Pescetariër: geen vlees eten, wel vis

Steeds meer mensen kiezen in de 21e eeuw heel bewust hun voedsel. Mede daardoor ontstaan ook steeds meer diëten, stromingen en overtuigingen. Naast de vegetariër, de veganist, de flexitariër en de 'onverbeterlijke' carnivoor wordt ook wel gesproken van de 'pescetariër': iemand die geen vlees wil eten maar wel vis in het dieet accepteert. Het menu bestaat al zolang als de mens zelf, maar de naam is relatief nieuw en is in 2020 nog nauwelijks bekend. Wellicht is de term ontstaan uit de behoefte om alles in onze omgeving overzichtelijk in te delen, oftewel een label te geven.

Wel vis en geen vlees

Wie een dieet zonder vlees wil zal zich moeten verdiepen in de voedingswaarde van vlees. Of je nu om principiële redenen of uit gezondheidsoverwegingen geen vlees wilt eten, enige kennis van voeding en de werking van ons lichaam is essentieel om gezond te blijven. Werd tot halverwege de vorige eeuw nog gedacht dat vlees onmisbaar was op het menu, in de twintiger jaren van deze eeuw weten we wel beter. Steeds meer groeit het bewustzijn dat vlees weliswaar waardevolle bouwstoffen bevat, maar dat de mate waarin we het nuttigen alles behalve gezond is. Nu mensen zich verdiepen in een gezonde leefstijl met daarbij horende gezonde voeding, wordt vlees vaker vervangen door plantaardige alternatieven.

Dierlijke vetten en eiwitten

Een groeiende groep mensen vindt in de jaren 10 en 20 dat vlees eten niet meer van deze tijd is. Vanwege het milieu en vanwege dierenwelzijn kiezen we steeds vaker voor een vegetarisch dieet. Toch gaan er ook geluiden op voor het behouden van dierlijke vetten en eiwitten als bron van energie voor ons lichaam. In sommige diëten, zoals paleo, wordt zelfs gesteld dat vlees de basis is van een gezonde leefstijl, omdat we in de oertijd al vlees aten. Niet iedereen is het daarover eens, zoals zich laat raden. Maar dat bepaalde dierlijke vetten gunstig zijn voor de gezondheid, daarover zijn de meeste mensen en voedingsdeskundigen het eens.

Het verschil met een vegetariër of flexitariër

Vanwege de gezondheidsvoordelen kiezen sommige mensen ervoor om niet altijd vleesloos te eten. Het is ook vele malen eenvoudiger om bepaalde voedingsstoffen binnen te krijgen als er af en toe wél vlees op het menu staat. Een tekort zal niet snel voorkomen in een zogenoemd flexitariër-dieet. Voor wie per se geen vlees wil eten, zijn er verschillende mogelijkheden. Ofwel je verdiept je in de voeding die je nodig hebt om tekorten uit te sluiten. Een mogelijkheid is dan om deze potentiële tekorten aan te vullen met voedingssupplementen of ervoor zorgen dat er voldoende voedsel wordt genuttigd met gelijkwaardige vitamines en mineralen. Ofwel je maakt voor vis een uitzondering. Maar waarom wel vis en geen vlees? Strikt genomen kun je jezelf geen vegetariër noemen als je vis eet. Er is geen eenduidig antwoord, maar er zijn wel degelijk logische verklaringen voor deze keuze. En een bijpassende naam: pescetariër.

Voedingswaarde van vis

Veel mensen zoeken naar een evenwichtige manier van leven, waarbij ook voeding een rol speelt. Vaak is het voor hen acceptabeler om uit het wild gevangen vis te eten, dan een dier dat speciaal voor onze consumptie 'gecreëerd' is, alsof het een product is en geen levend wezen. Het is dus naast een wezenlijke bijdrage aan de gezondheid ook een stuk respect voor 'het leven', vergelijkbaar met het eten van scharrelvlees (of -eieren). Door wel af en toe vis te eten als je daarnaast geen vlees eet, voldoe je aan enkele belangrijke criteria voor een gezond voedingspatroon.

Omega 3-vetzuren uit algen

Met name vette vis, zoals haring, makreel, wilde zalm, sardines en ansjovis, bevat waardevolle voedingsstoffen: meervoudig onverzadigde vetzuren, ook wel bekend als omega 3. Deze vetzuren zijn zelfs zodanig gewaardeerd dat ze als supplementen verkrijgbaar zijn en ook door vegetariërs gebruikt worden. Het is vrij moeilijk om deze gezonde vetten te vervangen, althans in de juiste hoeveelheden, door plantaardige alternatieven. Vissen bevatten van nature geen omega 3-vetzuren, maar maken ze uit algen. Er bestaan inmiddels echter ook voedingssupplementen waarin omega 3 rechtstreeks uit de algen gehaald is. Deze zijn dus zelfs geschikt voor veganisten.

Is een pescetariër gezonder?

Wat de gezondste manier van leven is en welk dieet de meeste voordelen heeft, is helaas een eeuwig punt van discussie waarop waarschijnlijk nooit een antwoord gevonden zal worden. Nieuwe inzichten en onderzoeken brengen nieuwe adviezen en even zoveel meningen. Gelukkig kan iedereen voor zichzelf een voedingspatroon samenstellen dat het beste past bij zijn idealen en overtuigingen. Gezond verstand en logisch nadenken bieden daarbij de grootste kans op succes, naast matigen en variëren. Enkele feiten over vis zijn evenwel nuttig bij het bepalen van keuzes en het beoordelen van de kwaliteit van onze voeding.

Waar kun je op letten bij een dieet met vis, maar zonder vlees?

Wie ervoor kiest om pescetariër te worden hoeft veel minder te letten op aanvullende en vervangende producten in de voeding dan een vegetariër, die alle vlees én vis van het menu schrapt. Net als vegetariërs zouden zij wekelijks wat meer noten, peulvruchten en eieren mogen gebruiken dan mensen die (vrijwel) dagelijks vlees eten. Verder doen pescetariërs er goed aan om op de algemene richtlijnen voor gezonde voeding te letten. Een tekort zal dan niet snel ontstaan en aangezien het eten van vis wordt aanbevolen in elk gezond voedingspatroon, hoeft een pescetariër zich op dit gebied weinig zorgen te maken.

Keurmerken voor vis

Er bestaan verschillende keurmerken voor vis, die een goede hulp zijn bij het kiezen van geschikte voeding. Voor in het wild gevangen vis is dat het MSC-keurmerk, dat garandeert dat de vis op duurzame wijze met zo min mogelijk schade aan de natuur (waaronder bijvangst) is gevangen. Voor gekweekte vis is dat het ASC-keurmerk, dat aangeeft dat de vis op duurzame wijze met oog voor dierenwelzijn is gekweekt. Op gebied van dierenwelzijn loopt de visserij in 2020 nog flink achter: er is geen echte definitie of regelgeving met betrekking tot het welzijn van vissen. Alleen de manier van doden (wat nu eenmaal onvermijdelijk is als je dieren eet) wordt omschreven als onderdeel van dierenwelzijn in de visserij. Wat dit aangaat is het eten van vis dus niet te vergelijken met het eten van (biologisch) scharrelvlees. Wel wordt continu gewerkt aan een betere norm op dit gebied. PTM, LHP, FPO, SSC en SDN zijn codes van vismethodes, vermeld op het etiket, die relatief de minste impact hebben op de zeebodem en bijvangst. Om de vis die je koopt te controleren op duurzaamheid, kun je het product opzoeken op de VISwijzer.

Dolfijnen als bijvangst

Een bekend verschijnsel is de bijvangst van dolfijnen, in netten van de visserij. Vanuit de markt wordt de roep om dolfijnvriendelijke visvangst sterker. Helaas is een logo 'dolfijnvriendelijk' op de verpakking van vis niet veelzeggend. Er is weinig controle en bedrijven bepalen zelf of zij het logo gebruiken of niet. De grootste kans om dolfijnvriendelijke tonijn te kopen, is door te kijken op het etiket om welke soort tonijn het gaat. De 'skipjack' zwemt niet samen met dolfijnen, daardoor is deze soort tonijn (ook zonder logo) eigenlijk altijd dolfijnvriendelijk.

Plastic

Tenslotte is er nog de vraag of vis als voeding in deze eeuw nog wel gezond genoemd mag worden, nu veel oceanen zwaar vervuild raken met onder meer plastic. Het antwoord daarop is vrij eenvoudig: zolang de kwaliteit gemonitord wordt, mogen we ervan uitgaan dat de vis veilig geconsumeerd kan worden. We hebben echter zelf bijzonder veel invloed op de kwaliteit, door kritisch naar onze leefgewoonten te kijken: alles wat wij argeloos wegspoelen door de gootsteen of doucheput, kan uiteindelijk weer in enige vorm op ons eigen bord belanden...