Make-up in de geschiedenis

Al in de tijd van de oude Egyptenaren werd make-up gebruikt om het uiterlijk te verfraaien en kleine ‘onvolkomenheden’ te maskeren. Het was een lange (en soms dodelijke) weg van de allereerste streepjes rond de ogen tot de eerste mascara in 1913, de mascara van Maybelline. Voor veel vrouwen door de eeuwen heen was het opdoen van make-up het startpunt van de dag. Klaar om te beginnen? De magie van make-up!

Inhoud

• De allereerste make-up was een geel pigment
• Make-up in Egypte
• Grieken, Romeinen en make-up
• De middeleeuwen, renaissance en make-up
• Eindelijk kleur!
• Uitvinding van mascara, poeders en lippenstift
• De ontwikkeling van de cosmetica-industrie

De allereerste make-up was een geel pigment

Zeker is dat de Egyptenaren een kleine 3000 jaar voor onze jaartelling al poeders, oogpotloden en huidcrèmes gebruikten maar misschien waren er nog wel oudere beschavingen die dit deden. Wetenschappers ontdekten recentelijk dat zelfs de Neanderthalers al een soort make-up gebruikten. In zuid Spanje in de provincie Murcia vonden archeologen schelpen die zijn gebruikt als houders voor een pigment. De gele pigmenten werden volgens de onderzoekers gebruikt als een soort foundation. Naast het gele pigment werd er rood poeder gevonden met kleine deeltjes van een zwart glinsterend mineraal. Wat betekent dit? In de eerste plaats dat de Neanderthalers slimmer waren dan tot nu toe werd aangenomen en het verlengt de geschiedenis van de make-up met een kleine 50.000 jaar.

Make-up in Egypte

Geurende oliën werden veel gebruikt in het oude Egypte en verschillende bewijzen hiervoor zijn in de piramides gevonden. De vrouwen gebruikten een donkergroene make-up rond de ogen. Dit was niet alleen om er mooier uit te zien. De donker gekleurde ogen hielden de duivels op afstand en daarnaast zou de make-up beschermen tegen oogziekten. Zowel mannen als vrouwen gebruikten daarom donkere lijnen rond de ogen.

Nagellak werd ook al gebruikt. Waarschijnlijk werd henna op de nagels gesmeerd. Aan de kleur van de nagels was de sociale status van iemand af te lezen. De Egyptenaren waren overigens niet de eersten, dat waren de Chinezen. Deze gebruikten een mengsel van bijenwas, eiwitten en gelatine om de nagels kleur te geven. De koninklijke familie mocht goud en zilver gebruiken, de elite andere heldere kleuren, hoe lager de rang hoe minder fel de kleur.

Grieken, Romeinen en make-up

Griekse en Romeinse vrouwen waren bleek. De ogen werden nog steeds zwart omrand en voor de wangen werd rouge gebruikt. De Romeinse blijspelschrijver Plautus schreef: ‘een vrouw zonder make-up is als eten zonder zout’. De Egyptenaren deden het al maar vooral de Romeinen gingen er mee door, met blauwe verf werden aders benadrukt. De tanden werden gepoetst met een soort puimsteen en ook de nagels werden met verschillende middeltjes gelakt. Alle poeders en crèmes werden gemaakt door slavinnen, de Cosmetae. In de vele badhuizen werden allerlei geurende oliën gebruikt en de wenkbrauwen werden keurig geëpileerd.

De middeleeuwen, renaissance en make-up

Een bleek gezicht bleef (helaas voor de vrouwen) bepalend voor het uiterlijk. Niet alleen poeders werden gebruikt om het gezicht zo wit mogelijk te houden. Enkele vrouwen hielden het op een drastischer maatregel, bloeden. De populairste manier was het gebruik van bloedzuigers. Maar het was vooral de adel die het zich kon veroorloven. Een blanke huid betekende welvaart, het gewone volk ploeterde zich bruin op het land. De christelijke kerk was ook geen voorstander van ‘opmaak’ maar hield de aristocratie niet tegen. De mengsels die deze aristocratie gebruikte waren vaak slecht voor de gezondheid en in sommige gevallen dodelijk.

Signora Toffana was wel heel rigoureus. De Italiaanse dame maakte een poeder voor haar clientèle met arsenicum en wolfskers. Beide zijn giftig. De aristocratische dames kregen van de signora uitgebreide instructies voor het gebruik van het dodelijke goedje dat ze verkocht onder de naam Aqua Toffana. Het middel mocht door de dames alleen op het gezicht worden aangebracht en niet worden ingeslikt. Helaas kregen de echtgenoten van de dames geen instructies. Bijna 600 mannelijke slachtoffers later werd de signora geëxecuteerd in 1719.

Eindelijk kleur!

Rode rouge en rode lippen, lang gezien als ordinair werden in Frankrijk na de revolutie populair. De Fransen gingen voor het gezonde uiterlijk maar de rest van Europa was afwachtend. Men hield van de natuurlijke en meer gematigde kleuren en ook de witte gezichten waren nog niet uit de mode. De middeltjes werden nog steeds vaak thuis gemaakt en waren niet allemaal even gezond of hygiënisch. Enkelen bevatten lood, kwik en nog steeds kleine hoeveelheden arsenicum. Aan het begin van de 18e eeuw gebruikten sommige vrouwen het giftige belladonna om de ogen meer te laten ‘sprankelen’. Maar enkele druppels citroensap was het zeer pijnlijke andere alternatief.

Opzichtige make-up bleef lang een ordinair imago houden volgens de massa. Het moest een beetje bedekt niet te opzichtig en zeker niet te kleurrijk. Het geheel moest er ‘natuurlijk’ en onschuldig uitzien. Het zou tot aan het begin van de 20ste eeuw duren voordat make-up in al zijn kleuren, geuren en vormen razend populair werd maar toen gingen ook alle remmen los!

Uitvinding van mascara, poeders en lippenstift

Een vooruitstrevende Amerikaanse chemicus, bedacht de allereerste mascara rond 1913. Het was een cadeautje voor zijn zus die wel een beetje hulp kon gebruiken in de liefde. Hij noemde het naar deze zuster Mabel. Het bestaat nog steeds als het merk Maybelline.

Het Victoriaanse vrij bleke uiterlijk wordt langzamerhand losgelaten. Kort na de mascara komt de lippenstift zoals wij hem nu kennen op de markt en het poederdoosje met spiegel en oogschaduw. In 1930 komt Max Factor met Lip Gloss. Max Factor zag het vooral als een middeltje voor de filmactrices. Want het waren vooral deze dames die het gebruik van alle kleuren make-up razend populair maakten.

De ontwikkeling van de cosmetica-industrie

Vanaf het midden van de vorige eeuw ontwikkelt zich de moderne cosmetica-industrie zoals wij hem nu kennen. De grondstoffen voor de producten worden veilig en we leren steeds beter dat we om dit te testen geen dieren moeten gebruiken. De grootste omschakeling was misschien wel die van het ‘bleke’ ideaal naar het gezonde. Een bruin tintje mocht eindelijk en was niet langer meer een teken van armoede. Daarnaast werd make-up niet alleen een middel om uiterlijke schoonheid te verhogen en minieme onvolkomenheden te maskeren. Make-up moet ook de innerlijke schoonheid naar buiten toe tonen. Dat hebben we in ieder geval in de afgelopen tientallen eeuwen geleerd, het gaat juist daarom!

Lees verder

• De geschiedenis van geur & parfum
• Zeep, van recept tot bad