Orthorexia nervosa: te gezond eten is ook niet goed

Wanneer je steeds meer etenswaren laat staan, omdat je bang bent dat er iets ongezonds in zit, bestaat de kans dat je jezelf op termijn uithongert. Dit noemt men orthorexia nervosa, oftewel een eetstoornis die ontstaat door op een extreme manier met eten bezig te zijn. Het afvallen en uithongeren is een groot probleem, maar het grootste probleem bij deze stoornis is het obsessieve gedrag. Gezond eten is verstandig, maar focus jezelf hier niet te veel op.

Obsessief met eten bezig zijn

Gezond eten is goed en veel mensen streven ernaar om gezond te eten. Dat is alleen maar goed, maar dit wordt een probleem wanneer de dieetregels steeds rigoureuzer worden en overtreding van een dieetregel overdreven angst en schaamte oplevert.

Iedereen kent wel iemand die iets meer aandacht besteedt aan gezond eten dan de gemiddelde mens. De collega met de stengel bleekselderij en de superfoodzaden, de moeder waarvan het kind geen suiker mag en waarvan het kind een eigen trommeltje op school heeft waaruit hij of zij iets mag pakken wanneer de rest van de klas een traktatie krijgt. Het lijkt erop dat deze mensen goed bezig zijn, maar het wordt toch anders wanneer iemand hierin doorslaat. Veel mensen die hierin overdrijven, hebben dit in de eerste instantie zelf niet door. Ze zijn juist trots op hun eetgewoonten en voelen zich ook wel superieur ten opzichte van hun omgeving die in hun ogen minder gezond eet.

Wanneer je niet meer in een restaurant kan gaan eten, bij vrienden langs kan, of met collega’s nog even wat kan gaan drinken omdat je mogelijk iets binnenkrijgt wat niet past in je voedingspatroon ben je toch echt verkeerd bezig. Je bent dan niet alleen een eetstoornis aan het ontwikkelen, maar belandt door je afwijkend gedrag ook nog in een sociaal isolement.

Wie krijgt deze stoornis?

Deze eetstoornis komt vooral veel voor bij jonge mensen tot 25 jaar waarbij ze vaak gewoon beginnen met het schrappen van één product uit hun eetpatroon (bijvoorbeeld vlees of brood) en gaandeweg steeds meer producten gaan schrappen omdat deze mogelijk ongezond zouden zijn. Uiteindelijk blijven er zo weinig producten over die wel voldoen dat er gewichtsverlies en gebrek aan vitamines en/of proteïnes door een te éénzijdig voedingspatroon optreden. Ook mensen die beter zouden moeten weten zoals atleten, diëtisten en hun collega’s in de gezondheidszorg lopen een grotere kans op het ontwikkelen van orthorexia nervosa. Er is hier geen verschil tussen het aantal mannen en het aantal vrouwen dat deze stoornis ontwikkelt.

De gevarenzone

Zoals uit bovenstaande al blijkt bevind je je in de gevarenzone wanneer je afspraken gaat afslaan omdat je dan mogelijk iets binnenkrijgt wat niet in je eetpatroon past, maar er zijn meer aanwijzingen dat gezond eten een obsessie aan het worden is en dat je een eetstoornis aan het ontwikkelen bent.

Hoeveel tijd denk je aan eten, ben je bezig met eten en lees je over gezonde voeding? Wanneer dit meer dan drie uur per dag is, is dit niet meer gezond. Zeker niet wanneer je jezelf hierbij steeds angstiger gaat voelen en jezelf steeds meer restricties oplegt. Wanneer dit het geval is, is het verstandig om hulp te gaan zoeken.

Waar komt de naam orthorexia nervosa vandaan?

Deze term werd het eerst gebruikt door de Amerikaanse natuurarts Steven Bratman in zijn boek ‘Health Food Junkies’ uit 1997. Orthorexia nervosa is geen officiële diagnose en wordt als ziekte dus ook niet benoemd in de DSM-5 (Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders uit 2013). Wel is er in 2005 door een groep Italiaanse wetenschappers een vragenlijst ontwikkeld met vijftien vragen. Aan de antwoorden worden punten toegekend en op basis hiervan wordt bepaald of iemand orthorexia nervosa heeft of niet.

Gevaren van orthorexia nervosa

Mensen met deze aandoening kunnen uiteindelijk extreem vermageren, maar dat zijn niet de enige problemen waar ze last van kunnen krijgen. Andere problemen die kunnen ontstaan zijn:

• vitaminetekorten
• uitblijven menstruatie en onvruchtbaarheid
• lusteloosheid en vermoeidheid
• duizelingen en flauwvallen
• krampen in de spieren
• haaruitval
• broze nagels
• gebitsproblemen
• maag- en darmklachten
• hartritmestoornissen.

Het probleem van patiënten met deze aandoening is dat ze hun klachten niet zien als gevolg van hun eetpatroon, maar juist denken dat ze nog steeds niet gezond genoeg eten en nog meer voedingsmiddelen uit hun eetpatroon gaan schrappen.

Psychologische behandeling

Een dergelijke fixatie op gezond eten beheerst je leven en is een uiting van een psychische klacht. Soms is er een traumatische gebeurtenis vooraf gegaan aan het gedrag, maar het is ook mogelijk dat er sprake is van een erfelijke aanleg of een extreme angst de controle over jezelf te verliezen. Ook faalangst, een laag zelfbeeld en perfectionisme kunnen een rol spelen. Het is dus niet alleen van belang om langzaam weer een normaal eetpatroon aan te leren, maar ook om de achterliggende oorzaak te achterhalen.