De anticonceptiepil en antibiotica

Over het gelijktijdig gebruik van de anticonceptiepil en antibiotica is nog veel onduidelijk. Bepaalde studies stellen dat antibiotica de betrouwbaarheid van de anticonceptiepil verminderen, terwijl andere studies geen effect van antibiotica op de anticonceptiepil vinden. Wat is er nu eigenlijk bekend over gelijktijdig antibioticum- en pilgebruik? En wat kan je het beste doen wanneer je een antibioticum moet slikken?

De anticonceptiepil

De anticonceptiepil is wereldwijd bezien één van de meest gebruikte manieren om een zwangerschap te voorkomen. De meeste vrouwen slikken een zogenaamde gecombineerde anticonceptiepil, een pil met twee werkzame stoffen. Microgynon, Marvelon, Yasmin en de Diane pil zijn allen gecombineerde anticonceptiepillen. De anticonceptiepil is erg gemakkelijk in het gebruik en zeer effectief. In theorie beschermt het in 99,9% van de gevallen tegen een ongewenste zwangerschap. In de praktijk blijkt dit percentage echter niet zo hoog te liggen. In het eerste jaar van het gebruik van de anticonceptiepil blijkt tot wel vijf procent van de pilgebruikers toch zwanger te worden, ondanks trouw gebruik van de anticonceptiepil. Waardoor wordt dit verschil in bescherming veroorzaakt?

Verminderde antibiotica de betrouwbaarheid van de anticonceptiepil?

Eén van de oorzaken van een verminderde werking van de anticonceptiepil lijkt het gebruik van antibiotica. Een antibioticum is een zeer effectief middel dat bacteriën bestrijdt. Antibiotica worden veelvuldig voorgeschreven en helpen het lichaam bacteriën te verdrijven. Antibiotica hebben voor vrouwen die de anticonceptiepil gebruiken echter één heel groot nadeel: ze lijken de werking van de pil te verminderen, waardoor de bescherming tegen een zwangerschap mogelijk niet optimaal is tijdens een antibioticumkuur.

De eerste signalen van een ongunstig effect van antibiotica op de betrouwbaarheid van de anticonceptiepil werden gevonden in het begin van de jaren zeventig, toen bleek dat gebruik van het antibioticum rifampicin bij vijf van de 82 patiënten in een studie tot een ongewenste zwangerschap leidde. Sindsdien is er veelvuldig onderzoek gedaan naar de effecten van dit antibioticum op de anticonceptiepil. Uit deze studies komt herhaaldelijk naar voren dat rifampicin ervoor zorgt dat de werkzame stoffen in de anticonceptiepil sneller door het lichaam afgebroken worden, waardoor de betrouwbaarheid verlaagt. Ook de antibiotica oxytetracycline, minocycline, minocycline en penicilline bleken dergelijke effecten te hebben. Deze onderzoeken zijn echter allen methodologisch gezien beperkt. Sommige studies hadden bijvoorbeeld geen controlegroep of hadden een erg kleine onderzoeksgroep. Er is echter ook enig wetenschappelijk en methodologisch beter onderzoek gedaan naar de effecten van antibiotica op de betrouwbaarheid van de anticonceptiepil.

Uit deze onderzoeken komt naar voren dat demulen, ampicilline, temafloxacin, oflaxinen ciprofloxacin geen negatief effect hebben op de werking van de anticonceptiepil. Het antibioticum doxycycline bleek eveneens geen significant effect te hebben, hoewel de proefpersonen onderling wel sterk verschilden in de hormoonlevels bij gelijktijdig antibioticum- en pilgebruik. Mogelijk maakt het tijdstip van inname van het antibioticum uit. Andere verklaringen worden gezocht in een van nature aanwezig verschil in hormoonlevels bij vrouwen. Mogelijk hebben vrouwen met een van nature lager niveau van bepaalde hormonen een grotere kans om ongewenst zwanger te worden bij gelijktijdig antibioticum- en pilgebruik. Het antibioticum tetracycline bleek de betrouwbaarheid van de pil significant te verlagen. Ook het middel griseofulvin, een antibioticum dat eveneens voorgeschreven wordt als antischimmelmiddel, bleek een interactie te hebben met de anticonceptiepil.

Ondanks deze onderzoeken resten er nog veel vragen. Ook de onderzoeken in bovenstaande alinea kennen namelijk hun gebreken en zwaktes, waardoor niet met zekerheid te zeggen is wat het effect van bepaalde antibiotica op de betrouwbaarheid van de pil is. Ook medicijnfabrikanten weten niet zo goed wat ze met de combinatie antibiotica en anticonceptiepil aan moeten. Een deel van de fabrikanten schrijft niets in de bijsluiters over mogelijke interactie tussen antibiotica en de anticonceptiepil, andere raden aan om gedurende het gebruik van een antibioticum een aanvullend voorbehoedsmiddel te gebruiken. Tot er meer goede onderzoeken gedaan zijn naar het effect van antibiotica op de betrouwbaarheid van de anticonceptiepil lijkt het verstandig het zekere voor het onzekere te nemen, en een aanvullend voorbehoedsmiddel te gebruiken.