Goedaardige borstaandoeningen: roodheid, pijn en knobbeltjes

Vrijwel niemand heeft twee volledig gelijke borsten. Vaak is de ene borst wat groter dan de andere of zit de ene tepel net wat hoger of wat meer naar buiten dan die van de andere borst. Dit is heel normaal en niks om je zorgen om te maken. Voel je echter ineens een knobbeltje, komt er plotseling afscheiding uit je tepel of is je borst rood en gezwollen? Dan is er mogelijk iets aan de hand. Gelukkig zijn de meeste borstafwijkingen goedaardig en vaak zelfs volstrekt onschuldig. Het is verstandig om je eigen borsten regelmatig te onderzoeken. Zo leer je ze goed kennen en weet je wat voor jouw borsten normaal is en wat niet. Afwijkingen zullen je dan ook snel opvallen. Als je met je hand wat steviger over de huid van je borsten gaat, zul je merken dat het weefsel wat bobbelig aanvoelt. Dit is normaal. Die onregelmatigheid wordt veroorzaakt door je melkklieren; kleine zachte bobbeltjes. Het klierweefsel, het totaal aan melkklieren in je borst, wordt omgeven door het vet- en bindweefsel. Ook dit is zelden helemaal glad. Bij sommige vrouwen voelen de borsten zelfs erg stug en onregelmatig knobbelig aan. Als dit altijd al het geval is geweest en als ook beide borsten vrijwel hetzelfde aanvoelen, is er niets aan de hand.

Bijna 50 procent van alle vrouwen heeft een of andere goedaardige borstaandoening. Meestal gaat het om een knobbeltje; een verdikking die anders aanvoelt dan de bobbeltjes die je normaal in je borst kunt voelen. Het grootste deel van de vrouwen voelt een dergelijke verandering rondom de menstruatie of zwangerschap. Ook gezwollen of pijnlijke borsten komen dan vaak voor. Bij de overige vrouwen is sprake van een goedaardige afwijking die niets met de menstruatie of zwangerschap te maken heeft, zoals een vetknobbeltje, een ontsteking of een abces.

Veranderingen van je borsten rondom de menstruatie en zwangerschap

Tijdens de menstruatie of zwangerschap kunnen je borsten anders aanvoelen dan normaal. Dit komt omdat de hoeveelheid vrouwelijke hormonen in je bloed in deze perioden verandert. Ook medicijnen die vrouwelijke hormonen bevatten (bijvoorbeeld de anticonceptiepil), kunnen zorgen voor tijdelijke veranderingen van je borsten. Bij sommige vrouwen worden de borsten wat voller of voelen meer gespannen en pijnlijk. Door de schommelingen in de hormoonhuishouding kan het klierweefsel ook wat bobbeliger zijn dan anders. Soms kun je hierdoor zelfs knobbeltjes in je borsten voelen. Ook afscheiding uit de tepels is tijdens de zwangerschap of menstruatie niet ongewoon. Vooral tijdens het sporten of bij een borstmassage komt er dan wat waterig, wit, gelig of groenig vocht uit de tepel. Dit is onschuldig. De tepel heeft kleine openingen waarin de melkkanalen van de borst uitmonden. Door de hormoonveranderingen wordt de aanmaak van melk gestimuleerd. Uit de kleine openingen in de tepel, komt dit melkachtige vocht naar buiten. Normaliter heb je hier geen last van, omdat het vocht dat door je melkklieren wordt geproduceerd dan volledig door je lichaam wordt opgenomen.

Dit soort veranderingen aan je borsten zijn bijna altijd natuurlijke verschijnselen, die vanzelf weer verdwijnen na de menstruatie of zwangerschap.

Goedaardige knobbeltjes in de borst: goed begrensd en meestal te bewegen

De meest voorkomende verandering in de borsten is een knobbeltje. Dit is een verdikking die anders aanvoelt dan de bobbeltjes die je normaliter voelt. Goedaardige knobbeltjes duwen het omringende weefsel wel opzij, maar groeien er niet in en zaaien ook niet uit naar andere delen van het lichaam. Ze beschadigen de gezonde cellen dus niet. Dit soort knobbeltjes is vrijwel altijd goed begrensd en ligt als het ware los in het borstweefsel.

Sommige goedaardige knobbeltjes ontstaan door of reageren op veranderingen in je hormoonhuishouding. Je merkt ze dan vooral op tijdens de menstruatie of zwangerschap. Voorbeelden hiervan zijn een bindweefselknobbeltje (fibroadenoom) of een cyste. Een bindweefselknobbeltje ontstaat uit het bindweefsel in je borst. Het is een pijnloos, zacht en stevig rond knobbeltje dat gemakkelijk te bewegen is. Een cyste is een abnormale holte in je borst die gevuld is met vocht (soms met melk). Hij ontstaat vaak wanneer je melkklier voortdurend vocht blijft afgeven en daardoor een verstopping van het melkgangetje veroorzaakt. Als je borst wat gespannen is, kun je een cyste goed voelen als een stevig, glad en soms pijnlijk knobbeltje. Je kunt het knobbeltje meestal (licht) bewegen.

Een ander soort goedaardige tumor is een vetknobbeltje (lipoom). Dit knobbeltje ontstaat door een wildgroei van vetcellen in het vetweefsel. Het doet geen pijn, is meestal zacht en is gemakkelijk te bewegen. Soms ontstaan er één of meerdere knobbeltjes in je borst als je je gestoten hebt of na een borstoperatie. In de meeste gevallen gaat het dan om vetnecrose: een niet-bacterieel ontstekingsproces. Je voelt dan meestal in de buurt van de tepel en vrij dicht onder de huid één of meerdere stevige, pijnloze knobbeltjes. Een stevig, klein knobbeltje bij de tepel kan ook een intraductaal papilloom zijn. Dit is een goedaardig gezwelletje in de hoofdmelkgang net onder de tepelhof.

Borstklierontsteking: rode, warme, harde plek op de borst

Een borstklierontsteking of mastitis is een ontsteking van het klierweefsel van de borst. De ontsteking wordt meestal veroorzaakt door bacteriën en een enkele keer door schimmels. De ziekteverwekkers komen veelal via het bloed of de melkgangen in het klierweefsel terecht. In eerste instantie ontstaat er een rode, warme en harde plek op je borst die gevoelig is als je erop drukt. Als de infectie doorzet worden je borst en tepel steeds pijnlijker en zwellen op. Je voelt je vaak ziek en hebt koorts. Soms is ook een van de melkgangen ontstoken, waardoor zich in de borst pus ophoopt. Deze pus kan zich via de tepel een weg naar buiten banen en pusafscheiding is het gevolg.

Een borstklierontsteking komt het meeste voor bij vrouwen die borstvoeding geven. De bacteriën of schimmels worden dan van de babymond overgedragen op de tepel en dringen via de melkgangen de borst binnen. Een borstontsteking bij vrouwen die geen borstvoeding geven, is meestal veroorzaakt door een verwonding (waardoor ziekteverwekkers de borst binnen kunnen dringen). Suikerziekte, reuma en roken verhogen de kans op een borstontsteking. De behandeling bestaat uit antibiotica en pijnstillers. Daarnaast is het voor vrouwen die borstvoeding geven belangrijk om de ontstoken borst goed te blijven legen; laat je kindje dus zo veel mogelijk drinken of kolf de borst desnoods na de voeding voorzichtig af.

Een borstabces: pijnlijke, rode zwelling van de borst en pusafscheiding

Door een bacteriële infectie, bijvoorbeeld een te laat ontdekte borstontsteking, kan een borstabces ontstaan. Een abces is een met pus gevulde holte. Het gevolg is een flinke pijn, zwelling en roodheid van de borst en pusafscheiding uit de tepel. Soms is het abces te voelen als een pijnlijke knobbel onder de huid. Door de infectie kun je je flink beroerd voelen en koorts hebben. Een borstabces komt, net als een borstontsteking, het meeste voor bij vrouwen die borstvoeding geven. Als de baby een keelinfectie heeft, komen de bacteriën via het mondje van de baby op de tepel terecht en dringen via de melkgangen de borst binnen. In de borst zorgen de bacteriën voor de vernietiging van weefsel en de productie van pus, waardoor een abces ontstaat. Ook via een wondje in de tepel of tepelkloven kunnen bacteriën overigens de tepel en dus de borst binnenkomen. Een borstabces kan dus ook voorkomen bij vrouwen die geen borstvoeding geven. Suikerziekte en reuma verhogen de kans op een borstabces. De behandeling bestaat uit antibiotica en pijnstillers. Merk je na twee dagen geen verbetering, dan kan het nodig zijn om de pus uit het abces operatief te laten afvloeien (drainage). Als je borstvoeding geeft, moet je je kindje niet uit de geïnfecteerde borst laten drinken. Je kunt de melk dan beter enige tijd met een borstpomp afkolven.

Een borstkarbunkel: pijnlijke, rode borst met steenpuisten

Als de haarzakjes van de huid of het weefsel net onder de huid van je borst ontstoken raken, kan dit tot een borstkarbunkel leiden. De ontsteking wordt veroorzaakt door bacteriën en zorgt er voor dat je borst rood, gezwollen en erg pijnlijk is. De borstkarbunkel zelf is zichtbaar als een groepje steenpuisten op je borst. De ontsteking kan ertoe leiden dat je je flink ziek voelt, erg moe bent en koorts hebt. Een borstkarbunkel ontstaat meestal bij vrouwen die borstvoeding geven. De bacteriën uit de keel van je baby komen dan op de tepel terecht en dringen de borst binnen. Suikerziekte, reuma en roken verhogen de kans op een borstkarbunkel. De bacteriële ontsteking moet behandeld worden met antibiotica en pijnstillers. Soms wordt de karbunkel ook open gesneden, zodat de pus eruit kan. De pijn zal zo verminderen. Als je borstvoeding geeft, moet je je kindje niet uit de geïnfecteerde borst laten drinken. Je kunt de melk dan beter enige tijd met een borstpomp afkolven. Een borstkarbunkel die niet tijdig wordt behandeld, kan leiden tot een uitgebreide infectie. Er kan dan een zogenaamde fistel ontstaan; een abnormale verbinding tussen de borst en een orgaan dat ernaast ligt. Dit kan littekenvorming en misvorming van de borst tot gevolg hebben.

Een ingetrokken tepel: meestal een aangeboren afwijking

Drie tot tien procent van de vrouwen heeft, vaak aan beide borsten, een naar binnen getrokken tepel. Het is meestal een aangeboren afwijking die zichtbaar wordt als de borsten in de pubertijd beginnen te groeien. Het bindweefsel langs het melkkanaaltje is te stug, waardoor het melkkanaaltje te kort is en de tepel naar binnen wordt getrokken. In het bruine deel om de tepel heen (de tepelhof) is vaak een vouw te zien, waar de tepel achter ligt. Een normale tepel komt bij kou of opwinding verder naar buiten. Een ingetrokken tepel trekt dan juist verder naar binnen. Een ingetrokken tepel kan problemen geven bij de borstvoeding, maar dat hoeft niet. Wanneer je dit om cosmetische redenen nodig vindt of wanneer de borstvoeding niet lukt, kan de ingetrokken tepel operatief gecorrigeerd worden. Een ingetrokken tepel die vanaf de pubertijd bestaat, is onschuldig. Als een altijd normaal gevormde tepel echter ineens naar binnen trekt, is het verstandig om naar de huisarts te gaan. Dit kan een teken zijn van een mogelijke (kwaadaardige) borstaandoening.

Tepelkloven: pijnlijke, bloedende scheurtjes in de tepel

Als je tepel of tepelhof (het bruine deel dat om de tepel heen ligt) beschadigd is, is er mogelijk sprake van een tepelkloof of fissuur. Je ziet dan één of meerdere kleine scheurtjes in de huid van je tepel of tepelhof. De scheurtjes zijn erg pijnlijk en kunnen bloeden. Tepelkloven komen hoofdzakelijk voor bij vrouwen die borstvoeding geven en hun baby verkeerd aanleggen. De kans op tepelkloven wordt groter als je tepels geïrriteerd of erg droog zijn, als je vlakke of ingetrokken tepels hebt of als je grotere borsten hebt. Het voeden van je baby kan erg pijnlijk kan zijn als je last hebt van tepelkloven. Wanneer je echter je aanlegtechniek verbetert en je tepels goed verzorgt (onder andere goed droog houdt), kun je binnen een paar dagen verlost zijn van de pijnlijke scheurtjes. Je kunt de melk eventueel met een borstpomp (op een zachte stand) afkolven, tot je borsten volledig zijn hersteld. Het is niet erg als er een beetje bloed in de melk zit. Dit kan geen kwaad voor je baby. Als je erg veel pijn houdt van de tepelkloven, ga dan even langs de huisarts. Mogelijk zijn je tepels dan geïnfecteerd of heb je last van een borstontsteking. Een aanvullende behandeling is dan noodzakelijk.

Mastopathie: pijnlijke, gespannen borsten en knobbeltjes

Bij zo'n tien procent van de vrouwen komen er verschillende goedaardige aandoeningen tegelijkertijd in het klierweefsel van één of beide borsten voor. Deze afwijking wordt mastopathie genoemd en wordt waarschijnlijk veroorzaakt door vrouwelijke hormonen. De borsten voelen meestal gespannen en gezwollen aan en zijn pijnlijk. Soms is de pijn zo erg, dat een aanraking niet te verdragen is. Het klierweefsel in de borsten is stug en erg onregelmatig en er zijn vaak knobbeltjes (vooral cysten en/of bindweefselknobbeltjes), strengetjes, harde schijfjes of brokjes te voelen. Ook waterige, witte, gelige of groenige afscheiding uit de tepels komt regelmatig voor bij vrouwen die lijden aan mastopathie. Dit komt omdat door de zwelling van het klierweefsel de melkgangetjes soms gestuwd worden. Hierdoor kunnen ook pijnlijke cysten ontstaan. De borstklieren zijn erg gevoelig voor een toe- en afname van de vrouwelijke hormonen in het bloed. De pijn is bij het merendeel van de vrouwen dan ook het hevigst vlak voor de menstruatie. Ook de knobbeltjes zijn dan beter te voelen.

Er is geen echt goede behandeling bij mastopathie. Pijnstillers en het dragen van een goede bh kunnen de pijn wel verminderen. Bij ernstige klachten wordt soms een hormoonbehandeling toegepast. Bindweefselknobbeltjes die erg pijnlijk zijn, snel groeien of groter zijn dan 3 centimeter worden meestal operatief verwijderd. In zeer zeldzame gevallen kan een snel groeiend bindweefselknobbeltje namelijk op termijn kwaadaardig worden. Een pijnlijke cyste kan eventueel met een injectienaald worden leeggezogen. Wanneer de cyste zich steeds opnieuw weer vult, kan hij operatief verwijderd worden.

Onderzoek is altijd belangrijk

Het is altijd belangrijk, voor zowel vrouwen als mannen, om naar de huisarts te gaan als je een verandering aan je borsten opmerkt. Ben je ongesteld en heb je pijnlijke of gespannen borsten of voel je een knobbeltje, dan kun je even wachten tot een week na je menstruatie. Zijn de afwijkingen aan je borsten dan nog niet verdwenen, ga dan alsnog naar de huisarts. In verreweg de meeste gevallen gaat het om een goedaardige, relatief onschuldige, aandoening. Het is echter wel belangrijk om dit met zekerheid te laten vaststellen.

De huisarts zal met zijn handen je borsten onderzoeken. Vaak kan hij op basis hiervan al een duidelijk vermoeden uitspreken over de aard van de afwijking of het knobbeltje. Het kan echter nodig zijn om een foto (mammografie) of echo te laten maken in het ziekenhuis. Sommige goedaardige knobbeltjes, zoals vetnecrose, lijken qua uiterlijk erg op een kwaadaardige aandoening. In dat geval wordt met een dunne naald wat vocht uit het knobbeltje opgezogen (aspiratie cytologie) of wordt een klein stukje weefsel van het knobbeltje weggenomen (biopsie) en in het laboratorium onderzocht. De behandeling hangt af van de aard van het knobbeltje. Bij een ontsteking of abces, wordt soms een beetje pus op kweek gezet. Zo kan bepaald worden welke bacteriën (of eventuele andere ziekteverwekkers) de infectie veroorzaken en welke behandeling het meest geschikt is.

Lees verder

• Goedaardige knobbeltjes in de borst