Eerste hulp bij vergiftigingen

Vergiftigingen vinden dikwijls in huis plaats, variërend van zeer etsende stoffen tot insecticiden, medicijnen en alcohol. In nogal wat gevallen zijn jonge kinderen het slachtoffer. Een doosje paracetamol dat achteloos op de tafel is gelegd, een fles bleekmiddel op de vloer. Het zijn vaak de eerste aanwijzingen omtrent de oorzaak van vergiftigingen bij kleuters. Het verlenen van adequate eerste hulp is van levensbelang. In afwachting van professionele medische hulp kan de leek levensreddende maatregelen treffen. Preventie schiet in veel gevallen tekort. Het komt immers nog steeds voor dat zoutzuur, tinner en andere vloeistoffen die klussers gebruiken in bier- of limonadeflesjes worden bewaard en voor het grijpen liggen. Een kleuter ziet rondslingerende doordrukstrips met medicijnen aan voor snoepjes en zal vaak niet aarzelen...

Inhoud

• Kinderen vaak het slachtoffer
• Vergiftiging via de huid, de luchtwegen en het maagdarmkanaal
• Huid en ogen
• Luchtwegen (inhalatie)
• Maag-darmkanaal
• Algemene verschijnselen bij vergiftigingen
• Symptomen
• Eerste hulp bij vergiftigingen
• Wat te doen
• Voorkomen (preventie) van vergiftigingen

Kinderen vaak het slachtoffer

Vergiftigingen bij volwassenen zijn in veel gevallen intentioneel. Het betreft het slikken van grote hoeveelheden pijnstillers (zoals paracetamol, kalmerende middelen en tal van andere medicamenten, al dan niet voorgeschreven door de huisarts of specialist. Verder leidt zoals bekend het alcoholmisbruik, eveneens intentioneel, tot verontrustend veel ziekenhuisopnames.

Doosjes en strips
Kinderen in de kleuterleeftijd beschouwen vrijwel alles als snoepjes, limonade of ijsjes – van meubelolie tot schoonmaakmiddelen, reinigingstabletten voor gebitsprothesen, anticonceptiepillen, paracetamol, diclofenac, ibuprofen of andere pijnstillers in rondslingerende en voor peuters uitnodigend veelkleurige doosjes of strips die verontrustend genoeg gewoon in de lage keukenla voor het grijpen liggen, zo wijst de praktijk uit.

Vergiftiging via de huid, de luchtwegen en het maagdarmkanaal

Intoxicaties zijn ruwweg onder te verdelen in etsende en niet-etsende vergiften. Etsend zijn onder andere de zuren en logen. Ze veroorzaken brandwonden en andere huidletsels. De niet-etsende vergiften zijn onder meer de pijnstillers en kalmerende middelen. Vergiften kunnen op allerlei manieren het lichaam binnendringen en vervolgens lokaal (huid) of systemisch (bijv. de hersenen) hun schadelijke werking uitoefenen.

Huid en ogen

Bij huidcontact bestaat de eerste hulp eruit om eventuele doordrenkte kleding te verwijderen en het aangedane lichaamsdeel langdurig af te spoelen met water. Kom als hulpverlener niet in contact met het gif. Parathion staat er bijvoorbeeld om bekend dat het giftig is bij aanraking. Spoel bij oogcontact de ogen minstens een kwartier uit met stromend water.

Luchtwegen (inhalatie)

Haal het slachtoffer zo snel mogelijk uit de besmette omgeving. Frisse lucht is het devies. Voorkom in alle gevallen dat men zelf besmet raakt. Niet-etsende gassen, zoals koolmonoxide, worden door de longen opgenomen in het bloed. Etsende stoffen prikkelen de slijmvliezen en veroorzaken hoestbuien, benauwdheid (bronchospasmen), tranende ogen en in ernstige gevallen ook longoedeem, zoals bij nitreuze dampen en fosgeen. Snelle ziekenhuisopname is noodzakelijk om complicaties in longen, hart en hersenen voor te zijn.

Maag-darmkanaal

Etsende vloeistoffen worden per ongeluk door kinderen (maar ook volwassen) gedronken, omdat ze die aanzien voor frisdrank. Deze gifstoffen veroorzaken ernstige brandwonden in mond en slokdarm. De pijn is acuut, het kind gilt het uit en de etsing is duidelijk zichtbaar. In vrijwel alle gevallen ligt de fles met het etsende middel naast het kind. Daarentegen zijn niet-etsende stoffen dikwijls minder goed op te sporen. Zoals rondslingerende pijnstillers in doordrukstrips, anticonceptiepillen, enzovoorts.

Verward gedrag
Een overdosis medicijnen bij volwassenen is in vrijwel alle gevallen intentioneel. Het is vaak een schreeuw om hulp van iemand die het leven niet meer aankan. Verwardheid en ander afwijkend gedrag zijn in de meeste gevallen tekenen van medicamenteuze vergiftiging.

Algemene verschijnselen bij vergiftigingen

Kinderen zijn vaak het slachtoffer van vergiftigingen. De symptomen variëren naargelang de ernst van de intoxicatie, zoals chemische verbrandingen en ademhalingsproblemen. Niettemin zijn de algemene verschijnselen van een vergiftiging, afhankelijk van de toxische stof die is ingenomen of waarmee huidcontact is geweest, doorgaans heel alarmerend.

Symptomen

• buikpijn;
• braken, kokhalzen, diarree;
• ademhalingsproblemen;
• krampen, stuipen;
• bewustzijnsstoornissen, zoals verwardheid;
• shock, bewusteloosheid;
• brandwonden, bijvoorbeeld om en in de mond, op de huid en in de ogen (door etsende stoffen);
• hartritmestoornissen, zoals een snelle of zeer trage pols;
• pupilveranderingen (verwijde of zeer kleine pupillen);
• spierslapte, misselijkheid, hoofdpijn in geval van giftige dampen, zoals koolmonoxide.

Eerste hulp bij vergiftigingen

Als er bij vergiftigingsverschijnselen sprake is van etsende stoffen en dampen is het belangrijk om er als hulpverlener niet mee in contact te komen (aanraken of inademen). Chemische stoffen veroorzaken brandwonden. Bepaalde gassen, zoals koolmonoxide, zijn kleurloos en doen sluipend hun werk. Hoe giftig een product is, hangt mede af van de ingenomen hoeveelheid, de leeftijd van het slachtoffer en het lichaamsgewicht. Bel bij een ernstige vergiftiging meteen 112. Ernstig wil zeggen dat het slachtoffer brandwonden (chemische stoffen) heeft opgelopen, met ademhalingsproblemen kampt of bewusteloos dreigt te raken.

Wat te doen

Geef aan de centralist de naam van het product, de ingenomen hoeveelheid, de leeftijd en het gewicht van het slachtoffer door. Vertel iets over de omstandigheden (ongeluk, mogelijk intentioneel, enzovoorts). Hieronder volgen enkele algemene maatregelen die men bij een intoxicatie altijd kan en moet nemen:

• Is het slachtoffer bij bewustzijn? Vraag dan wat hij heeft geslikt, wat er is gebeurd. Dring steeds aan op informatie, want de patiënt kan elk moment bewusteloos raken.
• Kijk rond. Liggen er doosjes, flesjes, doordrukstrips of andere voorwerpen die licht kunnen werpen op wat er precies is voorgevallen? Vergeet niet om ze bij vervoer naar het ziekenhuis mee te nemen!
• Laat het slachtoffer niet braken. Bijtende stoffen veroorzaken dan nog meer letsel. Geef niets te drinken. Ook geen melk.
• Mijd contact met eventuele etsende stoffen.
• Bel 112 als de vergiftiging ernstig is. Dat wil zeggen als er sprake is van ademnood, brandwonden of bewustzijnsverlies. Verwijder besmette kleding.
• Bel in alle andere gevallen de huisarts. Geef de bevindingen door, zoals leeftijd, (geschat) gewicht, algemene toestand, wat de persoon in kwestie mogelijk heeft geslikt en informatie over de omstandigheden waarin de vergiftiging heeft plaatsgevonden.
• Volg de aanwijzingen van de professionele hulpverleners (centralist van 112 of de huisarts) strikt op. Mogelijk krijgt u opdracht om het slachtoffer te laten braken.
• Is de patiënt bewusteloos? Leg hem in stabiele zijligging als de ademhaling normaal is. Houd de vitale functies goed in de gaten, zoals de ademhaling en pols. Reanimeer als de situatie dat vereist.
• Wees tijdens mond-op-mondbeademing bedacht op mogelijk giftige restanten van gassen in de longen. Of toxische stoffen in de mond of op de lippen. Veeg eerst de mond schoon en leg een gaas op de lippen voordat u gaat beademen.
• Ventileer de ruimte waarin het slachtoffer zich bevindt.

Voorkomen (preventie) van vergiftigingen

Neem als ouders, verzorgers of grootouders thuis enkele basisregels in acht. Kinderen en kleinkinderen lopen dan in hun onwetendheid minder risico. Kleuters eten en drinken alles wat er in hun ogen uitziet als snoep of limonade. De meeste producten in de schuur, het rommelhok, de garage, het gootsteenkastje en in de badkamer zijn giftig. Denk daarbij ook aan de gewone vloeibare zeep, cosmetica en waspoeder, om enkele dwarsstraten te noemen. Ook de 'rondslingerende' pillen van opa en oma zijn berucht. Kleuters zien pillen en tabletten in kleurige doordrukstrips als snoep. En lippenbalsem of insectenstaafjes als ijsjes. Berg alles zodanig op dat kleuterhandjes er niet bij kunnen.

Lees verder

• Medicijnvergiftiging (overdosis) – diclofenac
• Medicijnvergiftiging (overdosis) – paracetamol
• Eerste hulp bij voedselvergiftiging
• Eerste hulp (EHBO) bij extreme alcoholvergiftiging
• Medicijnvergiftiging (overdosis) – aspirine