Erythema ab igne of kachelbenen: symptomen en behandeling

Erythema ab igne of kachelbenen symptomen bestaan uit plaatselijke rood-bruine verkleuring van de huid, met een grillig vertakt patroon. Dit kan gepaard gaan met jeuk en branderigheid. Erythema ab Igne (kachelbenen) is een huidreactie die wordt veroorzaakt door chronische blootstelling aan warmtebronnen. Het was ooit een veel voorkomende aandoening bij ouderen, die zich dicht bij open vuur of elektrische kachels nestelden. Heden ten dage wordt het meer gezien bij mensen die langdurig en herhaald blootstaan aan warme kruiken, warme kersenpittenkussens, elektrische dekens en laptops die op de schoot worden geplaatst. Erythema ab igne betekent roodheid door hitte. Complicaties komen zelden voor, maar bij sommige personen transformeert de huiduitslag naar (een voorstadium van) huidkanker.

• Erythema ab igne of kachelbenen
• Oorzaken van erythema ab igne
• Risicofactoren
• Wie krijgt het?
• Symptomen erythema ab igne
• Verschijnselen
• Verschillende warmtebronnen
• Onderzoek en diagnose
• Behandeling erythema ab igne
• Casus van een vrouw met kachelbenen
• Prognose
• Complicaties
• Preventie
• Langdurige directe blootstelling aan warmte vermijden
• Passende bescherming dragen
• Arbo-regels
• Regelmatige controle

Erythema ab igne of kachelbenen

Erythema ab igne (letterlijk: 'roodheid door hitte of vuur') is een huidafwijking die veroorzaakt wordt door langdurige en herhaalde blootstelling van een deel van de huid aan een warmtebron, zoals kachels, open haard, houtgestookte ovens, terrasverwarming, vuurkorven, warme kruiken, warme kersenpittenkussens, elektrische dekens en laptops. In Westerse landen met centrale verwarming begint deze aandoening zeldzaam te worden. De laptop variant komt vaker voor. In eerste instantie is de huid vaak licht erythemateus, maar na herhaalde blootstelling aan een warmtebron, verschijnt de klassieke blauwe, paarse of bruine (vis)netvormige hyperpigmentatie. Andere benamingen van erythema ab igne zijn: erythema caloricum, kachelbenen, kachelrug, pigmentatio reticularis e calore, fire stains en laptop dermatitis.

Oorzaken van erythema ab igne

Erythema ab igne ontstaat door chronische blootstelling van de huid aan hoge(re) temperaturen, waardoor er op den duur een vaatverwijding ontstaat die niet meer vanzelf verdwijnt. De verkleuring wordt veroorzaakt door toename van pigment (hyperpigmentatie).

Risicofactoren

De risicofactoren voor Erythema ab igne omvatten elke factor die leidt tot blootstelling aan hitte. Deze zijn onder meer:

• Zitten in de buurt van elektrische kachels, open haarden en andere warmtebronnen.
• Gebruik van verwarmingspads voor schouderpijn of rugpijn.
• Blootstelling aan warmte op werkplekken, waaronder koks, smeden, enz.
• Verwarmde autostoelen.
• Hete elektronische apparaten op je schoot plaatsen; dergelijke hete apparaten vasthouden.

Wie krijgt het?

Erythema ab igne werd ooit vaak gezien bij ouderen die bij dicht bij open vuur stonden of bij elektrische kachels zaten; erythema ab igne is echter gemeld bij zowel jongen als ouderen. Vrouwen hebben een hogere incidentie van kachelbenen dan mannen. Hoewel algemeen gebruik van de centrale verwarming de algehele incidentie van deze huidaandoening heeft verminderd, wordt het soms nog steeds aangetroffen bij mensen die worden blootgesteld aan warmte van andere bronnen zoals warmtepads verwarmingstoestellen, warmwaterkruiken en elektronische apparaten.

Symptomen erythema ab igne

Verschijnselen

Beperkte blootstelling aan een warmtebron, veroorzaakt een lichte en voorbijgaande rode huiduitslag, in een grillig patroon die lijkt op een visnet. Langdurige en herhaaldelijke blootstelling veroorzaakt een duidelijke roodheid en verkleuring van de huid (hyperpigmentatie). Sommige patiënten kunnen last hebben van lichte jeuk en/of een branderig gevoel. wanneer niet tijdig de warmtebron wordt weggelaten, kunnen blijvende pigmentatie-veranderingen ontstaan, huidatrofie (het dunner worden van de huid) en zelfs maligne (kwaadaardige) veranderingen.

Verschillende warmtebronnen

Gelokaliseerde laesies weerspiegelen vandaag de dag de verschillende warmtebronnen waaraan mensen kunnen worden blootgesteld. Voorbeelden hiervan zijn:

• Herhaalde toepassing van kruiken of warmtepads of warmtepleister voor de behandeling van chronische pijn, bijvoorbeeld chronische rugpijn (aanhoudende rugpijn);
• Herhaalde blootstelling aan autokachels of meubels met ingebouwde kachels;
• Beroepsrisico voor zilversmeden en juweliers (waarbij het gezicht is blootgesteld aan warmte), bakkers en chef-koks (armen).

Onderzoek en diagnose

De diagnose kan normaal gesprokene gesteld worden op grond van het klinische beeld en het verhaal van de patiënt. De aandoening moet niet verward worden met:

• livedo reticularis;
• livedo racemosa;
• livedo reticularis vasculitis;
• cutis marmorata; en
• poikiloderma vasculare atrophicans.

Behandeling erythema ab igne

De behandeling bestaat eerst en vooral uit het weglaten of vermijden van de warmtebron. Bij lichte roodheid, zal de huidafwijking binnen enkele maanden verdwijnen. Het herstel kan eventueel bespoedigd worden door het aanbrengen van een crème die 5-fluorouracil (Efudix ®) of vitamine A-zuur (Acid a Vit ®) bevat. Resten kunnen eventueel met pigmentlasers worden behandeld. In een later stadium kunnen blijvende pigmentatieveranderingen ontstaan, huidatrofie en zelfs huidkanker, meestal plaveiselcelcarcinoom. Voor deze afwijkingen zijn andere behandelingen aangewezen.

Casus van een vrouw met kachelbenen

Een casus van een 35-jarige vrouw met erythema ab igne:

Mevrouw X, een 35-jarige vrouw, werkt al enkele jaren als freelance copywriter en brengt veel tijd door met haar laptop op schoot terwijl ze op de bank zit. Ze merkte onlangs op dat ze een ongewone huiduitslag op haar dijen had, die begon als een lichtrode verkleuring en zich langzaam ontwikkelde tot een donkerdere, bruinachtige plek. Ze had geen pijn of jeuk, maar maakte zich zorgen over de uitslag en zocht medisch advies bij haar huisarts.

Na een lichamelijk onderzoek stelde de huisarts de diagnose van erythema ab igne, ook bekend als kachelbenen. Het werd bij mevrouw X veroorzaakt door langdurige blootstelling aan warmte door het werken met een laptop op schoot. Mevrouw X werd geadviseerd om haar laptop niet langer op haar schoot te plaatsen. De huisarts verzekerde haar dat de huiduitslag in de meeste gevallen vanzelf zou verdwijnen als de oorzaak van de warmteblootstelling werd weggenomen.

Mevrouw X kreeg ook de opdracht om haar huid regelmatig te controleren op tekenen van verdere veranderingen, en om contact op te nemen met de huisarts als de plekken groter werden of als er andere symptomen ontstonden. Na enkele maanden rapporteerde mevrouw X dat de huiduitslag was verdwenen en dat ze zich beter bewust was van de noodzaak om haar huid te beschermen tegen warmtebronnen.

Prognose

Erythema ab igne heeft een gunstige prognose wanneer de warmtebron die de klachten veroorzaakt wordt weggenomen en herhaalde blootstelling beperkt of vermeden worden. De uitslag verdwijnt dan binnen enkele maanden tot jaren. Als er sprake is van een langdurige blootstelling, dan wordt daarmee de kans op een permanente verkleuring van de huid vergroot, evenals de mogelijkheid van transformatie naar (een voorstadium van) huidkanker.

Complicaties

Complicaties van kachelbenen (of erythema ab igne) zijn zeldzaam, maar kunnen in sommige gevallen wel ernstig zijn. Bij langdurige en herhaalde blootstelling aan warmte kan de huid chronisch beschadigd raken. Hier zijn enkele mogelijke complicaties:

• Huidverkleuring: Permanente verkleuring van de huid kan optreden, zelfs nadat de warmtebron is verwijderd. Dit kan leiden tot een blijvende netvormige pigmentatie van de huid.
• Verhoogd risico op huidkanker: Hoewel zeldzaam, kan langdurige blootstelling aan warmte de huidcellen veranderen en mogelijk leiden tot huidkanker, zoals plaveiselcelcarcinoom of andere vormen van huidkanker. Dit wordt beschouwd als een voorstadium van huidkanker.
• Chronische huidirritatie: De huid kan gevoelig en pijnlijk worden door herhaaldelijke blootstelling aan warmte, wat leidt tot chronische irritatie en mogelijk littekenvorming.
• Ulceraties: In ernstige gevallen kan de huid dunner worden en zweren ontwikkelen, die vatbaar zijn voor infecties en moeilijk te genezen zijn.

Preventie

Preventieve maatregelen van erythema ab igne kunnen bestaan uit:

Langdurige directe blootstelling aan warmte vermijden

Vermijden van langdurige directe blootstelling aan warmte; vermijden om te dicht bij dergelijke bronnen te zitten, vooral tijdens de koude seizoenen.

Passende bescherming dragen

Personen, die als onderdeel van hun beroep voortdurend worden blootgesteld aan warmtebronnen, moeten passende bescherming tegen dergelijke warmtestralingsbronnen nemen.

Arbo-regels

Ervoor zorgen dat je werkgever zich strikt houdt aan de geldende wettelijke voorschriften voor veiligheidsmaatregelen op het werk, met name met betrekking tot blootstelling aan warmte op de werkplek.

Regelmatige controle

Het uitvoeren van routinescreening van personen die werken in omgevingen waar dergelijke blootstellingen aanwezig zijn.

Lees verder

• Huidaandoeningen A-Z: symptomen, oorzaak en behandeling
• Huiduitslag met rode vlekken, puntjes en bultjes op de huid
• Jeukende huid of jeuk: oorzaken van jeuk en soorten jeuk