Verdwaald en geen proviand – de eetbaarheidsproef

Een ruige trektocht door de natuur, dwars door onbewoonde gebieden. Het heeft zo zijn charme. Maar zo'n tocht kent ook risico's die men niet mag onderschatten. Naast het feit dat relevante personen op de hoogte moeten worden gebracht van de route, is het juiste gebruik van bijvoorbeeld kompas en gps belangrijk. Tal van andere zaken verkleinen het risico dat de gevolgen groot zijn zodra er iets misgaat. Maar stel dat de wet van Murphy toeslaat? Stel dat alles fout gaat wat maar fout kan gaan terwijl u zich in een niemandsland bevindt, midden in de onherbergzame natuur en met noodproviand dat u de vorige dag al hebt opgepeuzeld. Wilde planten eten kan dan het verschil betekenen tussen leven en dood in afwachting van hulp. De eetbaarheidsproef biedt uitkomst als u geen verstand hebt van eetbare en giftige planten.

Inhoud

• Onbekend gebied – voorbereiding op een lange trektocht
• Goede voorbereiding in een notendop
• Wat te doen
• Verdwaald – wat nu?
• Giftig of niet giftig?
• De eetbaarheidsproef
• Wat te doen

Onbekend gebied – voorbereiding op een lange trektocht

Goed voorbereid op pad gaan, is het halve werk. Zo luidt het adagium van de 'padvinder'. Daar staat tegenover dat een meerdaagse trektocht in onbekende en onherbergzame streken ondanks een goede voorbereiding faliekant mis kan gaan, alle positieve geluiden ten spijt. Ook als het maar een wandeling van een halve dag betreft. Tijdens een 'ommetje' neemt men namelijk nooit veel eten en drinken mee. Men is immers toch weer thuis vóór het donker wordt. Pas op voor 'ommetjes' in onbekend gebied.

Basisregels
Enkele basisregels zijn belangrijk als u gaat wandelen in afgelegen, onbekende oorden. Neem bijvoorbeeld altijd een gedetailleerde land- of wandelkaart en een telefoon met gps mee. Breng bepaalde personen op de hoogte waar u gaat wandelen en hoelang u weg wilt blijven. Bespreek de wandeling – zeker een langere trektocht – met iemand die de streek goed kent. Denk ook aan goede wandelschoenen en geschikte kleding. Neem voldoende drinkwater en voedsel mee.

Wet van Murphy
Zo zijn er tal van andere tips. Hele boekenplanken zijn erover vol geschreven, het internet puilt ervan uit. Waar het om gaat is dat hoe kort een wandeling in onbekende oorden ook duurt, het risico op verdwalen is altijd aanwezig. Denk aan de wet van Murphy: 'Als iets fout kan gaan, dan gaat het ook een keer fout (hoe goed men ook is voorbereid)'.

Goede voorbereiding in een notendop

Aan voorbereidingslijstjes geen gebrek. Het komt echter neer op de volgende kardinale punten. Met deze eenvoudige richtlijnen kan iedereen veel moeilijkheden voorkomen. Veel zaken en kwesties ziet men met name bij korte wandelingen in onbekende gebieden makkelijk over het hoofd, omdat men 'zo weer terug is'.

Wat te doen

Neem de volgende punten serieus:

• Stippel de tocht uit op een gedetailleerde wandelkaart. Denk aan de telefoon met gps.
• Vertel andere mensen welke tocht u gaat maken en wanneer u terug denkt te zijn.
• Schat de tijdsduur in. De afstand in combinatie met de afgelegde tijd wordt vaak onderschat. Een gezond persoon legt op open terrein ongeveer 3-4 km per uur af (zonder rustpauzes).
• Bij een gemiddelde tot stevige klim moet u al gauw rekenen op een extra uur voor elke halve kilometer die u aflegt.
• Neem kleding mee voor alle weersomstandigheden. Ga met andere woorden niet alleen met een t-shirtje en korte broek de bergen in als het mooi weer is. Het weer kan immers omslaan en in bergachtig gebied zijn de weersomstandigheden per definitie onvoorspelbaar. Onderkoeling ligt dan op de loer. Houd de weerberichten in de gaten en neem altijd een extra trui en een waterdicht windjack mee.
• Zorg voor een kleine maar adequate EHBO-uitrusting.
• Neem voldoende water en voedsel mee voor onderweg.
• Laat aan de achterblijvers telefonisch weten indien u later dan gepland terug denkt te zijn, bijvoorbeeld als de route door omstandigheden veranderd is. Dan hoeft niemand zich nodeloos zorgen te maken.
• Loop bij voorkeur niet alleen door onbekend gebied. Ga met z'n tweeën of in een groepje van minstens vier personen als het lange trektochten betreft. Men staat er dan niet alleen voor als iemand een been breekt of een enkel verstuikt.
• Controleer altijd het bereik van uw mobiele telefoon.

Verdwaald – wat nu?

Het komt vaker voor dan men denkt. Zodanig verdwalen dat menigeen erdoor in paniek raakt. Op de Veluwe of in de Ardennen zal het meestal wel goed komen. Maar in verre streken, zoals in afgelegen Franse of Scandinavische gebieden of in (sub)tropische contreien, gaat het wel eens helemaal mis en moeten er hulpdiensten worden opgetrommeld. Vergeet niet dat de wet van Murphy genadeloos is: een 'ongeluk' komt nooit alleen, fout-op-foutstapeling, de telefoon heeft geen bereik als u die het hardst nodig hebt of de accu van het mobieltje is plotseling om 'onverklaarbare' oorzaken sneller leeg dan gedacht. En als u de weg niet meer terug kunt vinden, lijkt de zon vlugger naar de horizon te zakken dan in voorgaande dagen en bent u zo door uw proviand en drinkwater heen.

In de penarie
Dat zijn serieuze problemen. En om er nog een schepje bovenop te doen: als wachten op hulp enkele dagen duurt, zou men wel eens aangewezen kunnen zijn op het eten van planten die in het wild groeien. Maar hoe maakt u als leek onderscheid tussen het enorme aantal eetbare en niet-eetbare planten in de vrije natuur? Zelfs een botanicus heeft daar moeite mee. Hoewel het risico zeer klein is dat u ooit in zo'n situatie belandt, en al bent u een serieuze wandelaar die ook meerdaagse ruige trektochten in Europa op zijn naam heeft staan, de situatie kan zich voordoen dat de wet van Murphy u heeft uitverkoren en dat u gedwongen bent om eetbare planten te zoeken, puur om te overleven. Dan is het handig om geschikte planten te herkennen en te weten welke richtlijnen u in acht moet nemen voordat u ervan eet.

Giftig of niet giftig?

Dat is de vraag. In noodgevallen kan het nodig zijn om zelf als proefkonijn te fungeren, simpelweg om na te gaan wat eetbaar is en wat niet. De hieronder aangeduide methode is bedoeld voor hen die geen survivaltechnieken kennen, maar wel in een situatie zijn beland dat ze wilde planten moeten eten om niet van de honger om te komen. Met deze richtlijnen kunt u nagaan of een plant eetbaar is of dat u er (dood)ziek van wordt. De eetbaarheidsproef biedt soelaas.

De eetbaarheidsproef

Volg de onderstaande richtlijnen nauwkeurig op. Survivalexperts hebben kennis van niet-giftige planten. Ze kunnen met het eten van bepaalde vruchten, wortels en bessen zelfs een gevarieerd en verantwoord voedingspatroon opbouwen voor zolang als de 'ontberingsperiode' duurt. De leek zal zeer voorzichtig moeten zijn.

Wat te doen

Volg de onderstaande richtlijnen zorgvuldig op.

• Zorg ervoor dat één persoon per keer maar één plant test.
• Als vogels, zoogdieren of reptielen van bepaalde planten eten, wil dat nog niet zeggen dat ze ook geschikt zijn voor het menselijk maag-darmstelsel.
• Kies altijd een plant die veel voorkomt in de omgeving. Een met groene bladeren. Dat vergroot de kans dat die plant niet giftig is.
• Blijf van paddenstoelen af, experimenteer er in geen geval mee. Tenzij u zeker weet dat ze eetbaar zijn, zoals de oesterzwam. Besef dat zelfs na het koken van paddenstoelen de gifstoffen niet geneutraliseerd zijn.
• Knijp met twee vingers in de stengel van de gekozen plant. Komt er een melkachtig sap uit? Dan is de plant hoogstwaarschijnlijk giftig. Behalve de paardenbloem. Alle delen van de paardenbloem zijn eetbaar (stengel, bloem en wortel).
• Knijp in het blad. Bij een rottingsgeur of andere stank, is de plan waarschijnlijk giftig. Blijf er dan af.
• Smeer een beetje van het sap van de gekozen plant op de binnenkant van de onderlip. Leg een partje van de plant op de tong. Wacht nu een minuut of vijf. Bij een brandend gevoel of een rottende smaak is de plant giftig en dus ongeschikt om te eten.
• Een andere methode bestaat eruit om wat van het sap op de binnenkant van de onderarm te smeren. Bij giftigheid ontstaat er roodheid, irritatie.
• Blijven bovengenoemde symptomen uit? Neem dan een groter stukje van de plant. Kauw erop, slik het partje uiteindelijk door. Wacht nu enkele uren. Krijgt u last van uw maag, wordt u misselijk of moet u braken? Dan is de plant eveneens naar alle waarschijnlijkheid giftig.
• Neem bij uitblijvende symptomen een nog groter stuk van de plant en wacht opnieuw enkele uren. Bij geen vergiftigingssymptomen is de plant eetbaar.

Lees verder

• Weggezakt in een moeras – wat nu?
• Verdwaald in een grot of verlaten mijn – wat nu?
• Ingesloten door bosbrand of heidevuur – hoe overleef je het?
• Een vulkaanuitbarsting overleven: voortekenen en wat te doen
• Bergwandelen – pas ook in de zomer op voor onderkoeling