Dr Atkins, Dr Fank, hoe werken deze diëten?

Koolhydraatbeperkte diëten zijn in. Veel mensen kennen de diëten van Dr Atkins en Dr Frank, of weten dat je met deze diëten snel zou kunnen afvallen. Maar werken ze echt? Of is het gewoon weer een nieuwe hype? En hoe komt het dan dat je er zo snel van afvalt?

Koolhydraatbeperkte diëten

Geen koolhydraten

Het idee achter het Dr Frank dieet en het Atkins dieet is dat je vooral koolhydraten laat staan. Bij Dr Frank iets minder rigoureus dan bij Dr Atkins, maar beide zijn koolhydraatbeperkte diëten. Vooral brood, beschuit, pasta, aardappels en rijst bevatten veel koolhydraten, naast voedingsmiddelen die in vrijwel alle diëten verboden zijn zoals frisdrank, bier, koekjes, snoepjes en chips. Waarom zijn juist deze koolhydraatrijke voedingsmiddelen verboden, en mag je wel naar hartelust eiwit en vet eten?

Insuline

Als je koolhydraten of suiker eet, komt er insuline vrij in je bloed. Insuline is een hormoon dat gemaakt wordt in de pancreas of alvleesklier. Het zorgt ervoor dat de suikers in je bloed omgezet worden in vet en dat de energie uit vet niet beschikbaar komt. Bij de vertering van koolhydraten ontstaan suikers, doordat koolhydraten ketens van suikers zijn. Sommige koolhydraatbronnen worden sneller in suikers omgezet dan andere, zodat de bloedsuikerspiegel en dus ook de insulinespiegel bij sommige koolhydraatbronnen sneller stijgt dan bij andere. Volkoren produkten zijn langzame koolhydraten; de bloedsuikerspiegel stijgt door volkoren produkten dus minder snel dan bij snelle koolhydraten, zoals koekjes of wit brood. Veel mensen denken dat brood gezonder is naarmate het donkerder is. Maar dat is niet zo! Brood wordt gekleurd met kleurstof zoals moutextract (staat op het etiket) zodat het gezonder lijkt. Maar alleen volkorenbrood mag volkoren heten en heeft een ouwel-etiket. Als het niet volkoren is, maar wel donker heet het bijvoorbeeld meergranen of iets dergelijks. Het is dan gewoon gemaakt van wit meel of van een mengsel van wit- en volkorenmeel. Het verschil tussen volkorenmeel en witmeel is dat bij het malen van de volkoren granen de hele korrel wordt gebruikt, met zemelen en kiemen en al. Bij witmeel wordt dat er eerst uitgehaald, want dan smaakt het lekkerder.
Op de korte termijn zorgen koolhydraten voor veel energie, doordat de koolhydraten direct beschikbaar zijn. Maar al deze energie kan niet in een keer gebruikt worden en wordt dus als vetweefsel opgeslagen. Dan zakt de bloedsuikerspiegel, en doordat er insuline in het bloed zit, kan de energie niet uit het vetweefsel. Dat is het punt waarop de man met de hamer langskomt; hongerklop, waarop je helemaal geen energie meer hebt.

Glucagon

Glucagon wordt ook in de alvliesklier geproduceerd en doet het tegenovergestelde van wat insuline doet. Het zorgt ervoor dat de opgeslagen suikers uit de lever vrij komen en dat energie uit eiwitten en vetten beschikbaar komt. Het wordt ook gebruikt bij operaties aan de darm om de darm stil te leggen. In het geval van diëten is het positief om de darm minder snel te laten werken zodat de doorvoersnelheid van eten geringer wordt. Daardoor zal het lichaam ook minder om eten vragen en zal je dus minder honger krijgen. Het eten van eiwitten verhoogt de productie van glucagon. Dus het eten van eiwit zorgt er kort gezegd voor dat energie uit vetweefsel vrij kan komen; het vetweefsel wordt verbrand. Maar het lichaam zal éérst op suikers werken. Die komen vrij uit de lever en daarna wordt er pas begonnen aan de vetverbranding. Daardoor voelen de eerste dagen van een koolhydraatbeperkt dieet nogal ellendig. Het lichaam 'is gewend' om op suikers te leven, maar moet dat ineens omzetten in vet als brandstof. Als er geen suikers meer opgeslagen liggen in de lever en de aanvoer van suikers is ook gering, zal het lichaam zich steeds beter aanpassen aan vetweefsel als eerste energiebron. Het voordeel hiervan is dat de hongerklop niet meer optreedt, de bloedsuikerspiegel wordt immers altijd op een zelfde pijl gehouden, en er zit altijg genoeg energie in het bloed.

Is Dr Atkins of Dr Frank gezond?

De vraag is natuurlijk of het gezond is om heel weinig koolhydraten te eten. Het eerste probleem bij koolhydraatbeperkte diëten is dat groente en fruit zo veel mogelijk gemeden moeten worden. Vooral bij Dr Atkins is het aantal toegestane grammen koolhydraten in de inductie-fase gering en is de mogelijkheid om groente en fruit te eten klein. Daardoor komen er ook betrekkelijk weinig vezels binnen – volkorenbrood is immers ook niet toegestaan in deze fase – en dat merk je aan de darmwerking. Verstopping is een veelvoorkomend probleem. Het tweede probleem is dat je nauwelijks vitamines binnenkrijgt. Vitamine A uit tomaten of wortels krijg je weinig binnen, vitamine C uit fruit ook niet. Maar ook de andere vitamines zijn moeilijk binnen te krijgen, anders dan uit een vitamine preparaat. Bij alle diëten krijg je tekorten van bepaalde voedingsstoffen - het zijn niet voor niets diëten waarbij nou eenmaal beperkingen gelden – maar bij de koolhydraatbeperkte diëten is het wel erg extreem. Met vitamine preparaten is het wel op te lossen. Ook het probleem met de vezels is op te lossen met gebroken lijnzaad, maar of dat nou zo lekker is?

Wat kun je eten bij een koolhydraatbeperkt dieet?

Het probleem bij de koolhydraatbeperkte diëten is dat het in onze maatschappij nauwelijks in te passen is. Sinds de agrarische revolutie van ongeveer 10.000 jaar geleden toen mensen van jagers/ verzamelers boeren werden die hun eigen voedsel verbouwden, zijn koolhydraten de belangrijkste bron van energie. Ons dieet bestaat voor een groot deel uit brood en aardappels, pasta of rijst. Dat is prima, als je veel energie verbruikt. En dat gebeurde, tot veel mensen zittende beroepen kregen, waarbij je een stuk minder energie verbruikt. Vóór de agrarische revolutie aten de mensen wat ze konden vinden. Dat waren noten en zaden, fruit en groenteachtige producten die nog niet zo lekker zoet waren veredeld als ze nu zijn, eieren en af en toe een bison of misschien een vogeltje of vis. Weinig koolhydraten dus! In de 10.000 jaar van toen naar nu is er veel veranderd in ons dieet maar niet veel in ons metabolisme. Voor ons gevoel is 10.000 jaar heel veel, maar voor de evolutie is het niks. Niet genoeg in ieder geval om ons eraan aan te passen.

Val je van een koolhydraatbeperkt dieet af?

Het is in deze tijd lastig om een koolhydraatbeperkt dieet te volgen maar er zijn genoeg recepten beschikbaar als alternatief voor brood of aardappels. Dat komt dus deels doordat je minder insuline in je bloed krijgt en meer glucagon. Maar eiwitten zijn ook verzadigend en doordat je misschien minder trek hebt in gebakken eieren met kaas voor het ontbijt, zul je minder gaan eten. Bovendien zul je geen lage bloedsuikerspiegel meer hebben en dus minder geneigd zijn om om 16 uur de hele snoepkast te plunderen. Het lijkt in ieder geval dat veel mensen er veel baat bij hebben om deze diëten te volgen, maar het zal niet voor iedereen een oplossing zijn. Het laten staan van koolhydraten is lastig vooral als anderen ze wel eten.