Braaksel – wat kun je eraan aflezen?

Braaksel – wat kun je eraan aflezen? Bij braken keert de maag zich om, zo wordt gezegd. In feite zijn het antiperistaltische bewegingen van de maag en de slokdarm, waardoor de voedselbrij omhoog wordt gestuwd. De braakneiging zelf wordt veroorzaakt door receptoren in de hersenen. De opkomende misselijkheid leidt dan tot braken. Het klinkt onsmakelijk, maar aan braaksel valt veel af te leiden. De kleur en de geur van het braaksel, en de manier van overgeven, zijn signalen die erop duiden dat er iets mis kan zijn in het lichaam. Dat kan een kater zijn na een avondje stappen, maar ook een vernauwing van de slokdarm.

Inhoud


Hoe ontstaat braken?

Overgeven gebeurt onder invloed van het braakcentrum in de hersenen (centrale zenuwstelsel). Receptoren aldaar worden geprikkeld, wat tot misselijkheid leidt. Meestal gaan er zure oprispingen aan vooraf. Ook ontstaat er speekselvloed, waarbij de buikspierspanning op krampachtige wijze verhoogd wordt. Uiteindelijk komt men terecht in de fase waarin de braakneigingen nog heel eventjes kunnen worden onderdrukt, maar niet of nauwelijks meer vermeden, een soort point of no return. Het hart klopt dan sneller, wat gepaard gaat met transpireren.

Maag / Bron: Pixel Perfect, PixabayMaag / Bron: Pixel Perfect, Pixabay
Braaksel
Door de druk in de buikholte wordt de maaginhoud onverbiddelijk omhoog gestuwd door krachtige antiperistalische bewegingen van de maag- en slokdarmspieren. Het braaksel moet er dan uit, desnoods door de neus. Verstikkingsgevaar is dan groot, zoals bij hulpbehoevenden die bedlegerig zijn en niet zelf op een zij kunnen draaien, waardoor het braaksel in de luchtpijp kan komen.

Opgelucht? Of toch nog misselijk?

Na het braken voelt men zich meestal een stuk beter, mogelijk door de neurotransmitter endorfine, dat het lichaam zelf aanmaakt in de hersenen, maar meestal doordat de oorzaak van de misselijkheid en het overgeven is opgeheven. Bij ziekte zal deze ‘rustperiode’ echter van korte duur zijn, tenzij de behandelend arts iets geeft tegen de misselijkheid. Er zijn veel factoren die leiden tot overgeven. Het gaat daarbij niet alleen om reisziekte of een kater.

Oorzaken van braken

Veel kwalen hebben braken in hun kielzog. In klinische situaties is het braaksel een belangrijk hulpmiddel in de diagnostiek. Er zijn veel factoren die tot braken leiden, zoals:
  • maagaandoeningen, waaronder gastritis (ontsteking van het maagslijmvlies), maar de aanleiding kan ook een maagbloeding zijn;
  • reisziekte;
  • psychische stress;
  • zwangerschapsmisselijkheid;
  • organische vergiftiging, zoals uremie (nierinsufficiëntie), diabetes (te hoge of te lage bloedsuiker), leverziekten of een overdosis van bepaalde medicamenten, zoals digitalispreparaten;
  • alcoholvergiftiging (kater);
  • voedselvergiftiging;
  • lichaamsstress door heftige pijn of kolieken;
  • zuurstofgebrek door aanhoudend kinkhoestachtig hoesten, zoals bij een zware verkoudheid of een zeer virulente, heftige griep;
  • opkomende herinneringen over onaangename situaties, geuren of smaken;
  • reflectorisch braken bij acute buikprocessen, waaronder appendicitis, buikvliesontsteking, galblaaskolieken;
  • hersenprocessen, waaronder hersenschudding, hersenbloeding (subarachnoïdale bloeding), meningitis, hersentumor;
  • stralingsziekte;
  • slokdarmstenose (vernauwing);
  • uitlokking, zoals bij anorexia nervosa of boulimia;
  • pylorusstenose (vernauwing/spasme van de maaguitgang);
  • bij baby's van 2-3 weken kan projectielbraken voorkomen. De maagportier (sluitspier, pylorus) is dan overprikkeld en er ontstaat een spasme van de genoemde spier. De baby braakt dan zo krachtig dat het ook wel projectielbraken wordt genoemd.

Braaksel – een belangrijk diagnostisch hulpmiddel

Misselijkheid en braken kunnen veel oorzaken hebben. Bij langdurig braken kan overigens ook de inhoud van de dunne darm naar de slokdarm worden gestuwd. Het braaksel is dan van een totaal andere aard. Onderzoek van het braaksel is belangrijk bij het stellen van een diagnose.

Onderzoek van het braaksel

Het onderzoek van braaksel is onderverdeeld in drie aspecten:

Kleur

Groen duidt altijd op galvermenging. Donkerrood of zwart braaksel wijst onder andere op een maagbloeding. Het braaksel doet denken aan koffiedik. In dat geval wordt hemoglobine onder invloed van zoutzuur omgezet in hematine, vandaar de donkere kleur. Slijmerig braaksel is vaak het gevolg van een slokdarmvernauwing. Lichtrood bloed duidt op een verse bloeding en vereist direct ingrijpen.

Maag-darmstelsel / Bron: Bodymybody, PixabayMaag-darmstelsel / Bron: Bodymybody, Pixabay

Hoeveelheid

Als het braaksel voedselresten van bijvoorbeeld de vorige dag bevat, duidt dat vaak op een vernauwing van de maagportier (pylorusstenose). Dat kunnen grote hoeveelheden zijn. De maag is ‘voortdurend’ vol en kan niet of onvoldoende geledigd worden door een stenose van de genoemde sluitspier.

Geur

Het komt voor dat braaksel naar ontlasting (fecaal) riekt. Er is dan laag in de darm sprake van een afsluiting (ileus). De min of meer volledig verteerde voedselbrij wordt dan met antiperistalische bewegingen door de pylorus (sluitspier) naar de maag en de slokdarm gestuwd.

Andere aspecten van braaksel

In klinische situaties wordt ook het 'braakpatroon' geobserveerd. Het kan immers zijn dat het braken geen verband houdt met de maaltijden, die niet binnengehouden kunnen worden, maar dat bijwerkingen van medicijnen de oorzaak zijn. Verder is het van belang om te weten of de patiënt golfsgewijs of krachtig (projectielbraken) braakt, en hoe vaak. Ook de samenstelling van het braaksel is belangrijk:

Maaginhoud

Is het braaksel herkenbaar? Schuimt het als gevolg van gisting, zoals doorgaans bij maagretentie het geval is? Of is het heldergroen door gal, zoals men vaak na een operatieve ingreep ziet.

Bloedbijmenging

Helderrood bloed duidt vaak op een slokdarmbloeding. Bij een maagbloeding is het bloed donkerbruin tot zwart, tenzij de bloeding vers is.

Naar de huisarts

Aan braaksel valt dus van alles te zien en te ruiken. Als u een van de bovenstaande symptomen herkent, naar alle waarschijnlijkheid in combinatie met andere klachten, is het belangrijk dat u contact opneemt met uw huisarts. Braaksel biedt immers waardevolle informatie over de toestand van het maag-darmstelsel. Vooral als u denkt dat er bloed in het braaksel zit, is het zaak niet zelf te dokteren. In het laboratorium wordt eventueel met de benzidine-reactie bepaald of er sprake is van bloedbijmenging.

Lees verder

© 2013 - 2024 Orion, het auteursrecht van dit artikel ligt bij de infoteur. Zonder toestemming is vermenigvuldiging verboden. Deze informatie is van informatieve aard en geen vervanging voor professioneel medisch advies. Per 2021 gaat InfoNu verder als archief, artikelen worden nog maar beperkt geactualiseerd.
Gerelateerde artikelen
Overgeven/braken bij honden, wat zijn de oorzaken?Overgeven/braken bij honden, wat zijn de oorzaken?Honden eten van alles. Naast hun voer nemen ze ook graag happen van bijvoorbeeld afval, kadavers van bijvoorbeeld vogels…
Vers bloed in het braaksel bij allergische reactieVers bloed in het braaksel bij allergische reactieOvergeven met bloed in het braaksel kan even een heftige schok zijn. Komt het vaak voor, dan kan het om een ernstige aan…
Braaksel, kots, overgeefselBraaksel, of kots of overgeefsel, is hetgeen dat vanuit het menselijk lichaam naar buiten komt. Hierbij werken de spiere…
Bloed overgeven: mogelijke oorzaken van bloed brakenBloed overgeven: mogelijke oorzaken van bloed brakenAls je bloed moet overgeven is het belangrijk om geen tijd te verliezen. Bloed braken is een medische urgentie en moet s…

Verhoogde oogdruk: symptomen, oorzaken en behandelingVerhoogde oogdruk: symptomen, oorzaken en behandelingVelen hebben hun oogdruk weleens laten meten bij de opticien door middel van een pufje lucht dat tegen het oog wordt geb…
Zwaar gevoel in de onderbuik hebben door zwak bindweefselZwaar gevoel in de onderbuik hebben door zwak bindweefselEen zwaar gevoel in de onderbuik kan diverse oorzaken hebben. Een daarvan is zwak bindweefsel. Dit is een kwestie van aa…
Bronnen en referenties
  • Codex Medicus, 'Ziekten van maag, slokdarm en darmen', N. Tytgat, ISBN 9010056716
  • Grondslagen der geneeskunde, 'Interne ziekteleer', deel I, M. Plooij, Uitgeverij Stafleu
  • Afbeelding bron 1: Pixel Perfect, Pixabay
  • Afbeelding bron 2: Bodymybody, Pixabay
Orion (616 artikelen)
Laatste update: 30-11-2023
Rubriek: Mens en Gezondheid
Subrubriek: Aandoeningen
Bronnen en referenties: 4
Per 2021 gaat InfoNu verder als archief. Het grote aanbod van artikelen blijft beschikbaar maar er worden geen nieuwe artikelen meer gepubliceerd en nog maar beperkt geactualiseerd, daardoor kunnen artikelen op bepaalde punten verouderd zijn. Reacties plaatsen bij artikelen is niet meer mogelijk.
Medische informatie…
Deze informatie is van informatieve aard en geen vervanging voor professioneel medisch advies. Raadpleeg bij medische problemen en/of vragen altijd een arts.