Ingesloten door bosbrand of heidevuur – hoe overleef je het?

Het zal je maar gebeuren. Ingesloten door een bosbrand of heidevuur. Een ware nachtmerrie. Een natuurbrand verspreidt zich sneller dan men denkt. En een vluchtweg is niet gauw gevonden. De grote vraag is dan: Hoe overleef ik dit? Natuurbranden zijn levensgevaarlijk. Veel wandelaars, fietsers en kampeerders worden er elke zomer door verrast en soms door ingesloten. In dat geval is het belangrijk om de situatie goed in te schatten en niet in paniek 'alle kanten op' te rennen. Vergeet evenmin dat het bij een voortrazende, insluitende natuurbrand veiliger is in de auto dan op de fiets of te voet.

Inhoud

• Brandgevaar
• Brandpreventie
• Bel 112
• Ingesloten door een bosbrand of heidevuur
• Beoordeel eerst de situatie
• In de auto
• Als het vuur over u heen raast
• Wat te doen

Brandgevaar

Het risico van een natuurbrand wordt groter naarmate de dode vegetatie uitdroogt, zoals in de zomer. Er zijn tal van bijkomende weersomstandigheden en andere factoren die dat risico vergroten, zoals de luchtvochtigheid, het type vegetatie, de temperatuur en de (droge) wind. Vooral naaldbossen zijn berucht, aangezien de bosgrond vol ligt met droge dennennaalden en harsrijk materiaal. Laat in het voorjaar en vroeg in de zomer zijn statistisch gezien de meest risicovolle perioden. Een daaropvolgende droge zomer maakt de situatie er niet beter op.

Oorzaken
Een bosbrand ontstaat door allerlei oorzaken, variërend van blikseminslagen tot weggegooide peuken, lenslicht (glas), vonkenregens op het spoor, maar ook brandstichting is een niet te onderschatten oorzaak. En wat te denken van gloeiende kooldeeltjes die op een bosweg uit de uitlaat van een auto schieten. Het komt vaker voor dan men denkt.

Brandpreventie

Bezoekers van natuurgebieden, bossen en heidestreken kunnen veel doen om een natuurbrand te voorkomen. Onnadenkendheid ligt altijd op de loer. Wees dus voorzichtig met brandende sigaretten- of sigarenpeuken, barbecues en campinggasbranders. Enkele andere regels zijn:

• Rook niet in het bos of op de heide. Vooral niet in droge perioden wanneer roken in natuurgebieden sowieso verboden is.
• Parkeer de auto op de daarvoor bestemde parkeerterreintjes bij bos- en heidegebieden, dus niet langs bospaadjes of – erger nog – half in de berm boven kurkdroog gras. Bovendien kan de brandweer moeilijker passeren als er verderop iets gebeurd is.
• Gooi afval in de daarvoor bestemde bakken bij de parkeerterreinen, of doe de rommel thuis in de afvalbak. Rondslingerend glas in de bossen en op de heide kan als gevolg van lenslicht hectaren natuurgebied in lichterlaaie zetten. Brandpreventie is een zaak van iedereen.

Bel 112

Ruim 90 procent van alle bosbranden ontstaat door menselijk handelen, variërend van onvoorzichtigheid (rokers, barbecues) tot achterstallig natuurbehoud, brandstichting en slecht preventief overheidsbeleid ter voorkoming van natuurbranden. Wat betreft de gewone burger is zorgeloosheid in natuurgebieden vaak de oorzaak.

Locatie
Het kleinste vonkje kan veel bos en heide in de as leggen. Bel 112 als u ergens een onbewaakt vuur ziet of een rookontwikkeling die u niet kun plaatsen. Geef de locatie en de bijzonderheden door. Ga uit de rook staan en probeer niet zelf een grote brand te blussen, maar zoek een veilig heenkomen op een asfaltweg of in de bebouwde kom.

Ingesloten door een bosbrand of heidevuur

Een bosbrand of heidevuur kan zich zeer snel uitbreiden, afhankelijk van de droogte, de windkracht en andere weerfactoren. De wind blaast dode, brandende bladeren voor zich uit, waardoor de brand sprongsgewijs steeds omvangrijker wordt. Beken, kreken en riviertjes vormen in dat geval nauwelijks een hindernis. In een mum van tijd staat ook de andere oever in vuur en vlam. Afhankelijk van de omstandigheden kan een natuurbrand zich sneller uitbreiden dan een jogger kan rennen of een paard kan galopperen.

Beoordeel eerst de situatie

Wanneer u als wandelaar onverhoeds door een bosbrand of heidevuur bent ingesloten, schat dan eerst de situatie in en zet het niet meteen op een lopen.

• Kies een vluchtroute naar bijvoorbeeld een asfaltweg, een beek, de bebouwde kom. Volg de wegen, paden en brandgangen.
• Bel 112, ook al is iemand u wellicht voor geweest. Geef door waar u zich bevindt.
• Vlucht naar een plek met weinig begroeiing, zoals een omgeploegde akker of een rotsachtig stuk grond.
• Probeer steevast schuin uit de baan van het vuur te komen.
• Staan alle vluchtwegen in brand? Zoek dan het midden van de grootste open ruimte op.
• Mijd daarbij plekken met dorre varens en andere dode vegetatie. Hoe opener en rotsachtiger, hoe beter.
• Pas op voor verstikkingsgevaar door rook en gebrek aan zuurstof. Schuil dus zo laag mogelijk naarmate de vlammen dichterbij komen. Voorkom dat u in dichte rook zit.
• Bedek het hoofd liefst met een natte deken of jas. Bescherm de onbedekte huid (hoofd, armen, benen) tegen de hitte.
• Zoek tegen de wind in een uitweg zodra de kern van de brand voorbij is. Zet koers naar een gebied waar de brand is uitgewoed.

In de auto

Ingesloten door een bos- of heidebrand? Weet dat u in de auto veiliger bent dan te voet of op de fiets, al zou men anders vermoeden. Het komt overigens zeer zelden voor dat bij een brand de benzine-, diesel- of gastank ontploft. Neem wel enkele voorzorgsmaatregelen:

• Sluit alle openingen in de auto, zoals de luchtgaten van de airco en verwarming. Natuurlijk ook de ramen en portieren.
• Blijf zo laag mogelijk als het vuur voorbij komt, bijvoorbeeld met een jas over u heen. Ga in elk geval niet rechtop zitten.
• Rijd langzaam, lichten aan. Stop als de rook te dik wordt.
• Parkeer niet bij struikgewas, dorre varens en andere kurkdroge vegetatie.
• Als de kern van de brand voorbij raast, bent u veiliger in de auto. Stap dus vooral niet uit in het 'heetst van de strijd'!

Als het vuur over u heen raast

Het is de nachtmerrie van iedereen die in een bosbrand of een heidevuur verzeild is geraakt. Het vuur blokkeert inmiddels de vluchtweg, zoals een brandgang of een bospaadje, en er is geen verharde weg en geen beekje te bekennen terwijl u te voet of op de fiets bent.

Wat te doen

Neem dan enkele regels in acht.

• Loop als u zich in een bos bevindt, omringd door vuur, naar het midden van een open plek.
• Zoek een laagte op, zoals een kuil. Of ga tegen een helling aanliggen.
• Bedek het hoofd en het bovenlichaam met een jas. Het betreft vooral de onbedekte lichaamsdelen, zoals hoofd, handen en benen (als u een korte broek of rok draagt).
• Ga in foetushouding, het hoofd in de richting van het aankomende vuur.
• Zoek als de brand gepasseerd is tegen de wind in een uitweg door de verbrande gedeelten van het bos of de heide.

Lees verder

• Verdwaald en geen proviand – de eetbaarheidsproef
• Weggezakt in een moeras – wat nu?
• Wie is bang voor onweer?
• Door het ijs gezakt... en geen hulp
• Een vulkaanuitbarsting overleven: voortekenen en wat te doen