Biologisch, beter of niet?

Regelmatig verschijnen er nieuwsberichten over misstanden in de levensmiddelenindustrie. Vlees dat een jaar in vriescellen heeft gelegen en als vers wordt verkocht, asbest in brood, nepkaas op pizza's, paardenvlees welke als rundvlees wordt verkocht, plofkippen en veel dierenleed, milieu belastende landbouwcultuur, misleidende reclames die niet waarmaken wat ze beloven, enz. enz. Nu rijst de vraag is biologisch beter voor mens en milieu? Is het gezonder en worden de beloftes omtrent biologische producten waargemaakt?

Hoofdstukken

Waar moet biologisch aan voldoen
Biologische groente onbespoten?
Biologisch en gezondheid
Toegestane E-nummers in biologische producten
Biologische levensmiddelen lekkerder?
Voedselkilometers
Nederland de beste plaats ter wereld om te eten!

Waar moet biologisch aan voldoen

Ten eerste rijst de vraag "wat is biologisch?". Het antwoord op deze vraag vinden we bij het controlerende orgaan voor biologische voeding in Nederland, "Skal Biocontrole". Deze omschrijft biologisch als: "biologisch is een product als het is gecertificeerd volgens de geldende regelgeving". U herkent het product aan het Europese bio-keurmerk, het groene blaadje met de sterren. De kernwaarden van de biologische landbouw zijn internationaal vastgelegd in de zogenaamde "IFOAM Beginselen van de biologische Landbouw". Een deel van deze beginselen zijn vastgelegd in wet- en regelgeving, een ander deel zoals het gebruik van groene energie of hernieuwbare verpakkingen niet. Biologisch wordt ook wel omschreven als, geproduceerd:

met respect voor de natuur
met respect voor dieren
zonder chemische bestrijdingsmiddelen
zonder kunstmest
zonder preventieve antibiotica
onder strenge controles van onafhankelijk instituut Skal.

Biologische groente onbespoten?

Bron: Gabriel77, Rgbstock

Voor veel consumenten is de gedachte dat biologisch eten onbespoten is een belangrijke reden om voor biologische producten te kiezen. Maar biologische landbouwproducten zijn niet onbespoten. Het verschil met reguliere landbouw is dat deze gebruik maakt van chemische bestrijdingsmiddelen en de biologische landbouw van natuurlijke bestrijdingsmiddelen. Ook in conventioneel eten zijn de pesticidenlevels te laag om schadelijk te zijn. Er zit namelijk een behoorlijke marge tussen de productnormen en de gehaltes die zouden leiden tot gezondheidsrisico’s. Er zijn ongeveer vijftien bestrijdingsmiddelen (insecticiden, antischimmelmiddelen) voor de biologische teelt toegestaan, meestal natuurlijke gifstoffen uit planten of bacteriën. Deze staan beschreven in EU-regelgeving over bestrijdingsmiddelen (1). Nu klinkt "natuurlijke bestrijdingsmiddelen" voor veel mensen meteen als zijnde "gezond". Sommige natuurlijke producten kunnen zeer schadelijk zijn voor de gezondheid terwijl niet alle chemische middelen schadelijk zijn. Zo is in EU het gebruik van spinosad toegestaan (2) in de biologische landbouw als insecticide van bacteriële oorsprong. Insectensoorten die door spinosad bestreden worden zijn onder meer trips, vruchtbladroller, mineervliegen en vele bladvretende rupsensoorten. Het wordt op allerlei teelten gebruikt onder andere appel- en perenbomen, aardbeien, tomaten, groenten en sierplanten. Toch staat er, voor dit middel, bij waarschuwingen en veiligheidsmaatregelen de H-zin (gevarenaanduidingen), H410 "Zeer giftig voor in het water levende organismen, met langdurige gevolgen". Ook krijgt spinosad bij de P-zinnen ( voorzorgsmaatregelen) het nummer P273 "Voorkom lozing in het milieu". Voor zoogdieren en mensen is spinosad relatief onschadelijk. De Wereldgezondheidsorganisatie WHO heeft het geklasseerd als "onwaarschijnlijk dat het een acuut risico zal veroorzaken". Spinosad is echter wel zeer toxisch voor bijen, waar de laatste jaren al een grote afname is waar te nemen in de bijenpopulatie. Het gebruik van spinosad is dus niet in overeenstemming met de eerste twee voorwaarden waaraan biologische landbouw moet voldoen namelijk: respect voor de natuur en respect voor dieren. Nu zijn er veel biologische boeren die uit principe geen enkel gewasbeschermingsmiddel zullen gebruiken, maar dat is voor de consument in de winkel niet te controleren.

Biologisch en gezondheid

Gezondheid is voor veel consumenten ook een belangrijke reden om voor biologisch te kiezen. Er zijn meer dan 100 grote studies gedaan en daaruit blijkt dat er in elk geval geen grote verschillen zijn tussen biologisch en regulier geteelde producten. Dat kan bijna ook niet anders want biologisch voedsel is genetisch niet anders dan regulier voedsel. Er zijn wel enkele verschillen gevonden tussen biologisch geteelde groente en fruit, de verschillen niet altijd eenduidig en kunnen van jaar tot jaar verschillen, hieronder een samenvatting:

Conventionele groenten bevatten wel meer nitraten, terwijl biologische groenten weer meer fosfor bevatten, maar dit zijn echter geen grote verschillen voor de voedselkwaliteit(3).
Biologische groenten en fruit bevatten meer bioactieve stoffen zoals quercetine, dit is een natuurlijke antioxidant.
Biologische groenten en fruit bevatten gemiddeld een hoger gehalte aan vitamine C.
Biologische producten bevatten gemiddeld meer droge stof.
Het eiwitgehalte van biologische graanproducten is lager in vergelijking tot gangbare graanproducten.

Voor vlees en zuivel zijn ook enkele verschillen gevonden tussen biologische en reguliere levensmiddelen gevonden:

Bron: Macieklew, Rgbstock

Biologisch vlees bevat meer vetten met name de gezonde onverzadigde vetten.
Biologische melkproducten bevatten een hoger gehalte aan omega-3 en CLA vetzuren (dit komt voornamelijk door het soort voer. Biologische koeien moeten minstens 120 dagen per jaar in de wei staan en eten voornamelijk vers gras).
Biologische melkproducten bevatten een hoger gehalte aan vitamine E en β-caroteen (voornamelijk in de zomerperiode).
Er zijn wel duidelijke aanwijzingen dat eieren van hennen met vrije uitloop meer dioxines bevatten.

Dit wil niet zeggen dat biologische levensmiddelen gezonder of ongezonder zijn dan reguliere levensmiddelen, de wetenschappelijke voedingsleer zelf staat nog in de kinderschoenen. Verder onderzoek is nodig en onderzoek naar de langetermijneffecten duurt vele tientallen jaren. Over wat echt gezond of ongezond is bestaat nog steeds veel onduidelijkheid. Nieuwe onderzoeken halen regelmatig bestaande ideeën over bepaalde levensmiddelen onderuit. Een gevarieerd dieet is over het algemeen het best om alle benodigde voedingsstoffen binnen te krijgen.

Toegestane E-nummers in biologische producten

Een heleboel biologische producten die in de winkels te koop zijn hebben net als alle andere producten een houdbaarheidsdatum op de verpakking. Veel producten zijn niet lang houdbaar zonder toevoegingen zoals de E-nummers. Ook in biologische producten is het gebruik van E-nummers toegestaan. Deze E-nummers zijn van natuurlijke oorsprong. Welke E-nummers dat zijn ziet u in de deze tabel:

[TD]E224[TD]E270[TD]E290[TD]E296[TD]E300[TD]E330[TD]E333[TD]E334[TD]E335[TD]E336[TD]E341[TD]E400[TD]E401[TD]E402[TD]E406[TD]E407 [TD]E410[TD]E412 [TD]E413[TD]E414 [TD]E415[TD]E416[TD]E422[TD]E440 [TD]E500 [TD]E501[TD]E503[TD]E504[TD]E509 [TD]E524[TD]E551[TD]E938 [TD]E941[TD]E948[TD]E1105

E-nummer	Naam	Functie	Opmerking
E170	calciumcarbonaat	antiklontermiddel en verdikkingsmiddel	Witte kleurstof, gebruik beperkt tot textuur
E220	zwaveldioxide	Natuurlijk conserveermiddel	[/TD]
kaliummetabisulfiet	Natuurlijk conserveermiddel	[/TD]
melkzuur	Natuurlijk conserveermiddel	[/TD]
kooldioxide	Natuurlijk gas	[/TD]
appelzuur	Natuurlijk zuur	[/TD]
l-ascorbinezuur	Natuurlijke anti-oxidant	vitamine C
E306	tocoferolextract	Natuurlijke anti-oxidant	vitamine C
E322	lecithinen	Natuurlijke emulgator	[/TD]
citroenzuur	Voedingszuur, buffer	[/TD]
calciumcitraten	Voedingszuur, buffer	[/TD]
l(+)-wijnsteenzuur	Voedingszuur, buffer	[/TD]
natriumtatraten	Voedingszuur, buffer	[/TD]
kaliumtatraten	Voedingszuur, buffer	[/TD]
monocalciumfosfaat	buffer	[/TD]
alginezuur	Natuurlijk verdikkingsmiddel	[/TD]
natriumalginaat	Natuurlijk verdikkingsmiddel	[/TD]
kaliumalginaat	Natuurlijk verdikkingsmiddel	[/TD]
agar-agar	Natuurlijk verdikkingsmiddel	[/TD]
carrageen	Natuurlijk verdikkingsmiddel	[/TD]
johannesbroodpitmeel	Natuurlijk verdikkingsmiddel	[/TD]
guarpitmeel, guargom	Natuurlijk verdikkingsmiddel	[/TD]
tragacanth	Natuurlijk verdikkingsmiddel	[/TD]
Arabische gom, acaciagom	Natuurlijk verdikkingsmiddel	[/TD]
xanthaangom	Natuurlijk verdikkingsmiddel	[/TD]
karayagom	Natuurlijk verdikkingsmiddel	[/TD]
glycerol	Natuurlijke alcohol	[/TD]
pectine	Natuurlijk verdikkingsmiddel	[/TD]
natriumcarbonaten (baksoda)	Base	[/TD]
kaliumcarbonaten	Base	[/TD]
ammoniumcarbonaten	Base	[/TD]
magnesiumcarbonaten	Base, antiklontermiddel	[/TD]
calciumchloride	Sequestreermiddel	metaalbinder
E516	calciumsulfaat	Structuurversteviger	[/TD]
natriumhydroxide	Base	[/TD]
siliciumdioxide	Antiklontermiddel	[/TD]
argon	Drijfgas	[/TD]
stikstof	Drijfgas	[/TD]
zuurstof	Drijfgas	[/TD]
lysozym	Conserveermiddel	gebruik beperkt tot conserveermiddel in kaas

Biologische levensmiddelen lekkerder?

Wat lekker is, is voor iedereen natuurlijk persoonlijk. Er zijn wel enkele studies gedaan naar de smaakverschillen tussen biologisch en regulier geteelde producten. Over het algemeen kon gesteld worden dat bijna niemand (zonder het etiket te zien) het verschil kon proeven tussen reguliere en biologische producten.

Voedselkilometers

Er wordt tegenwoordig veel nadruk gelegd op het aantal kilometers die moeten worden overbrugd om het eten van de boer naar het bord bij u op tafel te krijgen. Hiervoor is de term "voedselkilometers" of ook wel "food miles" bedacht. Bij voedselkilometers wordt gekeken naar de uitstoot van CO2 tijdens het transport van het voedsel. Veel mensen die bewust met het milieu bezig zijn laten zich hierdoor leiden. De achterliggende gedachte is dat levensmiddelen uit de eigen omgeving minder voedselkilometers maken en dus is de CO2 uitstoot minder. In de praktijk blijkt het toch anders te werken. De CO2-voetafdruk van levensmiddelen wordt voor 83% bepaald door de productiemethode, voor 5% door de groot- en kleinhandel en voor 11% door het transport (4). Van deze laatste 11% is 4% de transport van de producent naar de winkel. Terwijl de meeste mensen dit in gedachte hebben als zij aan voedselkilometers denken. Door enkel en alleen naar de voedselkilometers te kijken, krijgt men dus een vertekend beeld. Zo laat een Brits onderzoek zien dat sperziebonen die per vliegtuig worden ingevlogen uit Kenia minder milieubelastend kunnen zijn dan die van Britse bodem. Dit kan omdat de productiemethoden in Kenia minder milieubelastend zijn omdat boeren in Kenia natuurlijke mest gebruiken in plaats van kunstmest en omdat het werk met de hand wordt gedaan in plaats van op diesel rijdende (en CO2 uitstotende) tractors. Omdat de sperziebonen met grote hoeveelheden tegelijk ingevlogen worden is de CO2 uitstoot per pak relatief laag(5). In de woorden van Gareth Thomas, Brits minister van Handel en Ontwikkelingssamenwerking, toen het onderzoek werd gepubliceerd: "Met de auto 10 kilometer naar een winkel rijden kost meer CO2 dan een pak sperziebonen uit Kenia laten vliegen". Dit is eveneens van toepassing op de Hollandse appelen. Deze worden in de nazomer geoogst en daarna in koelcellen bewaard, tot wel tien maanden. Om deze koelcellen te koelen is veel elektriciteit nodig (met veel CO2 uitstoot), hierdoor hebben de appelen meer energie verbruikt dan het kost om verse appels in te vliegen vanuit Nieuw-Zeeland. Over het algemeen kan gesteld worden dat het ziet zo zeer belangrijk is waar het eten vandaan komt maar dat het belangrijker is, WAT MEN EET en DE HOEVEELHEID DIE VERSPILD WORDT.

Nederland de beste plaats ter wereld om te eten!

Dat er veel misstanden zijn in de voedingssector blijkt uit de steeds terugkerende nieuwsberichten over dit onderwerp. Ondank deze misstanden heeft Nederland toch het meest gevarieerde, gezonde, betaalbare en voedselrijke dieet ter wereld (6). Hiermee wordt jammer genoeg enkel aangetoond dat de misstanden in andere landen nog groter zijn.