Lijf en leden: Voeding; koolhydraten

Koolhydraten, ook wel sachariden of suikers genoemd, zijn de voedingsstof die het menselijk organisme naar verhouding in de grootste hoeveelheid nodig heeft.

Koolhydraten

Worden in planten gevormd uit anorganische verbindingen door zonne-energie en met behulp van bladgroen. Omdat dit proces, de zogeheten fotosynthese, het enige in de natuur bekende proces is waarin een organische voedingsstof uit anorganische verbindingen ontstaat, moeten de koolhydraten als basisproducten voor de vetten en eiwitten worden gezien. Koolhydraten zijn voor ons organisme de klassieke energieverbruikers voor de korte en middellange termijn.

Ter onderscheiding van de diverse koolhydraatvormen dient de informatie hoe snel een bepaalde suiker uit de voeding voor het lichaam beschikbaar is. Tijdens het spijsverteringsproces worden alle vormen van suiker, ongeacht de lengte van de keten, gesplitst in enkelvoudige suikers. Hoe langer de suikerketen van oorsprong is, des te langer duurt het voordat de invloed op de bloedsuikerspiegel merkbaar is.

Enkelvoudige en tweevoudige suikers zijn snel opneembare (resorbeerbare) koolhydraten, die ook snel in het bloed zijn aan te tonen. Suiker die in een Voedingsmiddel drankje is opgelost, heeft ongeveer een halfuur tot een uur nodig voordat hij door het slijmvlies van de dunne darm kan worden opgenomen; bij suiker uit een vrucht duurt het een tot twee uur voordat Hij in het bloed terechtkomt. In bepaalde gevallen kan de beïnvloeding van de suikerspiegel sneller worden aangetoond.

Bij gebruik van bijvoorbeeld druivensuiker of glucose wordt een deel van de suiker door het mondslijmvlies geresorbeerd. Omdat in de totale hoeveelheid bloed onder normale omstandigheden maar ongeveer vijf gram glucose is opgelost, snel in het bloed terechtkomt, de bloedsuikerspiegel duidelijk verhogen. Als reactie op de snelle stijging van de bloedsuikerspiegel wordt door de alvleesklier het bloedsuikerregulerende hormoor insuline afgegeven, om de bloedsuikerspiegel weer tot normale waarden (80-120 mg 0/0) te verlagen.

Figuurlijk gesproken sluit insuline de deur naar de lichaamscel af, zodat de glucose in de cel komt . Hierdoor daalt de bloedsuikerspiegel overeenkomstig. Omdat als antwoord op een snelle stijging van de bloedsuikerspiegel uit voorzorg een surplushoeveelheid insuline wordt verspreid, kan de bloedsuikerspiegel door deze regulerende maatregel lager worden dan voor de suikeropname..

Een juiste en uitgebalanceerde, gemengde voeding moet daarom rekening houden met een optimale mengeling van snel en langzaam resorbeerbare koolhydraten en onverteerbare koolhydraten, de zogeheten ballaststoffen. Deze onverteerbare bestanddelen in plantaardige voedingsmiddelen worden chemisch gezien tot de koolhydraten gerekend. Sommige ballast- stoffen zoals cellulose hebben ook daadwerkelijk een opbouw die vrijwel identiek is aan zetmeel. Zowel zetmeel als cellulose bestaat uit zeer lange en vertakte glucose-, dus druivensuikerketens. Ze verschillen echter van elkaar door de manier waarop de diverse druivensuikerelementen met elkaar verbonden zijn.

Waar het verbindingspunt van zetmeel bij de mens kan worden gesplitst door een lichaamseigen enzym, heeft de mens geen enzym om het verbindingspunt van cellulose te splitsen. Om die reden worden ballaststoffen onverteerd door het lichaam uitgescheiden. Tot in de jaren ‘70 nam men daarom aan dat ballaststoffen overbodig waren, wat ook tot uiting komt in de benaming.

Pas later ontdekte men een samenhang tussen de hoeveelheid verteerde ballaststoffen en het optreden van bepaalde ziekten. Zo zijn darmziekten, zoals kanker aan de dikke darm, bij Zuid-Afrikaanse volken die voornamelijk plantaardige voedingsmiddelen eten en bij wie de opname van ballaststoffen ruim het viervoudige is van die van ons, vrijwel onbekend. Men is er nu van overtuigd dat de ballaststoffen een belangrijke bescherming tegen darmziekten en ook tegen aandoeningen van het hart- en vaatstelsel vormen. Daarom wordt de consumptie van 30 gram ballaststoffen per dag aanbevolen. In werkelijkheid gebruiken wij dagelijks maar net 20 gram.

De belangrijkste eigenschap van ballaststoffen is hun zwellend vermogen. Ze binden water, waardoor het voedsel opzwelt en maag en darm door het grotere volume beter vult. Voedingsmiddelen die rijk zijn aan ballaststoffen blijven langer in de maag, maar passeren de darm door het stimuleren van de darmmotoriek, de zogenoemde peristaltiek, sneller.

Dat betekent aan de ene kant een verhoogd verzadigingsgevoel en aan de andere kant is het contact van schadelijke stoffen met het slijmvlies van de darm korter. Omdat ballaststoffen in het spijsverteringsproces niet Worden gesplitst en daarom niet door het darmslijmvlies in het bloed of in het lymfvocht kunnen worden opgenomen, leveren ze ook geen energie.