Bestralingsenteritis: Schade aan darmen door radiotherapie

Bestralingsenteritis: Schade aan darmen door radiotherapie Radiotherapie gebruiken artsen om diverse soorten kanker te behandelen. Deze behandeling via bestraling is meestal zeer effectief en gericht, maar patiënten ervaren hierdoor wel bijwerkingen. Bestralingsenteritis is één van deze mogelijke complicaties. Bij bestralingsenteritis ontstaat namelijk schade aan de bekleding van de darmen als gevolg van de gebruikte stralen, die aanhoudt nadat de radiotherapiesessies voltooid zijn. De patiënt krijgt hierbij vooral te maken met buikpijn, maar ook met diarree, misselijkheid en braken. De behandeling verloopt zo veel mogelijk symptomatisch met medicatie, en slechts af en toe is een operatie nodig.

Oorzaken bestralingsenteritis

Schade aan gezonde cellen in darm

Radiotherapie gebruikt krachtige röntgenstralen, deeltjes of radioactieve zaden om kankercellen te doden. De therapie schaadt eveneens gezonde cellen in de bekleding van de darm. Een bestralingsdosis van meer dan 40 Gy is schadelijk voor de darmen.

Bij radiotherapie van vormen van kanker

Zo’n 5 à 15% van de patiënten die radiotherapie in de buik of het bekkengebied krijgen, ontwikkelt bestralingsenteritis. Dit gebeurt vooral bij patiënten met volgende typen kanker:

De vaakst bestraalde gebieden zijn het ileum (laatste deel van de dunne darm) en het rectum (endeldarm).

Risicofactoren van schade aan de darmen

Volgende risicofactoren verhogen de kans op chronische darmproblemen door een behandeling via bestraling aan het bekken- of buikgebied:

Symptomen: Buikpijn

Dunne darm

Complicaties van radiotherapie zijn misselijkheid, braken, buikkrampen, diarree (soms diarree met bloed en/of met slijm en/of vetdiarree) en (golfachtige) buikpijn. Buikpijn door een verstopping is echter het belangrijkste symptoom bij bestralingsenteritis. Veel patiënten lijden tevens aan een verhoogde darmfrequentie, gewichtsverlies en/of zware rectale bloedingen.

Schade aan andere gebieden

In de praktijk is de dikke darm ook mogelijk getroffen door radiotherapie en dan met name de endeldarm. De gebruikte term hiervoor is ‘bestralingscolitis’. Door de schade aan de endeldarm, verschijnt mogelijk ‘bestralingsproctitis’ (ontsteking van de endeldarm).

Diagnose en onderzoeken

Diagnostisch criterium

Ongeveer zes weken na het beëindigen van radiotherapie, zijn deze klachten bij de meeste patiënten verdwenen. Van chronische bestralingsenteritis is sprake wanneer de symptomen gedurende drie maanden of langer aanhouden.

Diagnostisch onderzoek

Indien de symptomen zes weken na het stopzetten van radiotherapie nog niet verbeterd zijn, voert een arts een colonoscopie uit. Dit inwendig kijkonderzoek van de darm is nodig om andere oorzaken van de aanwezige klachten uit te sluiten. Daarnaast is hij met een colonoscopie in staat om eventuele bloedingen van bloedvaten (teleangiëctasieën) te behandelen.

Voldoende blijven drinken is noodzakelijk / Bron: Clker Free Vector Images, PixabayVoldoende blijven drinken is noodzakelijk / Bron: Clker Free Vector Images, Pixabay

Behandeling door medicatie

De behandeling van bestralingsenteritis is voornamelijk symptomatisch gericht, maar is niet altijd eenvoudig. Medicijnen tegen pijn, diarree en misselijkheid zijn voorhanden. Verder moet de patiënt voldoende blijven drinken om uitdroging (dehydratie) te voorkomen. Indien de patiënt toch onvoldoende vocht inneemt, is een ziekenhuisopname noodzakelijk waarbij de patiënt intraveneus (via een ader) vloeistoffen toegediend krijgt. De arts vermijdt indien mogelijk een chirurgische ingreep. Indien echter een darmobstructie of een darmperforatie (gat in darm) aanwezig is, is een operatie noodzakelijk. Acute bestralingsschade aan het rectum leidt tot bestralingsproctitis, wat gepaard gaat met diarree en tenesmen (frequente of aanhoudende drang om zich te ontlasten), met of zonder bloed. Lokale (op de huid aangebrachte) corticosteroïden helpen bij een aantal patiënten.

Complicaties van radiotherapie aan darmen

Diverse chronische effecten van radiotherapie op de darmen zijn mogelijk. Soms sterven de spiervezels af. Daarnaast is verzwering mogelijk als gevolg van ischemie (zuurstoftekort van het bloed). Soms veroorzaakt de radiotherapie ook littekenweefsel aan de darmen, waardoor een vernauwing van de darmen ontstaat. Dit resulteert dan in een obstructie (verstopping) van de darmen (darmobstructie). Verder komt mogelijk een darmperforatie of een darmfistel tot stand. Patiënten met chronische bestralingsenteritis ervaren mogelijk hypocalciëmie (verlaagd calciumgehalte in het bloed), ferriprieve anemie (tekort aan ijzer in het bloed) en een vitamine B12-tekort. Malabsorptie (slechtere opname van voeding in de darmen) is tot slot een andere complicatie. Dit is het gevolg van bacteriële overgroei in verwijdde segmenten en door schade aan het darmslijmvlies.
© 2017 - 2024 Miske, het auteursrecht van dit artikel ligt bij de infoteur. Zonder toestemming is vermenigvuldiging verboden. Deze informatie is van informatieve aard en geen vervanging voor professioneel medisch advies. Per 2021 gaat InfoNu verder als archief, artikelen worden nog maar beperkt geactualiseerd.
Gerelateerde artikelen
Wat te doen bij spastische darmen?Wat te doen bij spastische darmen?Een spastische darm wordt ook wel een prikkelbare darm genoemd. Met een prikkelbare darm heb je wekenlang buikpijn. Met…
Spastische darm: prikkelbare darmSpastische darm: prikkelbare darmEen spastische darm staat ook wel bekend als een prikkelbare darm. Veel mensen hebben last van darmproblemen, waarvan ee…
Blinde lis-syndroom: Darmaandoening met symptomen aan buikBlinde lis-syndroom: Darmaandoening met symptomen aan buikHet blinde lis-syndroom is een aandoening waarbij de darminhoud door een ziekte of operatie stagneert (stilstaat), wat l…
Spastische darmSpastische darmHet prikkelbare darm syndroom, oftewel: het hebben van een spastische darm, kan erg lastig en pijnlijk zijn. Wat is prec…

Bacteriofaag: oplossing als antibiotica niet meer werktBacteriofaag: oplossing als antibiotica niet meer werktEen bacteriofaag is een virus van een bacterie. Wanneer je last hebt van een bacteriële infectie dan kan zeer effectief…
Waarom word je duizelig of licht in je hoofd bij opstaanWaarom word je duizelig of licht in je hoofd bij opstaanAls je weer eens voor de tv in slaap bent gedommeld, moet je daarna goed opletten als je vervolgens weer snel van de ban…
Bronnen en referenties
  • Geraadpleegd op 2 oktober 2017:
  • Bestralingsenteritis (darmontsteking door bestraling), https://encyclopedie.medicinfo.nl/bestralingsenteritis/5ba2fb8b477d41bab911003f83ca1c64
  • Coëlho, Medisch Zakwoordenboek, digitale editie, versie 2010
  • Overview, http://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/radiation-enteritis/home/ovc-20318304
  • Radiation enteritis, boek: Clinical Medicine, Door: Parveen Kumar, Michael Clark, Uitgever: Elsevier, ISBN: 9780702029936, blz. 168
  • Radiation enteritis, http://www.cancer.ca/en/cancer-information/diagnosis-and-treatment/radiation-therapy/side-effects-of-radiation-therapy/radiation-to-the-abdomen/radiation-enteritis/?region=on
  • Radiation enteritis, https://medlineplus.gov/ency/article/000300.htm
  • Radiation enteritis, https://radiopaedia.org/articles/radiation-enteritis-1
  • Radiation-induced small bowel disease: latest developments and clinical guidance, https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3871275/
  • Wat is bestralingsproctitis, https://www.mlds.nl/ziekten/bestralingsproctitis/
  • Afbeelding bron 1: Clker Free Vector Images, Pixabay
Miske (4.039 artikelen)
Laatste update: 16-02-2020
Rubriek: Mens en Gezondheid
Subrubriek: Alternatief
Bronnen en referenties: 11
Per 2021 gaat InfoNu verder als archief. Het grote aanbod van artikelen blijft beschikbaar maar er worden geen nieuwe artikelen meer gepubliceerd en nog maar beperkt geactualiseerd, daardoor kunnen artikelen op bepaalde punten verouderd zijn. Reacties plaatsen bij artikelen is niet meer mogelijk.
Medische informatie…
Deze informatie is van informatieve aard en geen vervanging voor professioneel medisch advies. Raadpleeg bij medische problemen en/of vragen altijd een arts.