Koolstofmonoxide: de stille moordenaar

In België sterven jaarlijks zo’n 40 tot 50 mensen aan een CO-vergiftiging. Het merendeel van deze intoxicaties doet zich voor gedurende de koude wintermaanden, wanneer de kachels branden en de ramen en deuren gesloten zijn. Deze stille moordenaar doodt zonder dat zijn slachtoffers ook maar enige notie hebben. Ondanks de vele preventie- en informatiecampagnes van de verschillende overheidsinstellingen, blijft koolstofmonoxide de huishoudelijke kring geregeld binnensluipen. Vooral in badkamers blijkt CO goed te gedijen. Hier zorgen verouderde waterverwarmingstoestellen en een slechte verluchting voor de perfecte combinatie.

Wat is koolstofmonoxide?

Koolstofmonoxide (CO) is een kleurloze en reukloze organische verbinding. Koolstofmonoxide vormt de basis voor de synthese van talrijke producten, waaronder methanol. Daarnaast wordt het, door zijn ontvlambaar karakter, ook gebruikt als hittebron.

Ondanks de vele toepassingen van koolstofmonoxide in de industrie, wordt het in de huishoudelijke sfeer best vermeden. Het is echter hier dat CO het overgrote deel van zijn dodelijke slachtoffers eist. Slecht verluchte kachels, gasgeisers met onvoldoende ventilatie en verstopte schoorstenen zijn louter enkele van de vele voorbeelden die kunnen leiden tot een CO-vergiftiging.

Wat doet koolstofmonoxide met het lichaam?

Het belangrijkste effect van CO is de werking van het gas op de zuurstofvoorziening. In normale omstandigheden is zuurstof (O2) gebonden aan hemoglobine (Hb), een eiwit dat overvloedig aanwezig is in onze rode bloedcellen. Wanneer deze twee moleculen aan elkaar gebonden zijn spreekt men van een oxyhemoglobine (HbO2).

Koolstofmonoxide kan echter ook binden aan het hemoglobine, wat resulteert in het ontstaan van een carboxyhemoglobine (HbCO). Door de vorming van deze carboxyhemoglobines is er minder hemoglobine in het bloed waaraan zuurstof kan binden. Daarnaast zal koolstofmonoxide 200 tot 300 maal sterker kunnen binden aan het eiwit dan zuurstof. Dit betekent dat zelfs voor relatief kleine CO concentraties in de lucht veel hemoglobine gebonden zal worden door het koolstofmonoxide, met een verminderde zuurstoftoevoer naar het lichaam als resultaat.

Wat zijn de symptomen van een acute CO-vergiftiging?

De vervanging van HbO2 door HbCO zorgt voor het stilaan in zuurstofnood geraken van het lichaam. De symptomen van een CO-vergiftiging zijn hierdoor afhankelijk van de concentratie HbCO in het bloed:

Tot 10% HbCO:

• Lichte daling in scherpzinnigheid
• Verminderde rijvaardigheid

10% tot 20% HbCO:

• Kortademigheid bij inspanning
• Drukkend gevoel op het hoofd

20% tot 30% HbCO:

• Bonzend gevoel op het hoofd
• Vlekken voor de ogen
• Algemeen gevoel van onbehagen
• Moeilijkheden met schrijven
• Oorsuizingen

30% tot 40% HbCO:

• Overgeven
• Barstende hoofdpijn
• Zwakte en verlamming van de onderste ledematen

50% HbCO:

• Bewustzijnsverlies bij geringe inspanning
• Coma overgaande naar een diep coma en dood

Zoals de symptomen al laten blijken krijgt CO niet voor niets de bijnaam van stille moordenaar. Zeer atypische symptomen, waaronder hoofdpijn en misselijkheid, evolueren opmerkelijk snel tot verlamming en dood.

Hoe kan je een CO-vergiftiging vermijden?

Algemeen wordt een aantal tips gehanteerd teneinde de kans op intoxicatie te verminderen:

Kachels en andere verwarmingstoestellen: deze kan je best jaarlijks laten nakijken door vakmensen. Hierdoor weet je zeker dat ze goed werken.

Verluchting: laat voldoende ramen en deuren open staan wanneer een verwarmingstoestel brandt. Indien het toestel niet goed werkt, verklein je zo de kans op mogelijke intoxicatie.