De voordelen van overgewicht

Overgewicht kan de gezondheid ernstig schaden. Deze stelling gaat vooral op voor de meest problematische categorie van zwaarlijvigheid, namelijk obesitas (een body mass index (BMI) hoger dan 30). De meest gekende nadelen zijn uiteraard de gezondheidsrisico's zoals hartfalen, diabetes en darmkanker. Daarenboven leidt overgewicht vaak tot sociale uitsluiting en ligt het aan de oorsprong van depressies en andere mentale problemen. De ernst van de problemen die de extra kilo's kunnen veroorzaken, doet soms vergeten dat overgewicht ook een aantal voordelen met zich meebrengt. In dit artikel worden enkele positieve kanten van overgewicht opgesomd die vaak over het hoofd worden gezien.

Zwaarlijvigheid is historisch gezien aantrekkelijk

Over een langere tijdsperiode beschouwd is het slechts recentelijk dat dik zijn in een slecht daglicht werd geplaatst. Als opslagmechanisme voor voedsel is lichaamsvet immers doorheen de menselijke geschiedenis een belangrijk evolutionair voordeel gebleken. Historisch gezien was de opslag van vet in vaak barre leefomstandigheden een noodzaak. Daarom werd overgewicht in de eerste plaats als een positieve en aantrekkelijke eigenschap beschouwd. Daarnaast is zwaarlijvigheid gedurende een lange periode in de geschiedenis een uiterlijk kenmerk van welvaart geweest. Aangezien er nog onvoldoende voedsel beschikbaar was om iedereen te voeden, was dik zijn in het verleden vaak voorbehouden voor de hogere klassen die zich voldoende en calorierijke maaltijden konden veroorloven. Historisch gezien was overgewicht dus een benijdenswaardige eigenschap. Onder meer daardoor ontstond ook het volslanke vrouwelijke ideaalbeeld. Dit komt tot uiting in vele bewaarde afbeeldingen, van de prehistorische vruchtbaarheidsbeelden tot de voluptueuze vrouwen in de schilderijen van Rubens. Ook in de literatuur werden dikke personages vaak in een positief daglicht geplaatst. Er zijn talrijke voorbeelden te vinden van zwaarlijvige personages die als goedlachs, joviaal en gastvrij worden afgeschilderd. Pas in de twintigste eeuw werd slank het nieuwe schoonheidsideaal en werden gaandeweg meer negatieve eigenschappen aan zwaarlijvigheid toegeschreven.

Overgewicht heeft gezondheidsvoordelen

Tegenover de overvloedige medische bewijslast tegen overgewicht, staan tevens enkele positieve gezondheidseffecten. Studies tonen aan dat matig overgewicht (BMI 25 tot 29.9) het lichaam weerbaarder maakt tegen ziekte. Meer bepaald wordt het herstel bij ziekte bevorderd door de extra energie die in het vetweefsel is opgeslagen. Amerikaanse onderzoekers toonden bovendien aan dat hoewel dikke mensen vaker ziek werden, het risico op overlijden in dezelfde categorie lager lag dan bij normaal gebouwde of magere mensen. Een bijkomende factor zou zijn dat patiënten met overgewicht vaak betere zorg toegediend krijgen. Als reden daarvoor wordt naar voren geschoven dat de artsen de gezondheidssituatie van zwaarlijvige mensen ernstiger inschatten en daardoor proactiever en doortastender gaan handelen. Uit nog een ander onderzoek blijkt dat mensen met ernstig overgewicht (BMI 35 tot 40) de hoogste overlevingskans hebben bij een ernstige ziekte. Het risico op overlijden tijdens een intensive care opname zou 14 procent lager liggen dan bij patiënten met een normaal gewicht. Mensen met obesitas lopen dus een groter risico om een levensbedreigende ziekte op te lopen, maar de overlevingskansen liggen tevens hoger. Deze vaststelling wordt de obesitas-paradox genoemd.

Dikke mensen zijn gelukkiger

Terwijl de meeste voordelen van overgewicht onbekend blijven, is er één belangrijke uitzondering op de regel. Dikke mensen worden immers door velen als gelukkiger beschouwd dan tengere mensen. Deze stelling werd ondertussen ook wetenschappelijk onderbouwd. Er blijkt een vetgen te bestaan -het zogenaamde FTO gen- dat obesitas veroorzaakt en tevens bescherming biedt tegen depressie. Het vetgen wordt daarom ook wel eens het geluksgen genoemd. Een andere factor die kan verklaren waarom zwaarlijvigheid en vrolijkheid vaak hand in hand gaan, heeft te maken met de lagere druk die dikkere mensen ervaren wat betreft het eigen lichaam. De voortdurende angst om bij te komen, die slanke mensen vaak ervaren, is bij dikke mensen minder nadrukkelijk aanwezig. Een kilo meer of minder is bovendien ook minder snel zichtbaar. Ze zijn daardoor minder gestresseerd wanneer ze eten. Minder stress leidt op zijn beurt tot meer geluk. Een belangrijke kanttekening hier is wel dat overdreven zwaarlijvigheid (obesitas) ook gevoelens van schuld of minderwaardigheid kan teweegbrengen en op die manier net de oorzaak kan zijn van depressieve gevoelens. Het gevaar bestaat dan om terecht te komen in een vicieuze cirkel waarbij de depressie en het overgewicht elkaar wederzijds versterken.

Overgewicht wordt meer en meer sociaal aanvaard

Algemeen wordt aangenomen dat zwaarlijvigheid sociaal erg negatief wordt beoordeeld. Dikke mensen zijn dan ook vaak het slachtoffer van sociale uitsluiting en discriminatie. Bovendien werd al eerder aangetoond dat het stigmatiseren van mensen met overgewicht in vele gevallen zelfs sociaal aanvaard wordt. De legitimering daarbij is dat zwaarlijvigen, omwille van de afkeuring, sneller geneigd zullen zijn om een gezondere levensstijl aan te nemen, wat een verdedigbare zaak zou zijn. De sociale status die gepaard gaat met zwaarlijvigheid is echter aan het veranderen. Veel heeft te maken met het toenemend aantal dikke mensen wereldwijd. In 2012 bleek uit onderzoek dat de helft van de Nederlanders te zwaar is. De toenemende groep zwaarlijvigen zorgt ervoor dat de discriminatie afneemt en de sociale aanvaarding toeneemt. Waar dertig jaar geleden 55% van de Amerikanen overgewicht als onaantrekkelijk bestempelde, was dat aantal in 2006 al gereduceerd tot een kwart van de bevolking. Ook in Australië werd eerder al bericht over de toenemende Fat acceptance movement. Naast deze sociale aanvaarding steekt nog een ander fenomeen de kop op. De populariteit van bepaalde showbizzfiguren zoals Kim Kardashian, Nicki Minaj, Beyoncé en Jennifer Lopez zorgen ervoor dat ronde stevige vrouwelijke vormen meer en meer het ideaalbeeld worden. De populariteit van allerlei fitnessvarianten (squats, Zumba, BBB,...) die zich richten op het bevorderen van de vrouwelijke curves, neemt dan ook hand over hand toe. Mogelijk zal overgewicht dus in de komende jaren niet enkel meer en meer sociaal aanvaard zijn, maar zelfs tot een begeerlijke eigenschap uitgroeien. Op die manier is de terugkeer ingezet naar het historische meer mollige ideaalbeeld.

De hier opgesomde voordelen nemen niet weg dat obesitas en de bijhorende gezondheidsperikelen een groeiend probleem vormen in de westerse wereld. Het blijft dan ook aangeraden om een gezonde levensstijl na te streven.