Azijn als opsporingsmiddel van baarmoederhalskanker

Baarmoederhalskanker is in Nederland over het algemeen goed te behandelen als de vrouw er op tijd bij is. In ontwikkelingslanden is dat een heel ander verhaal. Daar sterft het merendeel van de vrouwen met de kankersoort aan de ziekte. Met alle gevolgen van dien. Door vroegtijdige screening kan de baarmoederhalskanker ook daar effectief worden aangepakt. En dat kan met een heel eenvoudig middel, namelijk met azijn.

85 procent sterfte bij baarmoederhalskanker

Vrouwen die doodgaan aan baarmoederhalskanker wonen voor het grootste deel in ontwikkelingslanden. Bij alle baarmoederhalskankerdoden woont 85 procent in een ontwikkelingsland. Hoogleraar en gynaecoloog Lex Peters uit Leiden doet daar wat aan en zorgt voor goedkope screening en een behandeling die op tijd is om zo sterfte te voorkomen. Voor dit doel richtte hij de Female Cancer Foundation op. Schrijfster Patricia Jacob en fotografe Chantal Spieard gingen met de arts mee naar projecten in Indonesië, Afrika en Bangladesh. Zij schreven er een boek over dat “Een wereld zonder baarmoederhalskanker” heet.

Gevolgen van baarmoederhalskanker in ontwikkelingslanden

Toen de arts in de jaren ’70 naar het Afrikaanse Kenia vertrok zag hij daar wat baarmoederhalskanker veroorzaakte. De vaak jonge moeders die de ziekte hadden, waren vaak al te laat omdat de ziekte vergevorderd was. Daarom kon hij daarbij niets uitrichten. Bij veel van hen was de kanker als doorgegroeid naar de blaas en de endeldarm. Dit betekent dat ze incontinent waren geworden en de gemeenschap hen uitstootte. Daardoor waren ze niet alleen ziek, maar raakten ze ook nog eens geïsoleerd. En dat terwijl baarmoederhalskanker goed te voorkomen is. Het gevolg was desastreus, want door de dood van de moeders kwamen veel kinderen op straat terecht.

Baarmoederhalskanker: lang niet alle sterfgevallen zijn bekend

De Wereldgezondheidsorganisatie berekende dat er in 2008 meer dan 500.000 vrouwen werden getroffen dor baarmoederhalskanker. De helft van hen overleed. Maar de cijfers zijn niet correct, omdat ze alleen zijn gebaseerd op vrouwen die in het ziekenhuis zijn opgenomen. Het merendeel van de vrouwen in ontwikkelingslanden heeft echter helemaal geen toegang tot medische zorg en ze weten dus niet eens dat ze baarmoederhalskanker hebben. En sterven er dus ook aan zonder dat te weten.

Waarom meer baarmoederhalskanker in derde wereld landen?

Baarmoederhalskanker komt in derdewereldlanden meer voor omdat er niet op gecontroleerd wordt. In Nederland worden tienermeisjes als ze dat willen ingeënt tegen de ziekte nog voordat ze ook maar 1 seksueel contact hebben gehad. Daarnaast krijgen alle vrouwen tussen de 30 en 60 jaar elke vijf jaar een oproep voor een uitstrijkje. In ontwikkelingslanden gebeurt dat allemaal niet. Preventie van de ziekte bestaat daar niet, er was alleen aandacht voor de genezing. En juist daar zit hem de crux, want hoe vroeger de ziekte wordt ontdekt hoe groter de kans op genezing.

Baarmoederhalskanker: een virus dat er meer dan 10 jaar over doet om kanker te maken

De kans op genezing bij baarmoederhalskanker is zo groot omdat de kanker wordt veroorzaakt door een virus dat er meer dan 10 jaar over doet om van gewone cellen tumorcellen te maken. In die tussenliggende tijd kan de ziekte dus gestopt worden, of eigenlijk dat hij ontstaat.

Screening op baarmoederhalskanker in derdewereldlanden

De screening die Peters nu heeft ingevoerd wordt niet door hemzelf gedaan. De training van personeel, de screening en de behandeling van de vrouwen laat hij over aan de gezondheidsorganisaties ter plekke. Binnen 5 jaar moeten die organisaties er voor zorgen dat het project helemaal zelfstandig draait.

Het uitstrijkje

In Nederland hebben we het uitstrijkje om baarmoederhalskanker te ontdekken. Daarbij wordt met een speculum de baarmoedermond geopend en er cellen uit die baarmoedermond gehaald die vervolgens worden onderzocht. In ontwikkelingslanden werkt dat niet en het is bovendien te duur. Ook gaan vrouwen vaak liever niet vaker dan 1 keer naar een dokter voor dergelijke zaken in een derdewereldland. Het moet dus in 1 afspraak gebeuren en dat is ook de opzet van het project.

Azijn verkleurt baarmoederhalskankercellen

In de derdewereldlanden wordt dan ook een heel gemakkelijk middel ingezet namelijk azijn. Een arts, verloskundige of verpleegkundige stipt daarvoor de baarmoedermond via een wattenstaafje aan met een azijnoplossing. Die wordt gewoon gemaakt van tafelazijn dat bijna niets kost. Als er afwijkende cellen zijn die geïnfecteerd zijn met het virus dan verkleuren die cellen door de azijn. Dat is gewoon met het oog te zien. Met de methode valt ongeveer 90 procent van de kwaadaardige cellen op te sporen. Als een vrouw zo’n verkleuring toont, wordt ze direct behandeld. De afwijkende cellen in de baarmoederhals worden bevroren met vloeibare stikstof of vloeibaar koolzuur. Daarvan gaat 80 tot 90 procent van de cellen dood. De vrouw blijft vruchtbaar en menstrueert daarna weer gewoon als tevoren.

Afwijkingen in een vergevorderd stadium

Zijn er afwijkingen in een vergevorderd stadium bij de vrouw aangetroffen dan wordt ze doorverwezen naar een ziekenhuis in de buurt. Het is dan aan de vrouw zelf of ze al dan niet gaat. Is er geen genezing meer mogelijk dan zorgt het project er ook voor dat ze palliatieve zorg krijgt als pijnstilling.

Eenvoudige methode om baarmoederhalskanker op te sporen

De azijnmethode is eenvoudig uit te voeren en kost nog geen 10 euro per vrouw. De test kan zelf worden uitgevoerd als er geen stroom is. De Female Cancer Foundation heeft inmiddels 14.000 mensen opgeleid in Indonesië en 1400 in Zuid-Afrika om er voor te zorgen dat veel minder vrouwen sterven aan baarmoederhalskanker.