Braaksel wat kun je eraan aflezen?
Bij braken keert de maag zich om, zo wordt gezegd. In feite zijn het antiperistaltische bewegingen van de maag en de slokdarm, waardoor de voedselbrij omhoog wordt gestuwd. De braakneiging zelf wordt veroorzaakt door receptoren in de hersenen. De opkomende misselijkheid leidt dan tot braken. Het klinkt onsmakelijk, maar aan braaksel valt veel af te leiden. De kleur en de geur van het braaksel, en de manier van overgeven, zijn signalen die erop duiden dat er iets mis kan zijn in het lichaam. Dat kan een kater zijn na een avondje stappen, maar ook een vernauwing van de slokdarm.
Inhoud
Hoe ontstaat braken?
Overgeven gebeurt onder invloed van het
braakcentrum in de hersenen (centrale zenuwstelsel). Receptoren aldaar worden geprikkeld, wat tot misselijkheid leidt. Meestal gaan er zure oprispingen aan vooraf. Ook ontstaat er
speekselvloed, waarbij de buikspierspanning op krampachtige wijze verhoogd wordt. Uiteindelijk komt men terecht in de fase waarin de
braakneigingen nog heel eventjes kunnen worden onderdrukt, maar niet of nauwelijks meer vermeden, een soort
point of no return. Het
hart klopt dan sneller, wat gepaard gaat met transpireren.
Maag /
Bron: Pixel Perfect, Pixabay Braaksel
Door de druk in de buikholte wordt de maaginhoud onverbiddelijk omhoog gestuwd door krachtige antiperistalische bewegingen van de maag- en slokdarmspieren. Het braaksel moet er dan uit, desnoods door de neus. Verstikkingsgevaar is dan groot, zoals bij hulpbehoevenden die bedlegerig zijn en niet zelf op een zij kunnen draaien, waardoor het
braaksel in de luchtpijp kan komen.
Opgelucht? Of toch nog misselijk?
Na het
braken voelt men zich meestal een stuk beter, mogelijk door de neurotransmitter
endorfine, dat het lichaam zelf aanmaakt in de hersenen, maar meestal doordat de oorzaak van de
misselijkheid en het overgeven is opgeheven. Bij
ziekte zal deze rustperiode echter van korte duur zijn, tenzij de behandelend arts iets geeft tegen de misselijkheid. Er zijn veel factoren die leiden tot overgeven. Het gaat daarbij niet alleen om reisziekte of een kater.
Oorzaken van braken
Veel kwalen hebben braken in hun kielzog. In klinische situaties is het braaksel een belangrijk hulpmiddel in de
diagnostiek. Er zijn veel factoren die tot braken leiden, zoals:
- maagaandoeningen, waaronder gastritis (ontsteking van het maagslijmvlies), maar de aanleiding kan ook een maagbloeding zijn;
- reisziekte;
- psychische stress;
- zwangerschapsmisselijkheid;
- organische vergiftiging, zoals uremie (nierinsufficiëntie), diabetes (te hoge of te lage bloedsuiker), leverziekten of een overdosis van bepaalde medicamenten, zoals digitalispreparaten;
- alcoholvergiftiging (kater);
- voedselvergiftiging;
- lichaamsstress door heftige pijn of kolieken;
- zuurstofgebrek door aanhoudend kinkhoestachtig hoesten, zoals bij een zware verkoudheid of een zeer virulente, heftige griep;
- opkomende herinneringen over onaangename situaties, geuren of smaken;
- reflectorisch braken bij acute buikprocessen, waaronder appendicitis, buikvliesontsteking, galblaaskolieken;
- hersenprocessen, waaronder hersenschudding, hersenbloeding (subarachnoïdale bloeding), meningitis, hersentumor;
- stralingsziekte;
- slokdarmstenose (vernauwing);
- uitlokking, zoals bij anorexia nervosa of boulimia;
- pylorusstenose (vernauwing/spasme van de maaguitgang);
- bij baby's van 2-3 weken kan projectielbraken voorkomen. De maagportier (sluitspier, pylorus) is dan overprikkeld en er ontstaat een spasme van de genoemde spier. De baby braakt dan zo krachtig dat het ook wel projectielbraken wordt genoemd.
Braaksel een belangrijk diagnostisch hulpmiddel
Misselijkheid en braken kunnen veel oorzaken hebben. Bij langdurig braken kan overigens ook de inhoud van de
dunne darm naar de
slokdarm worden gestuwd. Het braaksel is dan van een totaal andere aard. Onderzoek van het braaksel is belangrijk bij het stellen van een diagnose.
Onderzoek van het braaksel
Het onderzoek van braaksel is onderverdeeld in drie aspecten:
Kleur
Groen duidt altijd op galvermenging. Donkerrood of zwart braaksel wijst onder andere op een maagbloeding. Het braaksel doet denken aan koffiedik. In dat geval wordt
hemoglobine onder invloed van zoutzuur omgezet in hematine, vandaar de donkere kleur. Slijmerig braaksel is vaak het gevolg van een slokdarmvernauwing. Lichtrood bloed duidt op een verse
bloeding en vereist direct ingrijpen.
Maag-darmstelsel /
Bron: Bodymybody, PixabayHoeveelheid
Als het braaksel voedselresten van bijvoorbeeld de vorige dag bevat, duidt dat vaak op een vernauwing van de maagportier (pylorusstenose). Dat kunnen grote hoeveelheden zijn. De maag is voortdurend vol en kan niet of onvoldoende geledigd worden door een stenose van de genoemde sluitspier.
Geur
Het komt voor dat braaksel naar ontlasting (fecaal) riekt. Er is dan laag in de darm sprake van een afsluiting (
ileus). De min of meer volledig verteerde voedselbrij wordt dan met antiperistalische bewegingen door de pylorus (sluitspier) naar de
maag en de
slokdarm gestuwd.
Andere aspecten van braaksel
In klinische situaties wordt ook het 'braakpatroon' geobserveerd. Het kan immers zijn dat het braken geen verband houdt met de maaltijden, die niet binnengehouden kunnen worden, maar dat
bijwerkingen van medicijnen de oorzaak zijn. Verder is het van belang om te weten of de patiënt golfsgewijs of krachtig (projectielbraken) braakt, en hoe vaak. Ook de samenstelling van het braaksel is belangrijk:
Maaginhoud
Is het braaksel herkenbaar? Schuimt het als gevolg van gisting, zoals doorgaans bij maagretentie het geval is? Of is het heldergroen door gal, zoals men vaak na een operatieve ingreep ziet.
Bloedbijmenging
Helderrood
bloed duidt vaak op een slokdarmbloeding. Bij een maagbloeding is het bloed donkerbruin tot zwart, tenzij de bloeding vers is.
Naar de huisarts
Aan braaksel valt dus van alles te zien en te ruiken. Als u een van de bovenstaande
symptomen herkent, naar alle waarschijnlijkheid in combinatie met andere klachten, is het belangrijk dat u contact opneemt met uw huisarts. Braaksel biedt immers waardevolle informatie over de toestand van het
maag-darmstelsel. Vooral als u denkt dat er bloed in het braaksel zit, is het zaak niet zelf te dokteren. In het laboratorium wordt eventueel met de benzidine-reactie bepaald of er sprake is van bloedbijmenging.
Lees verder