Meesterwortel of Peucedanum

Al ik in het zweet mijns aanschijns, door de hellingbossen naar hogere bergsferen wandel, word ik altijd weer begeleid door de groengeurende bladeren van Zweetblad en Meesterwortel. Zij zorgen voor enige verfrissende koelte tijdens de weg naar omhoog. In het uiterste geval gebruik ik ze zelfs als zweetdoek. Voor mij meer dan redenen genoeg om eens na te denken over deze Peucedanum ostruthium, de Meesterwortel. De geslachtsnaam „Peucedanum", was in de Oudheid bij Dioscorides en Plinius bekend, al hadden zij het toen waarschijnlijk over een aantal andere Peucedanumsoorten. De naam zou komen van het Griekse „peuke", spar en „danos",droog, zonder sap, terwijl onze Meesterwortel er helemaal niet als een spar uitziet en liever nat en humusrijk groeit. Meesterwortel gold pas sinds de middeleeuwen als het „kruid der kruiden" waaraan hij dan ook zijn tweede naam „imperatoria", de keizerlijke, te danken heeft, zo groot was de geneeskracht die eraan toegeschreven werd.

Namen van Meesterwortel

• Engels: Pellitory of Spain, Masterwort, Fellon-grass, Fellon-wood
• Duits: Kaiserwurz, Magistranz, Meisterwurz, Ostruz
• Frans: Benjoin français, Ostruche, Maître des maléfices, Eau fraîche, Autruche

Groeiplaats en oogsten van Meesterwortel

Veel voorkomend op vochtige bergweiden, in elze- en kruipdennenbosjes, op een hoogte van 1400 m tot 2600 m op kalk en oergesteente. In de Alpen kom ik de plant uitbundig tegen langs bergbeekjes, vooral op wat voedselrijkere plaatsen in de buurt van bergboerderijen. Alle plantendelen hebben een sterke selderachtige geur. De wortel smaakt aromatisch en geeft een overvloedige speekselvloed. Hij bloeit met grote groenige schermen in juli en augustus. De wortel wordt in maart tot april of in september tot oktober uitgegraven, in plakjes gesneden en vers, of in de schaduw gedroogd, gebruikt. Ook het jonge blad is wel te gebruiken maar dan vooral in de keuken als kruiderij.

Voor de luchtwegen tegen taai slijm

De Meesterwortel wordt in de geneeskunde en zelfs in de moderne fytotherapie niet veel meer gebruikt. Toch ben ik overtuigd van de grote geneeskracht van deze 'Impératoire' zoals hij in Franse Alpen genoemd wordt. De werking is vooral uitstekend gebleken bij bronchiale catarren en astma met taai slijm, we zijn het dan ook eens met Dodoens die al in 1554 de wortel adviseerde voor ' reynighen ende suyveren van die borst, verdeylen ende doen sceyden die taye fluymen ende sijn seer goet tseghen den verouderden hoest van coude oorspronck nemende met huenich vermenght ende dickwils gheleckt.

Voor de maag

Ook goed te gebruiken bij maagklachten met opgezet gevoel, maag­kramp, bij diarree en gebrek aan eetlust ook hier weet Dodoens het weer treffend te formuleren 'het sterckt ende verwermt die maghe, doet die spijse verteeren, maeckt appetijt ende verdrijft die winden ende opblasinghen der sijden ende des buycx. Vooral in bergstreken is de wortel nog steeds in gebruik als middel tegen buikpijn van mens en dier. Ook de maagbitter die uit de wortel gemaakt wordt, is waardevol als eetlustopwekkend en maagverwarmend aperitief. Wat dat betreft is hij wel te vergelijken met de Grote engelwortel

Voor de huid en diuretisch

Bij bloedvergiftigingen door bijtwonden werd en word het nog hier en daar in de Alpen gebruikt. Ook dat adviseerde Dodoens 'den bladeren ghestooten es seer goet gheleyt op die beet van den verwoeden honden ende op alle beten ende steken van slanghen ende dyerghelijcken fenijnnighe ghedierten.

Bovendien werkt meesterwortel ook urine- en zweetdrijvend en was omwille van die werking ook nuttig bij jicht en reuma.

De werking van Meesterwortel is wel wat te vergelijken met andere schermbloemigen zoals Engelwortel, Venkel en Lavas, hij is als het ware een medicinale kruising tussen die drie.

Hoe te gebruiken

• Aftreksel: 1 flinke theelepel kleingesneden verse of gedroogde wortel opschenken met 2 glazen koud water. 8 uur (nacht) laten trekken, zeven en gedurende de dag met slokjes tegelijk opdrinken.
• Thee: Gelijke hoeveelheid als hierboven koud opzetten, aan de kook brengen, 15 min. op een klein vuur laten trekken, zeven (extractgehalte is minder dan in vorig recept).
• Papomslagen: Verpulverde meesterwortel, wortels en zaden van de fenegriek (trigonella foenum-graecum) in gelijke delen met een beetje warm water tot een papje roeren en in een gaasje op beetwonden, zweren en steenpuisten binden.
• Soepkruid: Jonge, fijngesneden blaadjes gebruiken als selderijblad.

Voor verdere studie

• Ostruthin: an antimycobacterial coumarin from the roots of Peucedanum ostruthium. Schinkovitz,-A; Gibbons,-S; Stavri,-M; Cocksedge,-M-J; Bucar,-F. Planta-Med. 2003 Apr; 69(4): 369-71
• Essential oil from herb and rhizome of Peucedanum ostruthium (L. Koch.) ex DC. Cisowski, W : Sawicka, U : Mardarowicz, M : Asztemborska, M : Luczkiewicz, M. Z-Naturforsch-[C]. 2001 Nov-Dec; 56(11-12): 930-2
• Antiphlogistic and antipyretic activity of Peucedanum ostruthium. Hiermann, A : Schantl, D. Planta-Med. 1998 Jun; 64(5): 400-3