De oorzaken en gevolgen van een lage bloeddruk

Je hart pompt voortdurend bloed door je lichaam. De kracht waarmee je bloed tegen de wanden van je bloedvaten wordt gedrukt, is je bloeddruk. Deze kan (te) hoog, normaal of (te) laag zijn. Het laatste komt minder vaak voor dan het eerste en de gevolgen zijn over het algemeen ook minder gevaarlijk. Een lage bloeddruk kan zelfs gezond zijn, mits je er geen klachten door krijgt. En mits het geen symptoom is van een onderliggend probleem, zoals bloedverlies of een verminderde hartwerking. Je bloeddruk ontstaat als gevolg van het samentrekken van de hartspier. De hartspier pompt bloed in de bloedvaten. Het bloed gaat hierdoor tegen de wanden van de bloedvaten drukken, waardoor een bloeddruk ontstaat. Je bloeddruk wordt uitgedrukt in de bovendruk (systolische druk) en de onderdruk (diastolische druk). De bovendruk wordt gemeten op het moment dat je hart zich samentrekt. Er wordt dan veel bloed door de slagaders gepompt, waardoor de druk op de vaten toeneemt. De onderdruk is de druk in de slagaders op het moment dat je hart zich weer ontspant. De druk op de slagaders daalt dan. Een normale bloeddruk ligt rond de 120/80 Hg (bovendruk/onderdruk).

Je bloeddruk schommelt altijd

De 'normale' bloeddruk is echter geen hard gegeven. Hij is sterk afhankelijk van onder meer je leeftijd, je gezondheid, je levensstijl (roken, drinken, slaap) en je gewicht. Zo is bij kinderen een bloeddruk van 80/45 heel normaal en wordt bij ouderen een bloeddruk van 180/85 nog tot normaal gerekend. Je bloeddruk is ook nooit altijd hetzelfde. Hij verschilt van tijd tot tijd. Bij stress of zware lichamelijke inspanning wordt er bijvoorbeeld meer adrenaline aangemaakt, waardoor je bloeddruk snel flink kan toenemen. Maar ook je lichaamshouding, normale lichaamsbeweging, angst en boosheid zijn van invloed op de hoogte van je bloeddruk.

Wanneer is je bloeddruk te laag

Een lage bloeddruk (hypotensie) komt minder vaak voor dan een hoge bloeddruk (hypertensie). Bij een bloeddruk van rond de 90/60 wordt meestal van een lage bloeddruk gesproken. Het lichaam is dan niet meer in staat om goed te functioneren, waardoor uiteenlopende klachten ontstaan. Bij sommige mensen (vooral bij jonge vrouwen) is de bloeddruk altijd aan de lage kant. Zij hebben er over het algemeen geen last van en bij hen wordt een lage bloeddruk dan ook als volstrekt normaal beschouwd. Een lage bloeddruk kan op iedere leeftijd voorkomen. De bloeddruk wordt over het algemeen pas als te laag beschouwd, als je er ook daadwerkelijk klachten van hebt. Een lage bloeddruk die niet veroorzaakt wordt door een onderliggend probleem en die geen klachten veroorzaakt, is zelfs gezond. De lagere druk beschermt je bloedvaten.

Klachten door een lage bloeddruk

Van een lage bloeddruk die niet veroorzaakt wordt door een onderliggend probleem, hoef je lang niet altijd last te hebben. Soms geeft een lage bloeddruk echter wel klachten. De meest voorkomende zijn: duizeligheid, een licht gevoel in je hoofd, sterretjes zien, flauwvallen en vermoeidheid. De klachten treden meestal ineens op, bijvoorbeeld als je opstaat. Er stroomt plotseling onvoldoende bloed door je aderen, waardoor je hersenen en longen niet genoeg bloed krijgen. Hierdoor kun je zelfs flauwvallen. Ook symptomen als bleek zien, een zwakke pols en verwijde pupillen kunnen voorkomen. Ze treden vooral op bij oudere mensen en bij mensen die medicijnen krijgen tegen hoge bloeddruk.

In bepaalde situaties kunnen de klachten verergeren. Bijvoorbeeld bij extreme hitte. Je bloed stroomt dan naar je huid om je lichaam af te koelen. Je hart en hersenen krijgen hierdoor te weinig bloed en je kunt flauwvallen. Maar ook bij te snel opstaan kan het natuurlijk correctiemechanisme van je lichaam om de bloeddruk te verhogen even tekortschieten. Als je plotseling opstaat, verzamelt zich – door de zwaartekracht - veel extra bloed in de aders van je benen en je onderlichaam. Er wordt daardoor minder bloed teruggevoerd naar je hart en je hart kan dus ook minder bloed wegpompen. Je bloeddruk daalt. Normaal reageert je lichaam snel op een bloeddrukdaling. Je hart gaat sneller en krachtiger kloppen en de kleine slagaders vernauwen zich. Als deze compensatiemechanismen niet goed of te langzaam functioneren, kunnen klachten als duizeligheid en zelfs flauwvallen ontstaan. Deze vorm van lage bloeddruk wordt orthostatische hypotensie genoemd en komt vooral voor bij ouderen. Ook postprandiale hypotensie treedt regelmatig bij ouderen op. Er ontstaat dan na de maaltijd een tijdelijke daling van de bloeddruk. Wanneer het bloed na een maaltijd (voor de vertering van het eten) naar de darmen stroomt, neemt normaliter de hartfrequentie toe en trekken de bloedvaten in het lichaam zich samen om de bloeddruk op peil te houden. Bij sommige ouderen werken deze mechanismen echter onvoldoende. Het bloed stroomt wel normaal naar de darmen, maar de hartfrequentie stijgt niet genoeg en de bloedvaten trekken zich onvoldoende samen. Hierdoor daalt de bloeddruk. Het gevolg is vaak duizeligheid, een licht gevoel in het hoofd, zwakte en vallen.

Een continue te lage bloeddruk die klachten geeft, is niet gezond. Je bloed stroomt dan niet goed door je aderen, waardoor je lichaam niet goed kan functioneren.

Vochtgebrek is de meest voorkomende oorzaak van lage bloeddruk

De meest voorkomende oorzaak van een lage bloeddruk is een vermindering van de hoeveelheid vocht in je lichaam. Dit treedt bijvoorbeeld op bij uitdroging als gevolg van hevig zweten, hoge koorts, bloedverlies, vochtverlies door ernstige brandwonden, hevige diarree of extreme hitte. Maar ook een flinke allergische reactie of het drinken van (veel) alcohol kunnen de hoeveelheid vocht in je lichaam drastisch verlagen. Soms zetten je aderen zich ook (tijdelijk) uit, waardoor je bloed zich in deze aderen ophoopt. Er stroomt dan minder bloed dan normaal naar het hart terug, waardoor een lage bloeddruk ontstaat. Hartritmestoornissen en een verstopping van de bloedstroom in je slagaders kunnen eveneens leiden tot een lage bloeddruk. Tot slot kunnen ook bepaalde medicijnen, bijvoorbeeld medicijnen tegen een hoge bloeddruk (antihypertensiva), een lage bloeddruk tot gevolg hebben.

Een ernstig verlaagde bloeddruk kan wijzen op een shock. Dit is een levensbedreigende situatie, waarbij de druk in de bloedvaten zo laag is dat de vitale lichaamsfuncties niet meer in stand kunnen worden gehouden. De doorbloeding en dus de zuurstofvoorziening van het hart, de hersenen en andere organen komen in gevaar, waardoor de cellen kunnen afsterven.

Bij een groot deel van de mensen wordt echter helemaal geen aandoening of afwijking gevonden die de lage bloeddruk kan verklaren. In dat geval wordt gesproken van een idiopathische lage bloeddruk. Idiopathisch betekent 'zonder aanwijsbare oorzaak'.

Wat moet je doen bij een lage bloeddruk

Bij aanhoudende klachten als duizeligheid en flauwvallen, is het altijd verstandig om naar de huisarts te gaan. Een continue lage bloeddruk die veel klachten veroorzaakt, is niet gezond. Je lichaam kan dan niet goed functioneren. De huisarts kan met behulp van een bloeddrukmeter je bloeddruk meten. Als blijkt dat je een (te) lage bloeddruk hebt, kunnen medicijnen worden voorgeschreven om je bloeddruk te verhogen. Dit gebeurt echter niet vaak. Uiteraard dient een eventuele onderliggende oorzaak te worden uitgesloten.

Als vaststaat dat de lage bloeddruk niet veroorzaakt wordt door een onderliggende afwijking of aandoening, kun je zelf een aantal dingen doen om je klachten te verminderen. Zorg er om te beginnen voor dat je voldoende slaap krijgt. Drink daarnaast veel water (vooral bij warm weer of ziekte) en zo min mogelijk cafeïnehoudende dranken en alcohol. Eet niet te zwaar, rust even uit na het eten en sta niet te snel op. Tot slot is het belangrijk om regelmatig te sporten en niet te lang in een heet bad of sauna te blijven.

Als je toch duizelig wordt of bent flauwgevallen, ga dan met je benen omhoog liggen. Het bloed stroomt op die manier weer naar je hersenen en de klachten verdwijnen dan meestal vanzelf.