Tanden bleken: goed of slecht voor je gebit

Tanden bleken wordt al heel lang toegepast. Al sinds de 19e eeuw wordt geprobeerd om tanden en kiezen die door verschillende oorzaken donker zijn verkleurd, te bleken. Er werden toen vele chemicaliën en technieken 'geprobeerd'. Gelukkig is de wetenschap nu een stuk verder en worden er gerichte en vergelijkende onderzoeken gedaan om het beste resultaat te bereiken. Als er met normale mondhygiëne en extra polijsten bij de tandarts of mondhygiënist geen tevreden resultaat is te behalen, kan de verkleuring van binnenuit komen.

Tanden bleken

• Soorten verkleuringen
• Hoeveel tanden zijn verkleurd?
• Verkleuring bij pulpanecrose
• Preventie van verkleuring
• Behandeling van verkleurde tanden en kiezen
• Succes van tanden bleken
• Tanden bleken schadelijk of gevaarlijk
• Veilig bleken

Soorten verkleuringen

De verkleuring van tanden en kiezen heeft niet per definitie één oorzaak, maar het kunnen er meerdere zijn. Deze verschillende oorzaken worden verdeeld in twee soorten:

• Extrinsieke verkleuringen
• Intrinsieke verkleuringen

Bij extrinsieke verkleuring moet je denken aan rokersaanslag en verkleuringen door het drinken van veel koffie, thee, wijn en dergelijke voedingsmiddelen. Hierbij gaat het dus om factoren van buitenaf. Bij intrinsieke verkleuringen gaat het juist van binnenuit. Dan is het tandglazuur en tandbeen (dentine, dat onder het glazuur en in de wortel zit) verkleurd. Maar verkleuring kan ook door een doorschemering vanuit de pulpakamer (de ruimte in de tand waar de zenuwen en bloedvaten zich bevinden, de weke kern).

Andere intrinsieke verkleuringen kunnen veroorzaakt worden door fluorose (te hoge concentratie fluoride tijdens de tandontwikkeling), tetracyclineverkleuring (een antibioticum dat ook de tanden doet verkleuren tijdens de tandontwikkeling) en kystische pancreasfibrose.

Hoeveel tanden zijn verkleurd?

Bij bovengenoemde intrinsieke verkleuringen betreft het meestal meerdere tanden. Als het een enkele tand of kies betreft, is het meestal het gevolg van pulpanecrose (de weke kern van de tand is dood) of door een vulmateriaal gebruikt bij de behandeling van tandbederf (cariës) of een wortelkanaalbehandeling.

Verkleuring bij pulpanecrose

Bij pulpanecrose komt de verkleuring van binnenuit de tand of kies, waarschijnlijk door het doodgaan van rode bloedcellen (erytrocyten), waarbij hemoglobine vrijkomt dat door andere cellen die betrokken zijn bij de ontsteking omgezet wordt in donkerverkleurde stoffen (chromoforen). Ook afbraakproducten van het materiaal in de pulpa (zenuwholte) zelf kan verkleuring geven. Een wortelkanaalbehandeling bij de tandarts is dan noodzakelijk, eventueel met aanvullend intern bleken.

Bij jonge mensen die een niet zo ernstig trauma hebben opgelopen van de tanden, zet het lichaam extra snel tandbeen af. Dit tandbeen is geler van kleur dan glazuur. En als de buurtanden niet zijn getraumatiseerd kan die ene tand wat donkerder worden.

Preventie van verkleuring

Bij extrinsieke verkleuring ligt dit voornamelijk aan het beperken van de voedingsmiddelen en andere factoren (roken) die een verkleuring kunnen geven. Bij intrinsieke verkleuring bij pulpanecrose moet de tandarts al het (dode) pulpaweefsel verwijderen. Ook moet het wortelkanaal 2mm onder de glazuur-cementgrens worden gevuld. Anders schijnt de kleur van het vulmateriaal (meestal oranje Gutta Percha) vanwege de richting van de glazuurprisma’s cervicaal (dus net boven het tandvlees) door.

Behandeling van verkleurde tanden en kiezen

De eerder genoemde chromoforen moeten worden afgebroken, met een methode waarbij zuurstof wordt gebruikt. Deze oxiderende stoffen die bij het bleken worden gebruikt zijn meestal waterstofperoxide en natriumperboraat.

Als er waterstofperoxide wordt gebruikt, wordt er ook gebruik gemaakt van UV of infrarood licht om warmt toe te voeren. Hierdoor gaat het bleken sneller en wordt er meer zuurstof gevormd. Natriumperboraat wordt gebruikt bij de 'walking bleach'-methode. Bij deze methode wil je niet de hoeveelheid zuurstof doen toenemen, maar juist afremmen. Het is dan ook een langer proces. Op deze manier gebeurt het bleken in feite tussen de zittingen/behandelingen door.

Succes van tanden bleken

Als een tand verkleurd is, is het vaak mogelijk om door bleken een verbetering te creëren. Het is alleen lastig te bepalen welk cosmetisch resultaat een succes kan worden genoemd. In ieder geval wijst onderzoek uit dat 90% van de mensen tevreden is met het resultaat, bij een behandeling van een tand die verkleurd is door afbraakmateriaal uit de pulpa.

Let op

De kans op kleurverbetering is kleiner als de verkleuring al en lange tijd bestaat en/of sneller tot stand is gekomen. Houd hier dus rekening mee.

Tanden bleken schadelijk of gevaarlijk

Is bleken gevaarlijk? Een goede vraag. Wel als er voorafgaand aan het behandelen van een intrinsieke verkleuring wordt gebleekt met waterstofperoxide (met of zonder warmtebron). In de wetenschappelijke literatuur zijn verschillende gevallen van cervicale externe wortelresorptie beschreven. Hierbij wordt van buitenaf de tand bij de wortel afgebroken. Dit is zeer moeilijk om te behandelen. Daarom is het gebruik van waterstofperoxide af te raden.

Perfectsmile

De walking bleach-methode (waarbij wordt gebleekt met natriumperboraat gemengd met water) geeft niet dergelijke schadelijke gevolgen. Onlangs verscheen een waarschuwing over het bleekmiddel chlorine-dioxide door het bedrijf Perfectsmile dat sinds kort in Nederland wordt gebruikt. Deze stof wordt gebruikt als pesticide en voor industriële reiniging. Volgens het bedrijf kan deze stof onherstelbare schade aan glazuur en tanden veroorzaken (dit zou in het Verenigd Koninkrijk al zijn gebeurd). Naast het feit dat chlorine-dioxide op de markt is gebracht door de concurrent van Perfectsmile, kan hoogleraar materiaalkunde A. Feilzer (ACTA) geen beslissend oordeel geven over deze stof. Er is immers nog weinig onderzoek gedaan naar chlorine-dioxide.

Veilig bleken

Bij goede bescherming van andere weefsels rondom te tand, kan er veilig met waterstofperoxide worden gebleekt in een laag percentage. Naast veiligheid is het ook een effectief middel om tanden te bleken. Een ander veilig en effectief middel dat door tandheelkundige professionals wordt gebruikt is carbamide peroxide (gebruikt bij het Opalescence systeem).