Ziekte van Scheuermann (juveniele kyfose)

De normale ruggengraat is op sommige plaatsen wat holler (lordose genaamd) en op andere plaatsen wat krommer. De ziekte van Scheuermann is een rugaandoening waarbij de rug een abnormale kromming laat zien, een kyfose genaamd, en de ruggenwervels afwijken. De kromme rug (in de volksmond ook wel bochel genoemd) en de vaak met de kyfose gepaard gaande extreem holle rug zorgen voor pijnklachten. De ziekte van Scheuermann kan behandeld worden met fysiotherapie, een brace (korset) of een operatie.

• De menselijke ruggengraat
• Wat is de ziekte van Scheuermann?
• Ziekte van Scheuermann symptomen
• Behandeling ziekte van Scheuermann

De menselijke ruggengraat

De menselijke rug bestaat uit vierentwintig ruggenwervels, welke in drie soorten onderverdeeld kunnen worden. De onderrug bestaat uit vijf lumbale ruggenwervels, het middelste gedeelte van de rug bestaat uit twaalf thoracale ruggenwervels en het bovenste gedeelte van de rug en de nek bestaan uit zeven cervicale ruggenwervels. Samen vormen deze ruggenwervels de ruggengraat. De ruggengraat van de mens is niet recht, maar is op bepaalde plaatsen licht gekromd. De onderrug en het gedeelte op en rond de nek is licht naar het lichaam toe gekromd, dit wordt lordose genoemd. De bovenrug is juist wat krommer. Vanaf de geboorte is de bovenrug dus al enigszins krom en deze kromming wordt steeds sterker naarmate men ouder wordt. Normaal gesproken maken de onderste en bovenste thoracale ruggenwervels een hoek van 20 tot 45 graden met elkaar. Wanneer deze hoek echter groter dan 45 graden is, wordt er gesproken van een kyfose. Veel oudere mensen hebben last van dit fenomeen dat in de volksmond een bochel genoemd wordt. Sommige mensen hebben deze bochel echter al op zeer jonge leeftijd. Dit kan diverse oorzaken hebben, maar de meest voorkomende oorzaken van de zogenaamde juveniele kyfose zijn een slechte houding en de ziekte van Scheuermann.

Wat is de ziekte van Scheuermann?

De ziekte van Scheuermann is een aandoening van de ruggenwervels ter hoogte van de ribben, de thoracale ruggenwervels. Bij mensen met de ziekte van Scheuermann is er sprake van een abnormale kromming van de bovenrug, een kyfose, en een abnormale vorm van de thoracale ruggenwervels. De kromming ontstaat zeer geleidelijk en wordt doorgaans pas in de pubertijd duidelijk zichtbaar. Wanneer men de groeispurt gehad heeft, stabiliseert de kyfose en wordt deze over het algemeen niet veel sterker. Een lager in de rug gelegen kyfose komt ook voor, maar is veel zeldzamer.

De ziekte is vernoemd naar meneer Scheuermann. Hij ontdekte in 1920 een zeer pijnlijke kyfose bij een zestienjarige boerderijmedewerker. Hij noemde de aandoening "kyphosis dorsalis juvenilis", hoewel de naam niet veel later veranderd werd in "de ziekte van Scheuermann" en "juveniele kyfose".

Hoe vaak komt de ziekte van Scheuermann voor?

Hoe vaak de ziekte van Scheuermann voorkomt wordt ook wel de prevalentie van de ziekte van Scheuermann genoemd. De ziekte van Scheuermann komt bij ongeveer 0,4 tot 10 procent van de adolescenten in de leeftijd van 13 tot en met 17 jaar voor. De ziekte van Scheuermann komt vaker voor bij mannen.

Oorzaak van de ziekte van Scheuermann

De precieze oorzaak van de ziekte van Scheuermann is niet bekend, hoewel wel bekend is dat de ziekte een forse genetische component heeft. Soms wordt er gezien dat er meer dan gemiddelde hoeveelheid groeihormoon in het lichaam aanwezig is. Ook wordt het niet goed sluiten van de verschillende botten van de wervels en een verminderde hoeveelheid collageen aangetroffen. Een recent onderzoek laat zien dat het borstbeen (sternum) van kinderen met de ziekte van Scheuermann kleiner is. Mogelijk zorgt dit ervoor dat er meer druk op bepaalde delen van de ruggenwervels terechtkomt, waardoor deze niet gelijk kunnen groeien.

Ziekte van Scheuermann symptomen

Een groot deel van de mensen met de ziekte van Scheuermann noemt pijn als voornaamste klacht, welke zich met name in het middengedeelte van de rug bevindt, of juist in de onderrug. Door de abnormale kromming van de bovenrug komt er namelijk veel druk te staan op de onderrug, waardoor ook hier pijnklachten kunnen ontstaan. Veel mensen hebben naast de kyfose last van een matige scoliose, een zijdelingse kromming van de ruggengraat. Daarnaast valt op dat de nek en het hoofd bij hen verder naar voren staan dan normaal gesproken het geval is. Ook zwakke buikspieren komen met regelmaat voor.

Diagnosticeren van de ziekte van Scheuermann

Onderzoek naar de ziekte van Scheuermann kan lastig zijn, omdat de ziekte nogal wat overeenkomsten vertoont met andere rugaandoeningen. Zo wordt de ziekte van Scheuermann nogal eens verward met een kyfose die ontstaan is door een verkeerde lichaamshouding. Om te onderzoeken of de kyfose veroorzaakt wordt door de ziekte van Scheuermann vindt er een lichamelijk onderzoek plaats, waarbij de rug in diverse poses onderzocht wordt. Een daarvan is de ‘Adams forward-bend’ test. Hierbij moet men vooroverbuigen en wordt bekeken hoe de ruggengraat eruit ziet. Mensen met de ziekte van Scheuermann hebben een opvallend stijve bovenrug en een abnormaal holle onderrug. Daarnaast valt op dat er een vrij scherpe hoek gemaakt wordt met de onder- en bovenrug, de thoracale wervels buigen als het ware niet voldoende mee, zijn niet flexibel.

Naast een lichamelijk onderzoek waarbij de ruggengraat vanaf de buitenkant bekeken wordt, wordt er ook een bottenscan gemaakt. Hierbij wordt de ruggengraat vanaf de achterkant en de zijkant bekeken, waarbij men het aantal graden meet dat de hoek tussen de wervels beslaat. Dit wordt de Cobb methode genoemd. Opvallend is dat de vijfde en twaalfde thoracale ruggenwervel een hoek van meer dan 45 graden maken, en dat de lordosis in de onderrug forser dan normaal is. Daarnaast wordt er vaak gezien dat de wervels elkaar aan de voorzijde aanraken.

Behandeling ziekte van Scheuermann

De ziekte van Scheuermann kan grofweg op twee manieren behandeld worden: operatief en non-operatief. Non-operatieve behandelingen bestaan uit fysiotherapie en het dragen van een brace.

Fysiotherapie

Veel mensen met de ziekte van Scheuermann krijgen fysiotherapie waarbij de houding gecorrigeerd wordt tot een gezondere lichaamshouding. Oefeningen bestaan onder andere uit het strekken van de schouders naar achteren en de hamstrings. Ook worden er oefeningen gedaan om de spieren in de romp te versterken. Deze behandeling wordt met name toegepast wanneer de kyfose 55 graden of minder beslaat. Fysiotherapie zorgt ervoor dat men zich bewuster wordt van het lichaam en dat de pijn in de onderrug wat afneemt.

Brace

Wanneer iemand nog niet uitgegroeid is, wordt er vaak gebruik gemaakt van een brace (ook wel korset genoemd), een hulpmiddel van een stevig materiaal dat je gewrichten ondersteunt en tegendruk biedt tijdens het dragen. De ruggengraat wordt als het ware voorzichtig in de gewenste positie geduwd. De brace wordt in principe gedragen tot men uitgegroeid is. De meeste braces verminderen enkel de kyfose in de bovenrug. De Milwaukee brace corrigeert echter zowel de abnormale kromming van de onderrug en de bovenrug. Nadeel van de Milwaukee brace is dat deze erg onhandig is en weinig esthetische waarde heeft door de grote ring die men om de nek draagt. Wanneer patiënten de brace trouw dragen, tussen de achttien en drieëntwintig uur per dag, en het gebruik na ongeveer anderhalf jaar langzaamaan afbouwen, zijn de resultaten erg goed te noemen. De kyfose kan dan tot wel ongeveer 50% gecorrigeerd worden. Bij veel patiënten is echter sprake van enige terugval in klachten nadat de behandeling afgesloten is. Men heeft een betere prognose met behandeling met een brace wanneer men nog minstens één jaar doorgroeit, de ziekte vroegtijdig ontdekt en onderkend wordt en de ruggengraat relatief flexibel is.

Ziekte van Scheuermann operatie

Doorgaans wordt een operatie enkel overwogen wanneer de ziekte zeer ernstig is en de klachten erg heftig zijn, waarbij men vaak een hoek van meer dan 70 graden als minimum sterkte van de kyfose aanhoudt. Anderen houden zelfs een minimum van 80 graden aan. Een operatie is namelijk behoorlijk ingrijpend. Desondanks is een operatie in sommige gevallen de enige optie, omdat mensen met een flinke kyfose doorgaans niet goed op een brace reageren. De meest voorkomende operatie is het operatief verbreden van de ruimte tussen de wervels met behulp van schroeven. Deze operatie is vooral geschikt voor mensen die nog niet uitgegroeid zijn. Wanneer er sprake is van een zeer hevige kyfose, is grote voorzichtigheid gebaat. Door de kyphose zijn de zenuwen namelijk in een zeer specifieke positie geplaatst, waardoor deze vaak wat korter zijn dan normaal. Tijdens een operatie wordt de ruggengraat ineens rechtgezet, waardoor er meer ruimte ontstaat voor de zenuwen. Dit kan neurologische klachten tot gevolg hebben. Bij de zeer ernstige kyfoses wordt daarom niet alleen de ruimte tussen de wervels aan de voorzijde van het lichaam breder gemaakt, maar wordt tegelijkertijd de ruimte tussen de wervels aan de achterzijde van rug wat smaller gemaakt.