactische shock optreden. Deze kan uiteindelijk leiden tot een coma en zelfs de dood.

Allergie voor medicijnen

Een enkele keer leidt het gebruiken van medicijnen tot meer klachten in plaats van tot verbetering. Mogelijk ben je dan allergisch voor een bepaald bestanddeel van het medicijn of voor een hulpstof die in het medicijn is verwerkt. Medicijnen die vaker een allergische reactie oproepen zijn: antibiotica zoals penicilline en amoxicilline, oog- en oordruppels met antibiotica, pijnstillers zoals aspirine, naproxen en ibuprofen, middelen die gebruikt worden bij een narcose en insuline (gebruikt bij diabetes). Een allergie voor een bepaalde hulpstof die in het medicijn is verwerkt, komt vooral voor bij middelen die gebruikt worden op de huid (bv. zalf op basis van wolvet). Ook conserveringsmiddelen die aan sommige medicijnen worden toegevoegd, kunnen voor een allergische reactie zorgen.

Een allergische reactie op medicijnen kan zich op veel verschillende manieren uiten. Op de huid kunnen rode, schilferige en jeukende blaasjes of galbulten ontstaan. Ook klachten aan de ogen (rood, tranen, jeuk, opgezet), de mond (jeuk, gezwollen lippen, opgezette keel, benauwdheid), de neus (jeuk, loopneus, verstopte neus, niezen) en de oren (jeuk) komen vaak voor. Daarnaast treden regelmatig spijsverteringsproblemen op, zoals buikpijn, buikkrampen, misselijkheid, overgeven en diarree. Ontstaat de allergische reactie in de luchtwegen, dan kan er sprake zijn van benauwdheid, een piepende ademhaling en hoesten. Duizeligheid en flauwvallen zijn tekenen van een reactie op het hart en de bloedvaten. Ook algemene klachten als griepachtige symptomen, koorts en gezwollen lymfeklieren kunnen voorkomen bij een allergische reactie op medicijnen. In zeer ernstige gevallen kan een anafylactische shock optreden. Deze kan uiteindelijk leiden tot een coma en zelfs de dood. Een allergische reactie op medicijnen kan vrij snel na het innemen of gebruiken van de medicijnen optreden, maar kan zich soms ook pas enige tijd later uiten. Bij een allergische reactie op medicijnen is het altijd verstandig om naar de huisarts te gaan, zelfs al zijn de klachten vrij gering.

Stellen van de diagnose

De huisarts zal aan de hand van lichamelijk onderzoek en jouw verhaal mogelijk een allergie vermoeden. In dat geval kun je doorgestuurd worden naar het ziekenhuis of de dermatoloog voor een allergieonderzoek. Wanneer een contactallergie vermoed wordt, wordt meestal een zogenaamde plaktest gedaan. Hierbij wordt een aantal te testen stoffen onder pleisters op je rug geplakt. Na een paar dagen (meestal na 2 en 4 dagen) worden de pleisters verwijderd en wordt gekeken of één van de allergenen een ontstekingsreactie heeft veroorzaakt. Bij een reactie op de allergenen ontstaat op de plek roodheid en zwelling, en soms zelfs een blaar. Bij een vermoeden op een voedselallergie kan een priktest worden uitgevoerd. Hierbij wordt met een naaldje een kleine hoeveelheid van bepaalde allergeen in de huid geprikt. Na 15 tot 45 minuten wordt gekeken hoe je huid gereageerd heeft op de allergenen. Bij een rode zwelling rond het prikgaatje is er sprake van een allergische reactie. Hoe groter de zwelling, hoe erger de allergie voor de geteste stoffen. Als aanvulling op de priktest wordt vaak een bloedtest uitgevoerd. In het bloed kunnen soms specifieke antistoffen tegen bepaalde allergenen gevonden worden.

Behandeling en voorzorgsmaatregelen

De meest voor de hand liggende oplossing voor een allergie is door dat waar je allergisch voor bent te vermijden. Dat is soms echter makkelijker gezegd dan gedaan. Toch is het vooral bij zeer ernstige allergische reacties wel noodzakelijk.

Medicijnen van de huisarts

De huisarts kan je medicijnen voorschrijven tegen de jeuk en om de ontstekingsreactie van je huid te verminderen (corticosteroïdencrème) of te voorkomen (antihistaminica).

Voedselallergie

Bij een voedselallergie kan een diëtist je helpen bij het samenstellen van een verantwoord en 'veilig' dieet. Kijk ook altijd goed op de labels van de productverpakkingen. Hierop staat meestal, naast de ingrediënten, ook allergie-informatie van het betreffende product.

Allergie voor conserveringsmiddelen of geurstoffen

Kijk bij cosmetica, verzorgingsproducten en schoonmaakmiddelen goed naar de labels op het product. Hierop staat de samenstelling vermeld. Wanneer je weet voor welke geurstoffen of conserveringsmiddelen je allergisch bent, kun je daar bij de aankoop van het product rekening mee houden. Weet je niet precies welke stoffen bij jou een allergische reactie veroorzaken of is de samenstelling van het product onduidelijk, dan kun je een gebruikstest of zelftest doen. Smeer het product twee keer per dag gedurende maximaal twee weken aan de binnenkant van je elleboog. Als je na twee weken nog geen roodheid, bultjes of jeuk hebt, dan is het betreffende product zeer waarschijnlijk veilig voor je. Gebruik sowieso altijd hypoallergene producten voor de verzorging van je huid.

Rubberallergie

Wanneer je last hebt van een rubber- of latexallergie, vermeld dit dan altijd bij iedere medische behandeling. Ook bij de tandarts! De arts, verpleegkundige of assistent zal dan handschoenen gebruiken die geen rubber bevatten, maar bijvoorbeeld gemaakt zijn van vinyl. Bij een ernstige rubber- of latexallergie is het verstandig om een waarschuwingspenning te dragen. In geval van nood, is al het medische en paramedische personeel direct op de hoogte van de ernstige allergie.

Allergie voor medicijnen

Bij een allergie tegen medicijnen kan de arts je een ander middel voorschrijven. Is dit echter niet mogelijk, is het betreffende medicijn absoluut noodzakelijk (bv. insuline), dan kan in het ziekenhuis een kuur worden gegeven. Je wordt dan opgenomen en krijgt langzaam oplopende doses van het medicijn toegediend. Het lichaam went daardoor aan het middel en reageert er niet meer op met een allergische reactie. Deze behandeling heet desensibilisatie. Een dergelijke behandeling is nog niet voor alle soorten allergieën beschikbaar.
In de apotheek kunnen ze je precies vertellen welke hulpstoffen in welke medicijnen zitten. Als je weet voor welke medicijnen of hulpstoffen je allergisch bent, meld dit dan altijd aan de apothekersassistent. Dit kan dan opgenomen worden in je dossier. Wanneer je daarna een medicijn op recept komt ophalen in je apotheek, wordt voortaan altijd gecontroleerd of je dit middel veilig kunt gebruiken.
Draag een geneesmiddelenrapport bij je. Hierin kun je op laten nemen voor welke medicijnen en hulpstoffen je allergisch bent. Een geneesmiddelenrapport is verkrijgbaar bij de apotheek.

EpiPen

Heb je in het verleden al eens een anafylactische shock gekregen of loop je een verhoogd risico om een anafylactische shock te krijgen, dan zal de arts je een zogenaamde EpiPen voorschrijven. Deze pen bevat adrenaline (epinefrine) die je jezelf in geval van nood direct (bij de eerste verschijnselen) kunt toedienen. Medische behandeling is hierna wel nog steeds noodzakelijk.

Een (contact)allergie heb je meestal voor de rest van je leven. Vooral bij een ernstige allergie, kan dit een behoorlijke invloed hebben op het leven van alledag. Laat je dan ook goed voorlichten en schakel eventueel de hulp in van een dermatoloog, specialist of diëtist.

Lees verder

• Jeukende rode bultjes op de onderbenen