Peesplaatontsteking en hielspoor: ernstige pijn in de hiel

Je hebt een felle pijn aan de onderkant van je hiel. Vooral 's ochtends als je opstaat of nadat je lang gezeten hebt, is de pijn ondraaglijk. Lopen is dan bijna onmogelijk. Herkenbaar? Dan heb je wellicht last van een peesplaatontsteking in je voet of hielspoor. Beide aandoeningen worden veroorzaakt door een overbelasting van de pezen in je voet. Bij een langdurige overbelasting raakt het botvlies ontstoken. Een peesplaatontsteking en hielspoor kunnen tegelijkertijd voorkomen. Elk jaar melden zich zo'n driehonderd- tot vierhonderdduizend Nederlanders bij de huisarts met een felle, aanhoudende pijn in de hiel. In verreweg de meeste gevallen is er sprake van een peesplaatontsteking of hielspoor.

Peesplaatontsteking of hielspoor

Bij een peesplaatontsteking is de peesplaat die onder je voet, van je tenen naar het hielbot, loopt bij de aanhechting aan het hielbot ontstoken. De ontsteking is meestal veroorzaakt door een overbelasting van de peesplaat. Wanneer je erg veel wandelt of hardloopt, tennist of golft of wanneer je lang moet staan op een harde vloer, rekt de peesplaat voortdurend uit. Hierdoor komt de aanhechting van het weefsel aan het hielbot onder spanning te staan en kunnen er kleine scheurtjes in de pezen ontstaan. Als de blessure lang aanhoudt, raakt het botvlies ontstoken.

Een hielspoor is een uitsteeksel aan het hielbot dat ontstaan is door kalkafzetting. Door overbelasting kunnen er kleine scheurtjes in de pezen ontstaan. De aanhechting van de pezen aan het hielbot wordt hierdoor zwakker. Je lichaam probeert dit te herstellen door het vormen van extra botweefsel. Wanneer dit herstelproces - door bijvoorbeeld een langdurige (peesplaat)ontsteking - lang duurt, ontstaat een kalkachtig uitsteeksel aan het hielbot: een hielspoor. Bijna driekwart van de mensen heeft overigens een hielspoor. Het uitsteeksel zelf veroorzaakt geen klachten. De heftige pijn en irritatie zijn het gevolg van de ontsteking van het botvlies. Een hielspoor is dus niet de aanleiding tot de ontsteking, maar het gevolg ervan. In de praktijk wordt de term hielspoor echter vaak gehanteerd om verschillende problemen in de hiel aan te duiden.

Felle pijn als opvallendste klacht

De meest opvallende klacht bij zowel een peesplaatontsteking als hielspoor is de felle, aanhoudende pijn aan de onderkant van de hiel. De pijn treedt vooral op nadat je je voet een lange tijd niet of nauwelijks hebt gebruikt. Het is dan ook niet verwonderlijk dat de meeste mensen de heftige pijn met name ervaren wanneer ze 's ochtends opstaan of nadat ze lang hebben stilgezeten (bijvoorbeeld na een lange autorit). De pezen zijn, doordat ze niet gebruikt zijn, gedurende de nacht of autorit wat korter en stijver geworden. Wanneer je je voet ineens weer gaat gebruiken, rekken de pezen zich hard uit en dit veroorzaakt de felle pijn op de plek waar de pezen aan het hielbot vastzitten. Hoewel lopen op dat moment bijna onmogelijk is, vermindert of verdwijnt de ergste pijn bij de meeste mensen wel als ze even gelopen hebben.

Een enkele keer verdwijnen de klachten vanzelf, maar in de meeste gevallen wordt de pijn na verloop van tijd steeds erger. De pijn kan dan ook voorkomen aan het begin van of tijdens een wandeling of het sporten. De voet is bovendien steeds vaker stijf, voelt branderig of 'slaapt'.

Overbelasting is de oorzaak

Een hielspoor wordt in verreweg de meeste gevallen veroorzaakt door een peesplaatontsteking. Een peesplaatontsteking ontstaat doordat je je voet langdurig overbelast. De peesplaat wordt te veel en/of te lang uitgerekt. Dit kan gebeuren wanneer je erg veel wandelt of hardloopt, tennist of golft of wanneer je lang moet staan op een harde vloer. Leeftijd, overgewicht, stijfheid van de achillespees of kuitspieren, verkeerde schoenen (die onvoldoende ondersteuning aan de voet bieden), beenlengteverschil, een verkeerde stand van de voet of een verkeerd looppatroon, vergroten de kans op het ontstaan van een hielspoor of peesplaatontsteking.

Een hielspoor en peesplaatontsteking komen veel voor bij mensen van 50 jaar of ouder. Dit komt omdat het vetweefsel onder de hiel, dat schokken op moet vangen, naarmate we ouder worden vermindert.
Ook een verkeerde stand van de voet en een verkeerd looppatroon komen erg veel voor. De oorzaak hiervan is vaak het lopen op een erg harde ondergrond (bv. tegels, beton of asfalt), veelal in combinatie met erg flexibele enkels en vrij zwakke spieren in de voet en de enkel. De voet buigt bij het neerkomen te diep en te lang door en de enkel zakt te ver naar binnen. Hierdoor wordt de peesplaat overrekt.

Diagnose en behandeling

Op basis van je klachten en een lichamelijk onderzoek, zal de huisarts meestal vrij snel een peesplaatontsteking en/of hielspoor vermoeden. In een enkel geval wordt de pijn echter veroorzaakt door een scheurtje of breuk van het hielbot. Om de diagnose met zekerheid te kunnen stellen, worden dan ook meestal röntgenfoto's gemaakt. In uitzonderlijke gevallen wordt een CT-scan van de voet gemaakt.

Neem rust

Er kunnen veel verschillende behandelingen toegepast worden bij een peesplaatontsteking of hielspoor. In de meeste gevallen bestaat de behandeling in de eerste plaats uit een periode van rust, zodat de voet niet langer wordt overbelast en de ontsteking de kans krijgt om te genezen. Normale, licht belastende, activiteiten zijn hierbij meestal wel toegestaan. Het lopen op blote voeten moet je even zoveel mogelijk vermijden. Daarnaast is het belangrijk om te zorgen voor goede, stevige schoenen en eventueel inlegzolen of hielkussentjes. Heb je erge pijn die vrijwel constant aanwezig is, neem dan pijnstillers (bv. paracetamol) of koel de hiel met een zak ijsblokjes.

Nachtspalk

Veel mensen hebben baat bij het dragen van een nachtspalk of zogenaamde Strassburg Sock. Hiermee wordt je voet 's nachts in een zodanige positie gehouden (tenen richting knie) dat de peesplaat continu licht gerekt is. De peesplaat kan zo niet verkorten en de kuitspieren worden enigszins opgerekt. De pijn in je hiel wordt daardoor minder.

Strekoefeningen

Ter ondersteuning van de genezing kun je een paar keer per dag voet- en enkelversterkende oefeningen doen. Een goede oefening om je peesplaat voorzichtig te strekken en te versoepelen, is om met je voet en hiel over een tennisbal te rollen. Je kunt deze oefening zittend of staand doen. Wanneer je de oefening doet voordat je 's ochtend opstaat, kan hij de pijn in je hiel aanzienlijk verminderen. Een andere oefening met hetzelfde doel is om een aantal keer achter elkaar met je tenen een grote knikker of kleine stuiterbal op te pakken en weer terug te leggen. Ook oefeningen die bedoeld zijn voor het strekken van je kuitspieren of achillespees, zijn goed.

Fysiotherapie

Als bovenstaande behandelingen geen of te weinig resultaat hebben, is het verstandig om naar de podotherapeut en fysiotherapeut gaan. Bij een podotherapeut kun je steunzolen op maat laten maken, die jouw voeten optimaal ondersteunen. De (gespecialiseerde) fysiotherapeut kan verschillende behandelmethodes (of combinaties daarvan) toepassen: oefeningen gericht op een verbetering van je houding, krachttraining, massage, frictioneren, shockwave therapie of dry-needling.

Frictioneren is een techniek om de circulatie in een klein gebied stevig te activeren en daarmee het herstel te bevorderen. Meestal wordt er met de duim of wijsvinger op een bepaalde manier kracht uitgeoefend op de spier of pees. Bij shockwave therapie wordt de hiel met behulp van een behandelpistool of behandelkop blootgesteld aan korte shockwave impulsen. De akoestische golven verbeteren de bloeddoorstroming en de stofwisseling en stimuleren zo het herstelmechanisme van het lichaam. Bij dry-needling wordt een naald heel gericht en kort in een bepaalde spier gebracht. De bedoeling is om spierverhardingen te ontspannen.

Operatie

In uitzonderlijke gevallen worden injecties met corticosteroïden toegediend of wordt een operatie uitgevoerd om de hielspoor te verwijderen. Met corticosteroïden worden echter wisselende resultaten behaald en een operatie brengt de nodige mogelijke complicaties met zich mee. Beide worden dan ook maar weinig toegepast.

Een enkele keer verdwijnen de klachten van een peesplaatontsteking of hielspoor vanzelf. In verreweg de meeste gevallen worden de klachten echter steeds erger. Een niet behandelde ontsteking kan chronisch worden, waardoor de kwaliteit en de functie van de pezen in de voet achteruitgaan. Hoe langer je wacht, hoe langer het genezingsproces over het algemeen duurt. Neem bij ernstige en aanhoudende pijn aan je hiel dan ook op tijd maatregelen of ga naar de huisarts, podotherapeut of fysiotherapeut.