Jeukende rode bultjes op de onderbenen

Veel mensen hebben er regelmatig last van: kleine, rode, jeukende bultjes op de onderbenen. Naast het feit dat ze erg ontsierend zijn, is vooral de aanhoudende jeuk een doffe ellende. Vaak worden de benen zelfs tot bloedens toe opengekrabd. Alles in een poging van die vervelende jeuk af te komen. Er zijn verschillende (meestal onschuldige) aandoeningen die kunnen leiden tot jeukende rode bultjes op de onderbenen. De meest voorkomende aandoeningen die rode, jeukende bultjes op de onderbenen veroorzaken zijn: een ontsteking van de haarzakjes (folliculitis), warmte-uitslag (miliaria), een allergische reactie (contactallergie of zonneallergie), vlooienbeten, keratosis pilaris (een ruwe huid) of lichen planus (een ontstekingsreactie van de huid). Al deze aandoeningen kunnen bijna overal op het lichaam voorkomen. Ze worden echter relatief vaak vooral gezien op de onderbenen.

Een ontsteking van de haarzakjes

Bij een haarzakontsteking (folliculitis) zie je kleine rode bultjes, soms met kleine puskopjes, rond de haarzakjes en de poriën van de huid. Een ontsteking van de haarzakjes ontstaat vaak door het scheren van de benen of door het schuren van strakke kleding. De haren breken af en het bovenste deel van de haarzakjes (de follikel) raakt ontstoken. Een haarzakontsteking op de benen wordt meestal veroorzaakt door een bacteriële infectie, die vaak leidt tot het ontstaan van een puskopje in de opening van het haarzakje. Naast jeuken kunnen deze bultjes ook pijnlijk zijn. Als de puskopjes open gaan, bijvoorbeeld doordat je eraan krabt, ontstaan er oppervlakkige wondjes waar geel wondvocht uitkomt. Als de ontsteking wat dieper de huid ingaat, ontstaan rode (vaak pijnlijke) bultjes op de huid.

Een haarzakontsteking kan behandeld worden met antibiotica. Vaak echter zijn antiseptische producten (zoals Betadinezeep) al voldoende om de ontsteking te bestrijden. Heb je vaak last van een ontsteking van de haarzakjes, dan is een goede hygiëne van groot belang.

Warmte-uitslag (miliaria)

De medische benaming van warmte- of zweetuitslag is miliaria. Bij deze aandoening ontstaan kleine bultjes op de huid, omdat de zweetkliertjes worden afgesloten. Hoewel warmte-uitslag vooral voorkomt bij baby's en jonge kinderen, kunnen ook volwassenen er last van hebben. De huiduitslag ontstaat meestal wanneer je je inspant in een warme, vochtige omgeving (zoals de sauna of de tropen). Als er daarbij ook nog druk op de huid wordt uitgeoefend, omdat je bijvoorbeeld strakke kleding draagt, is de kans op warmte-uitslag nog groter. Warmte-uitslag komt vrij veel voor; ongeveer een kwart van de Nederlandse bevolking is er gevoelig voor.

Warmte-uitslag kan zich op verschillende manieren uiten. Is de afsluiting van de zweetkliertjes heel oppervlakkig, dan zie je meestal blaasjes die gevuld zijn met helder vocht. Deze blaasjes gaan gemakkelijk kapot. Worden de zweetkliertjes wat dieper in de huid afgesloten, dan zie je kleine rode bultjes die enorm kunnen jeuken. Beide vormen komen veel voor. Veel zeldzamer zijn de vormen van warmte-uitslag die een pijnlijke bacteriële ontsteking veroorzaken.

Om de jeuk te verlichten kun je verkoelende gels of lotions gebruiken. Is er sprake van een ontsteking, dan kun je het beste naar de huisarts gaan. Deze kan je dan een corticosteroïdencrème voorschrijven. Zorg er daarnaast voor dat je – zeker in warme, vochtige omstandigheden, altijd luchtige kleding draagt, die je huid niet irriteert of tegen je benen schuurt en waardoor er voldoende ventilatie is.

Een allergische reactie

Een allergische reactie is een overdreven reactie van het immuunsysteem op een stof die in principe onschadelijk is. Bij een allergische reactie is meestal de stof histamine betrokken, die onder andere de jeuk en rode huiduitslag veroorzaakt.

Bij een zonneallergie krijg je een abnormale huidreactie na een normale blootstelling aan zonlicht of andere lichtbronnen (bv. de zonnebank). Zonneallergie komt vaker voor bij mensen met een lichte huidskleur en begint meestal op een jong volwassen leeftijd. Ongeveer een dag (soms wat langer) nadat je in de zon bent geweest, ontstaan er kleine bultjes op je huid die enorm jeuken. De bultjes ontstaan in eerste instantie alleen op delen van je lichaam die aan het (zon)licht zijn blootgesteld en je ziet ze vaak op de onderbenen. De bultjes kunnen zich vervolgens uitbreiden naar andere delen van je lijf. Soms ontstaan er ook wel eens blaasjes op de huid, wordt de huid rood of is gezwollen en schilfert. De beste manier om van de bultjes af te komen is door je huid rust te geven en uit de zon te blijven. De allergische reactie is dan meestal na een dag of 7 tot 10 verdwenen.

Bij een contactallergie heb je een allergische reactie op een bepaalde stof die bijvoorbeeld verwerkt is in je kleding of schoenen. Een voorbeeld hiervan is nikkelallergie. Nikkel kan verwerkt zijn in de rits van je laarzen. Een ander voorbeeld is een allergie voor chroomzouten. Deze worden nogal eens gebruikt tijdens het looien van leer. Maar ook neopreen, rubber of kleurstoffen die gebruikt zijn tijdens het maken van je schoenen of laarzen, kunnen een allergische reactie op je benen veroorzaken. Contactallergie veroorzaakt vaak kleine, rode bultjes die erg kunnen jeuken. Een allergische reactie op bestanddelen in je schoenen kan echter ook leiden tot voeteczeem. De meest voor de hand liggende oplossing voor contactallergie is door dat waar je allergisch voor bent te vermijden. De huisarts kan je een corticosteroïden crème voorschrijven, die de eventuele ontsteking bestrijdt en de jeuk kan verlichten.

Vlooienbeten

In Nederland hebben we het meest te maken met de kattenvlo. Deze komt niet alleen op katten voor, maar ook op honden en mensen. De hondenvlo is veel zeldzamer en de mensenvlo komt in ons land vrijwel niet meer voor. Vlooienbeten zie je vooral op de onderbenen (omdat ze meestal uit bijvoorbeeld de deurmat, vloerbedekking of hondenmand opspringen) en veroorzaken een klein rood vlekje met een jeukend bultje in het midden. Als je goed kijkt kun je vaak zelfs de bijtopening nog zien.

Van de beet van een enkele vlo zul je nauwelijks iets merken. Meestal is er echter sprake van een massale aanval van vlooien. Dit kan bijvoorbeeld gebeuren wanneer je na de vakantie thuiskomt. De vlooien hebben – in het lege huis - weken gewacht op een geschikte 'gastheer' en zullen hun kans dan ook massaal grijpen zodra je binnenkomt. De beten van de Nederlandse kattenvlo zijn niet gevaarlijk, ze veroorzaken alleen (soms erge) jeuk. Sommige mensen kunnen echter een overgevoeligheidsreactie krijgen op het speeksel van de vlooien. Zij krijgen, naast de jeukende bultjes, een rode uitslag over het hele lichaam.

De jeukende bultjes verdwijnen vanzelf. Bij erge jeuk kan eventueel een corticosteroïden crème van de huisarts verlichting geven. Huisdieren zijn de belangrijkste bron van vlooien: behandel je hond of kat dan ook periodiek met een goed antivlooienmiddel en verschoon regelmatig de honden- of kattenmand.

Keratosis pilaris

Bij keratosis pilaris ontstaat er een erg ruwe huid op delen van je lichaam. Op de benen komt het meestal voor op de kuiten. De huid rond de haarzakjes is rood en een beetje verhoornd. Hierdoor voel je kleine, ruwe bultjes die kunnen jeuken. Keratosis pilaris komt vooral voor bij jonge mensen. Het is een onschuldige variant van een normale huid, waar vooral mensen die aanleg hebben voor eczeem, astma en hooikoorts last van hebben. Bij keratosis pilaris wordt het hoorn niet gelijkmatig over de huid verdeeld, maar hoopt het zich op rond de poriën van de haarzakjes.

Een afdoende behandeling bestaat niet. Het enige dat je kunt doen is je huid soepel en zacht houden met bijvoorbeeld ureumhoudende crèmes en zalven. Het ureum lost het hoorn in de haarzakjes op, waardoor de huid minder ruw aanvoelt.

Lichen planus

Lichen planus is een ontstekingsreactie van de huid en de slijmvliezen. Hierdoor ontstaan er kleine, jeukende, roodbruine of paarsrode bultjes. Ze kunnen over het hele lichaam voorkomen, maar je ziet ze vooral op de binnenkant van de polsen en de enkels. De bultjes lijken vaak wat glanzend en kunnen soms schilferen. Ongeveer 20% van de mensen met lichen planus heeft bijna geen klachten. De overige 80% heeft vooral last van jeuk, die zeer hevig kan zijn.

De aandoening treedt meestal op rond de middelbare leeftijd. Het is niet besmettelijk en niet erfelijk. De oorzaak voor het ontstaan van lichen planus is grotendeels onbekend. Het lijkt erop dat het een soort auto-immuunziekte is, waarbij de ontstekingscellen - die anders bijvoorbeeld bacteriën en virussen bestrijden - nu bepaalde delen van de huid en de slijmvliezen aantasten. Er zijn echter ook mensen waarbij lichen planus is ontstaan na het gebruik van bepaalde medicijnen tegen hoge bloeddruk, hartaandoeningen en gewrichtsklachten.

Wanneer je last hebt van lichen planus zal de huisarts je doorsturen naar een dermatoloog. Deze zal de aandoening meestal gemakkelijk herkennen. Soms is echter een weefselonderzoek nodig om de diagnose te bevestigen. Met corticosteroïden crèmes of zalven kan de ontsteking worden geremd en de jeuk worden onderdrukt. Als vermoed wordt dat lichen planus een reactie is op een medicijn dat je neemt, is het zinvol dit medicijn in overleg met je huisarts of specialist tijdelijk niet meer te nemen. Het is mogelijk dat de uitslag dan binnen enkele weken verdwijnt. Lichen planus is meestal een stabiele aandoening; na de eerste twee maanden komen er over het algemeen geen nieuwe bultjes of plekken meer bij. Vaak genezen mensen binnen twee jaar spontaan, waarna 80% van de mensen de ziekte ook niet meer krijgt.

Rode, jeukende bultjes op de onderbenen zijn vervelend, maar hebben meestal een vrij onschuldige oorzaak. De meest voorkomende oorzaken worden hierboven beschreven. Uiteraard zijn er nog genoeg andere aandoeningen die een vergelijkbaar beeld laten zien. Als je erg veel last hebt van de uitslag, als deze – ondanks genomen maatregelen – verergert of na een paar weken nog niet verdwenen is of als de bultjes ontstaan in combinatie met andere klachten, doe je er verstandig aan om naar de huisarts te gaan.

Lees verder

• Warmte-uitslag: een veelvoorkomende huidirritatie
• Wat veroorzaakt een allergische reactie van de huid
• Folliculitis: een ontsteking van de haarzakjes
• Lichen planus: rode, hevig jeukende bultjes op de huid