Het wondermedicijn Sofosbuvir (Sovaldi) voor hepatitis C

Sofosbuvir is een antiviraal medicijn tegen hepatitis C. In tegenstelling tot oudere medicijnen is sofosbuvir in staat er wel voor te zorgen dat het virus zich niet meer kan kopiëren en kan het patiënten uiteindelijk virusvrij maken. Het is ontzettend effectief en zorgt voor geen tot milde bijwerkingen. Er is alleen een groot nadeel aan dit medicijn: het is ontzettend duur. De pil wordt in Amerika ook wel de 'thousand dollar pill' genoemd: de pil van duizend dollar. Een behandeling kost ongeveer 60.000 euro terwijl de productie voor medicijnen voor een patiënt nog geen 100 euro kost. De producent Gilead heeft deze prijs waarschijnlijk zo ingesteld om zijn investering van enkele miljarden terug te verdienen. Door deze hoge prijs kunnen miljoenen mensen wereldwijd niet worden behandeld omdat de behandeling gewoonweg te duur is en zorgverzekeringen dit niet kunnen dekken.

Hepatitis C

Hepatitis is een ontsteking van de lever waarbij ontstekingscellen de lever in gaan. De hepatitis C-virussen kunnen geclassificeerd worden in 7 genotypes (1-7), allemaal met hun specifieke eigenschappen. Het hepatitis C-virus kan zowel acute als chronische hepatitis veroorzaken, dit kan enkele weken tot levenslang duren. Acute hepatitis zorgt meestal niet voor symptomen, in ongeveer 85% zal acute hepatitis C overgaan in chronische hepatitis. Symptomen kunnen dan griepachtige verschijnselen zijn, geelzucht, donkere urine, of lichtgekleurde ontlasting. In ongeveer 30% van de patiënten met chronische hepatitis C zal leverschade ontstaan. Wanneer iemand cirrose heeft of door hepatitis C leverkanker heeft ontwikkeld is een levertransplantatie nodig. Het nadeel hiervan is dat het virus vaak wel terugkeert na een transplantatie. Schattingen laten zien dat wereldwijd zo’n 150 tot 200 miljoen mensen geïnfecteerd zijn met hepatitis C, het virus wordt voornamelijk doorgegeven via bloed-bloed contact, maar kan ook doorgegeven worden van moeder op kind.

Sofosbuvir

Sovaldi is een antiviraal medicijn tegen hepatitis C. Normaal gesproken infecteert het hepatitis C-virus een levercel en gebruikt het deze cel om zichzelf te kopiëren. Wanneer het zichzelf gekopieerd heeft, verspreidt het zich naar andere cellen en begint dit proces opnieuw. Sofosbuvir bindt zich aan het genetische materiaal van het virus en zorgt er zo voor dat het hepatitis C-virus zich niet meer kan kopiëren. Het behandelt niet alleen de symptomen zoals andere medicijnen doen, maar het kan patiënten met hepatitis C genezen, omdat het virus zich niet meer kan verspreiden en uiteindelijk zal doodgaan.

In december 2013 is sofosbuvir goedgekeurd door de FDA, wat betekent dat het toen verkrijgbaar werd op de Amerikaanse markt. In januari 2014 heeft de Europese commissie ook vergunning verleend voor Sovaldi, het medicijn is sindsdien ook in Europa gebruikt mocht worden.

De effectiviteit van sofosbuvir

De eerste studie die werd uitgevoerd om te kijken of sofosbuvir werkte, keek naar 327 hepatitis C patiënten met genotype 1, 4, 5 of 6 die niet eerder waren behandeld voor de ziekte. Na twaalf weken behandeling met Sovaldi in combinatie met peg-interferon alfa en ribavirine, twee andere antivirale middelen, werd in 91% van de patiënten aangetoond dat het hepatitis C-virus niet langer aanwezig was.

De tweede studie die werd uitgevoerd keek naar 499 niet eerder behandelde hepatitis C patiënten met genotype 2 of 3. Deze patiënten kregen Sovaldi samen met ribavarine of peg-interferon alfa met ribavarine. Beide behandelingen bleken ongeveer even effectief te zijn.

Een derde studie keek ook naar hepatitis C patiënten met het genotype 2 of 3 die geen eerdere behandelingen hebben gehad. Er werd een combinatie van Sovaldi en ribavarine gegeven of een placebo. Bij patiënten die alleen een placebo kregen, was geen enkele patiënt virusvrij, bij de combinatietherapie was 12 weken na de behandeling 78% van de patiënten virusvrij.
De vierde studie werd uitgevoerd in patiënten met het genotype 2 of 3 die op andere behandelingen niet gereageerd hadden of met een teruggekeerde infectie. Sovaldi werd gegeven in combinatie met ribavarine voor 12 of 16 weken. Wanneer de behandeling 12 weken duurde was 50% van de patiënten virusvrij, na 16 weken was dit 71%
Al deze resultaten laten zien dat sofosbuvir erg effectief is in het virusvrij maken van patiënten. Dit is een enorme doorbraak in de behandeling van hepatitis C omdat andere medicijnen dit niet konden.

De bijwerkingen van sofosbuvir

Sofosbuvir zelf veroorzaakt over het algemeen geen heftige bijwerkingen. De meest voorkomende bijwerkingen zijn hoofdpijn en vermoeidheid. Sovaldi wordt eigenlijk altijd in combinatie gegeven met ribavirin en peg-interferon alfa. Deze medicijnen geven meestal meer bijwerkingen dan Sovaldi. Deze medicijnen kunnen zorgen voor vermoeidheid, hoofdpijn, misselijkheid en slapeloosheid. Sofosbuvir heeft geen effect op de ernst van deze bijwerkingen.

Het grote nadeel: de prijs

Wanneer u al deze informatie op een rijtje zet vraagt u zich waarschijnlijk af waarom dit middel nog niet aan iedereen met hepatitis C wordt voorgeschreven. Hiervoor is een goede reden: de prijs is ontzettend hoog. De pil kost 1000 dollar per dag en moet 12 weken lang dagelijks ingenomen worden. Bovenop deze kosten komen ook nog ziekenhuiskosten. In Nederland komt een behandeling inclusief zorgkosten ongeveer neer op 50.000 euro. Om de ziektekosten in de hand te houden heeft minister Schippers besloten dat niet iedereen het medicijn krijgt, alleen patiënten die een ernstige vorm hebben van lever fibrose komen in aanmerking. Het komt er eigenlijk op neer dat tegen patiënten wordt gezegd: 'U bent ziek, maar U moet eerst nog zieker worden voordat we gaan behandelen'. Ziekenhuizen en zorgverzekeringen kunnen hier niet veel aan doen, er is een budget voor zorgkosten en ze kunnen er niet voor kiezen om al het geld uit te geven aan een medicijn en hierdoor andere zieken mensen niet te kunnen helpen.

De prijs van medicijnen is gebaseerd op twee punten:

• Het effect van het medicijn op de patiënt, hierbij kunt u denken aan het feit dat patiënten hierna totaal ziektevrij zijn en geen andere behandeling meer nodig heeft. Maar ook dat ze daarna weer gewoon aan het werk kunnen. Wanneer er meer zorgkosten bespaard kunnen worden, kan volgens de fabrikant een hogere prijs gevraagd worden.
• De productiekosten van het medicijn, hoe hoger de kosten, hoe hoger de prijs. De geschatte productiekosten voor sofosbuvir zijn echter een stuk lager dan de vraagprijs van 1000$ per pil, namelijk tussen de 68 en 136$, per behandeling, ongeveer 1 tot 2 euro per pil.

Het komt er op neer dat Gilead dus ontzettend veel winst maakt op dit medicijn aangezien de productiekosten veel lager liggen dan de vraagprijs. We moeten ons afvragen in hoeverre farmaceutische bedrijven prijzen van medicijnen mogen bepalen op basis van effect, of dat er restricties aan moeten zitten. Moet een beter medicijn altijd duurder zijn?

Investering terugverdienen

Wat nog een opmerkelijk punt is, is dat blijkt dat Gilead het medicijn waarschijnlijk helemaal niet zelf heeft ontwikkel, maar enkele miljarden zou hebben betaald om het bedrijf dat het heeft ontwikkeld op te kopen. Gilead moest vervolgens deze investering terugverdienen en heeft daarom waarschijnlijk besloten dit te doen door de prijs van het medicijn te verhogen. Deskundigen hebben geschat dat Gilead in 2014 alleen al 10 miljard zou hebben verdiend aan de verkoop van sofosbuvir.

Het is bij dit medicijn dus niet alleen de vraag of het ondanks de prijs toch voorgeschreven moet worden aan patiënten, en aan welke patiënten. Maar de voornaamste vraag is of farmaceutische bedrijven zulke enorme bedragen mogen vragen en zo veel winst mogen maken over de rug van zieke mensen. En wat gebeurt er als we dit bij een bedrijf toestaan, zullen andere medische bedrijven dan volgen?