Eerste hulp (EHBO) bij extreme alcoholvergiftiging

Alcohol onderdrukt het centrale zenuwstelsel. Medisch gezien is het een dempend middel en bovendien verslavend. Zoals ook tabak, drugs maar ook het onschuldige kopje koffie verslavend zijn. Van alle intoxicaties staat alcohol met stip op nummer een. Acute en chronische alcoholvergiftiging, en de gevolgen daarvan, zijn dan ook schering en inslag bij de medische diensten, zoals de Spoedeisende Hulp in de ziekenhuizen. Bij het verlenen van eerste hulp is het belangrijk om niet klakkeloos aan te nemen dat iemand met ‘duidelijke’ symptomen daadwerkelijk aan een alcoholvergiftiging lijdt. De verschijnselen kunnen een heel andere oorzaak hebben, zoals drugs, maar ook diabetes (suikerziekte). Als ehbo'er is het belangrijk te weten dat extreem drankgebruik met acute verschijnselen tot bewusteloosheid leidt en niet zelden tot de dood.

Inhoud

• Alcohol en de lever
• Acute alcoholvergiftiging
• Symptomen
• Van gewoontedrinken tot extreem drankgebruik
• Te veel drank
• Comazuipen
• Eerste hulp (EHBO) bij alcoholvergiftiging
• Wat te doen

Alcohol en de lever

De gevoeligheid voor alcohol is bij iedereen verschillend en wisselt naarmate het leven vordert. Bij ouderen en mensen met chronische ziekten is deze gevoeligheid groter dan normaal. Dat geldt ook voor degenen die schedel- en hersenletsel hebben doorgemaakt. Wie chronisch drinkt, zal in het begin steeds meer alcohol aankunnen. Later neemt die tolerantie af.

Ontgifting
De verminderde alcoholtolerantie komt bij chronisch alcoholisten meestal doordat de ontgiftingscapaciteit van de lever aanvankelijk toeneemt (vergrote lever), maar later drastisch afneemt door cirrose, ofwel verschrompeling van de lever en een aanzienlijke vermindering van de ontgiftingscapaciteit. In de laatstgenoemde fase zullen mensen die slechts één glas bier drinken al dronken zijn. Daarnaast ontstaan er tal van andere gezondheidsproblemen.

Gewoontedrinken
Het lichaam went aan steeds grotere hoeveelheden alcohol. De lever stelt zich daarop in. Vooral het gewoontedrinken is in dat opzicht een sluipende factor. Men merkt dikwijls pas hoe afhankelijk men is geworden van alcohol als het gebruik ervan door omstandigheden stopt of drastisch vermindert. Er volgen dan niet zelden onthoudingsverschijnselen.

Acute alcoholvergiftiging

Alcohol is een gifstof, laat daar geen misverstand over bestaan. De lever en het centrale zenuwstelsel zijn in dat opzicht het kwetsbaarst en hebben het dan ook het zwaarst te verduren. Bij een ernstige alcoholvergiftiging zullen er acute leverfunctiestoornissen optreden, waarbij de lever het veelal door chronisch drankmisbruik toch al steeds moeilijker kreeg (ontgiftingscapaciteit). Uiteindelijk zullen mogelijk alle vitale organen uitvallen, zoals het hart en de nieren.

Symptomen

De acute verschijnselen van extreme alcoholvergiftiging zijn in het ergste geval dan ook bewusteloosheid, coma en ... dood. Alvorens het zover is, zullen bij een zware alcoholvergiftiging de volgende symptomen optreden. Het betreft de zogenaamde cerebrale disfuncties of hersenbeschadigingen als gevolg van de intoxicatie. Een greep hieruit:

• onbalans, zoals waggelend lopen, niet meer op de benen kunnen staan;
• tremoren (beven);
• misselijkheid;
• braken;
• hallucinaties;
• incontinentie (van urine);
• onsamenhangend praten;
• hoogrode kleur;
• bloedddoorlopen ogen;
• totaal gebrek aan gezond oordeels- en onderscheidingsvermogen;
• hartritmestoornissen, zoals een extreem trage pols en soms ook atriumfibrilleren.

Van gewoontedrinken tot extreem drankgebruik

Bij een alcoholverslaving zal iemand vooral naar de fles grijpen om angsten en remmingen kwijt te raken. Karakteristiek bij gewoontedrinken is dat het drankgebruik door de persoon in kwestie doorgaans gebagatelliseerd wordt, ook voor zichzelf. De neiging bestaat om zichzelf en de omgeving een rad voor ogen te draaien. Chronisch alcoholisme ligt bij hen altijd op de loer. Dankzij de ontspanning die de alcohol biedt, neemt het zelfvertrouwen toe en zal hij of zij er inspiratie uit putten. Weet echter dat alcohol medisch gezien een dempende, giftige stof is. Hoewel de drinker vrolijker en jovialer kan worden, onderdrukt (dempt) alcohol de werking van het centrale zenuwstelsel.

Te veel drank

Typisch bij de inname van grote hoeveelheden alcohol is dat er een keerpunt optreedt. De drinker krijgt te maken met toenemende spanningen, opwinding, prikkelbaarheid. Het lichaam verdraagt de hoeveelheden alcohol steeds slechter, waardoor braakneigingen en misselijkheid (maagklachten) optreden. De fysieke en psychische alertheid maken plaats voor verwardheid, onzekerheid. De drinker kan steeds minder goed uit zijn woorden komen en uiteindelijk onsamenhangend en slecht verstaanbaar gaan praten.

Comazuipen

Kenmerkend is ook de impulsiviteit. Iemand met te veel drank op, dringt zich fysiek en verbaal op, wordt dikwijls agressief. Bij extreem drankmisbruik treedt uiteindelijk bewusteloosheid op en ontstaat er een diep comateuze toestand. 'Comazuipen' is in dat opzicht berucht. Op de lange termijn veroorzaakt alcoholvergiftiging onomkeerbare hersenbeschadigingen met geestelijke achteruitgang die het gevolg is van fysiologische en organische veranderingen in de hersenen.

Eerste hulp (EHBO) bij alcoholvergiftiging

Allereerst is het zaak om vast te stellen dat het een alcoholvergiftiging betreft, en dat het bijvoorbeeld niet om suikerziekte (hyper- of hypoglykemie), of om de klassieke drugs, zoals cocaïne gaat. Vraag aan omstanders in dat opzicht de directe voorgeschiedenis. Bel altijd 112 als u vermoedt dat er sprake is van drugs- of medicijngebruik in combinatie met alcohol. In de meeste gevallen zal de alcohollucht een niet mis te verstaan teken zijn. Let in dat opzicht ook op gedragsverandering, zoals overdreven vrolijkheid of ongepaste handelingen (decorumverlies).

Hartstilstand
Duizeligheid en bewustzijnsverlies zijn eveneens belangrijke symptomen. Misselijkheid en braken zijn vaak begeleidingsverschijnselen. Weet als eerstehulper dat een alcoholvergiftiging in sommige gevallen een hartstilstand tot gevolg heeft, naast de bewusteloosheid en mogelijk hartritmestoornissen.

Wat te doen

Het slachtoffer zal bij een ernstige alcoholvergiftiging steeds minder aanspreekbaar zijn, zelfs als u bijvoorbeeld aan zijn schouders schudt om zijn aandacht erbij te houden. Let op de ademhaling, neem de pols regelmatig op. Geef bij een ademstilstand mond-op-mondbeademing, sta voortdurend stand-by om het slachtoffer te reanimeren.

• Bel in alle gevallen 112.
• Leg in afwachting van de noodarts of ambulance het slachtoffer in stabiele zijligging (half op de buik, hoofd opzij).
• Controleer altijd de pols (traag, snel, onregelmatig), of de ademhaling moeizaam verloopt en of het slachtoffer bleek of juist blauw of grauw wordt.
• Haal het kunstgebit uit zijn mond, of mogelijk andere voorwerpen, zoals kauwgom. Houd met andere woorden de ademweg vrij.
• Is het slachtoffer (bijna) bewusteloos? Probeer hem of haar dan nooit te laten braken. Hij kan stikken in zijn eigen braaksel.
• Controleer steeds of de ademweg vrij is (let op de tong).
• In afwachting van de ambulance bestaat de taak van de ehbo'er eruit om de ademhaling (mond-op-mondbeademing) en het hart op gang te houden. Begin met hartmassage bij een hartstilstand en defibrilleer bij een kamerfibrillatie.
• Voorkom onderkoeling, leg een isolatiedeken of een jas over het slachtoffer.

Lees verder

• Alcoholisme – de vier stadia
• Alcoholisme – de psychische gevolgen
• Eerste hulp bij vergiftigingen