CT-scan en het ontvangen van straling: gevaarlijk?

Om een diagnose te stellen of om een gegeven therapie te volgen kan je arts een CT-scan van (een deel van) je lichaam maken. Met deze CT-scan kan de arts in je lichaam kijken zonder je daarvoor open te snijden. Dit helpt bij een correcte diagnose en bij het volgen van een therapie (bijvoorbeeld: werkt deze chemotherapie?). Een CT-scanner werkt met röntgenstraling. Wanneer je met straling in aanraking komt, ontvang je een zogenoemde stralingsdosis. Is dat gevaarlijk voor je lichaam?

• Wat is een CT-scan?
• Hoe werkt een CT-scanner?
• Straling van de CT-scanner: gevaarlijk?
• Conclusie: is een CT-scan gevaarlijk?

Wat is een CT-scan?

De term CT staat voor ‘Computed tomography’ (in het Nederlands: computertomografie). Met een CT-scanner zijn we in staat om non-invasief (dus zonder mensen echt door te snijden) afbeeldingen te maken van allerlei doorsneden in het lichaam. Met behulp van een computer worden al deze beelden samengevoegd om een CT-scan te maken: een driedimensionale afbeelding van de anatomie van je lichaam.

Hoe werkt een CT-scanner?

Een CT-scan wordt gemaakt met behulp van röntgenstraling. Een patiënt ligt op een beweegbare tafel die in de CT-scanner schuift. Een röntgenstralingsbron en een detector bewegen tegelijk rondom de patiënt. De stralingsbron maakt een heleboel kleine röntgenstralen. Deze stralen bewegen door het lichaam van de patiënt en worden opgevangen in de detector, die zich altijd precies tegenover de stralingsbron bevindt. Om een afbeelding te maken draait het systeem (stralingsbron + detector) een aantal keer om de patiënt heen. Elke afbeelding wordt op de computer opgeslagen, waarna een speciale computer software de tweedimensionale beelden samengevoegd tot een driedimensionaal beeld: een CT-scan.

Het contrast op een CT-scan (bijvoorbeeld bot wordt wit, lucht wordt zwart) ontstaat omdat verschillende weefsels elk op hun eigen manier de röntgenstraling verzwakken. Het weefsel verzwakt de straling omdat ze de straling opnemen. Bot neemt veel straling op: er zal weinig straling op de detector vallen: de computer beeldt dit af als wit. Het tegenovergestelde zal bij lucht gebeuren bijvoorbeeld: lucht neemt bijna geen straling op, bijna alles zal op de detector terecht komen. Dit resulteert in een zwart gebied op het scherm.

Straling van de CT-scanner: gevaarlijk?

Een CT-scanner gebruikt dus röntgenstraling. Het lichaam ontvangt dus een zogenoemde ‘stralingsdosis’. In het algemeen geldt dat wanneer de stralingsdosis groter is, de beelden een hogere resolutie krijgen. Maar, een hogere straling zorgt ook voor meer (mogelijke) bijeffecten.

Een stralingsdosis wordt vaak uitgedrukt met als eenheid millisievert (mSv). De stralingsdosis is de hoeveelheid energie wat een bestraald lichaamsdeel zal opnemen. Organen en weefsels zijn verschillend gevoelig voor deze straling. Dit wil dus zeggen dat het stralingsrisico afhangt van wat voor soort CT-scan je krijgt (hoofd, buik, etc.)

We zijn constant omgeven door straling van natuurlijke bronnen. Een ‘gemiddeld’ persoon in Amerika zou een effectieve dosis van ongeveer 3 mSv per jaar ontvangen. Deze natuurlijke straling komt van radioactieve materialen in de natuur en kosmische straling uit de ruimte. Wanneer je een vlucht met een vliegtuig maakt, komt bij die effectieve dosis (natuurlijk afhankelijk van de afstand) zo’n 0.03 mSv bij. Om te vergelijken of een CT dus schadelijk is, kunnen we kijken naar de effectieve dosis die je ontvangt bij verschillende CT-scans: zie de tabel van Radiologyinfo hieronder.


De geschatte dosis gaat uit van een volwassene van een gemiddelde grootte. Hierbij is een erg laag risico geschat op: 1 in 100,000 tot 1 in 10,000, een laag risico is geschat op: 1 in 10,000 tot 1 in 1000 en een middel risico is geschat op: 1 in 1000 tot 1 in 500. Dit zijn dus erg kleine kansen wanneer je bedenkt dat we gemiddeld (op dit moment) een kans hebben van 1 op 5 om te overlijden aan kanker.

Daarnaast worden veel nieuwe technieken, software en apparaten ontwikkeld om de effectieve ontvangen dosis zo klein mogelijk te maken. De radiologen zijn er ook op getraind om zo weinig mogelijk straling te gebruiken.

Conclusie: is een CT-scan gevaarlijk?

Ja, de straling is ‘gevaarlijk’, maar de hoeveelheid ontvangen straling in veel van de CT-onderzoeken is erg klein. De voordelen (het beter/precies weten wat er aan de hand is, en daar de gegeven therapie op afstemmen) wegen veel meer op tegen de nadelen (de kleine extra kans om kanker te ontwikkelen en eventueel de bijwerkingen).

Lees verder

• CT scanner en CT scan: wat zijn het?
• Verschillen en overeenkomsten tussen CT- en MRI-scanners