Gebruik van salie in de keuken en in de kruidengeneeskunde

Salie kent vele varianten. Het kruid echte salie (Salvia officinalis) wordt al eeuwen in de kruidengeneeskunde, maar ook in onze keuken gebruikt. Van oudsher wordt de salie gebruikt om overgangsklachten zoals opvliegers en overmatig zweten tegen te gaan. Daarnaast staat salie bekend om haar ontsmettende werking en de positieve invloed op het geheugen. Er wordt onderzocht of mensen met Alzheimer met salie geholpen kunnen worden.

Waarschuwing

Dit artikel is informatief bedoeld en wil zeker geen medisch advies geven. Indien je vragen over je gezondheid hebt is je huisarts altijd je eerste aanspreekpunt.

Oorsprong

De plant is familie van de munt. Van oorsprong komt echte salie uit het Middellandse Zeegebied. Maar salie gedijt ook in een Nederlandse tuin. Salie gedijt het best op kalkrijke grond, waarbij regenwater gemakkelijk wegvloeit. De echte salie kan veertig tot tachtig centimeter hoog worden. De bloeitijd is over het algemeen in juni en juli. Het blad is dik, leerachtig en ruikt zeer sterk. De saliebladen moeten voor de bloei van de plant geoogst worden. Daarna kunnen ze gedroogd worden.

Salie om te ontsmetten

Salie werkt desinfecterend. Drankjes met een hoge salieconcentratie worden voorgeschreven bij ontstekingen van de slijmvliezen. Deze oplossingen dienen om te gorgelen en te spoelen en niet om door te slikken. Verder wordt salie nog wel eens aangetroffen in speciale tandpasta’s. Als je teveel salie binnenkrijgt kan dit giftig zijn!

Salie bij overgangsklachten

Van oudsher werd salie al gebruikt om overgangsklachten te verlichten. Denk hierbij aan opvliegers en andere symptomen van de menopauze. Salie kan verlichting bieden bij opvliegers. Bij een wetenschappelijk experiment op acht locaties in Zwitserland werden in totaal eenenzeventig patiënten betrokken die al meer dan een jaar last hadden van menopauzeproblemen. Zij hadden minimaal vijf opvliegers per etmaal. De deelnemers kregen gedurende acht weken eenmaal daags een tablet met verse salie. Na vier weken was het aantal opvliegers met 50 % gedaald, na acht weken was het aantal opvliegers zelfs verminderd met 64 % [2].

Salie voor verbetering van het geheugen

Een extract van salie kan het geheugen verbeteren. Vierentwintig jongeren in Groot-Brittannië kregen gedurende een aantal weken een placebo of twee andere doses van de Salvia-familie toegediend. Bij de hoogste dosis van de Salvia bleek een aantal geheugenfuncties te zijn toegenomen. Ook was hun gemoedstoestand beter: de deelnemers die de hoogste dosis Salvia kregen gaven aan dat hun kalmte en tevredenheid was toegenomen [3].

Salie en Alzheimer

Ook vermoedt men dat salie mensen met Alzheimer kan helpen. Bij een experiment in Teheran kregen tweeënveertig deelnemers die aan een milde vorm van Alzheimer leden een placebo of een dosis salie. Na vier maanden bleken de cognitieve functies van de deelnemers die salie kregen waren toegenomen [1].

Geschiedenis van echte salie (Salvia officinalis)

De naam officinalis slaat op het feit dat de plant al eeuwen medicinaal wordt gebruikt. In de Middeleeuwen was de officina de opslagplaats van een klooster waar kruiden werden bewaard. Salvare betekent redden of genezen. In de oudheid werd salie als een middel tegen alle kwalen beschouwd.

Algemeen: gebruik in de keuken

In de keuken wordt dit kruid al lang gebruikt. In gerechten is de smaak van salie zeer herkenbaar. Salie smaakt warm, kruidig en mild bitter. Salie overheerst al snel. Combineer het dus niet met subtiele smaken. Salie is lekker bij kip- en vleesgerechten. Op de een of andere manier is salie niet ingeburgerd in de Franse keuken. Daarentegen wordt van oudsher in het Midden-Oosten, de Balkan en Italië veelvuldig gebruik gemaakt van salie. Al in de Romeinse tijd werd salie aan vette gerechten toegevoegd om de vertering makkelijker te maken.

Gebruik in de Angelsaksische keuken

In de Verenigde Staten en Engeland wordt de Kerstkalkoen nogal eens gevuld met een mengsel van uien en salie. Andere gerechten waarvoor salie wordt gebruikt zijn varkensvlees en worstjes.

Gebruik in de Italiaanse keuken

In Italië wordt salie gebruikt in ossobuco, saltimbocca en minestrone.

• Ossobuco is een stoofpot en wordt gemaakt van kalfsschenkels, uien, wortel en bleekselderij. In sommige recepten worden tomaten toegevoegd.
• Saltimbocca is kalfsvlees gerold in proscuitto en gekruid met salie. Daarna wordt het vlees gemarineerd in wijn, olie of zout water.
• Minestrone is een bekende Italiaanse gevulde groentensoep. Het aantal toegestane ingrediënten is onbegrensd. Het is in ieder geval de bedoeling dat er groenten van het seizoen gebruikt worden. Het recept is dus afhankelijk van de regio.

Gebruikstips voor salieblaadjes

Verse salie kun je op meerdere manieren gebruiken. Soms is er te veel om mee te koken en is het zonde om de salieblaadjes weg te gooien.

• Gearomatiseerde olijfolie kun je gebruiken als smaakmaker voor salades, pasta, vlees en brood. Voeg de verse blaadjes salie toe aan olijfolie.
• Voeg wat salieblaadjes toe aan honing. Dit mengsel kun je dan weer gebruiken in visgerechten, thee of marinades.
• Als je salieblaadjes roostert kun je ze makkelijker toevoegen aan specerijenmixen.
• Salieblaadjes worden al eeuwen gebruikt om te reinigen en te helen. Laat takken met salieblaadjes een paar dagen drogen. Als je je huis een aardse geur wilt geven kun je een tak aansteken. Daarbij dien je een aantal veiligheidsmaatregelen in acht te nemen. Kort samengevat komt het hier op neer:
  Adem de rook van de brandende salie niet rechtstreeks in. Zorg ervoor dat de rook via een kiertje in bijvoorbeeld een raam weg kan. Gebruik een vuurbestendige, hoge kom waar je de salie inlegt tijdens het branden en waar de as in terechtkomt. Gedroogde salie brandt snel. Let op! Zet een gieter of emmertje water klaar als de vlammen van de brandende salie te hoog worden. Je blijft altijd bij de brandende salie. Eigenlijk kun je de voorzorgsmaatregelen vergelijken als bij het branden van kaarsen. Dus niet onbeheerd laten of alleen met kinderen/ huisdieren, in een stabiele houder waarbij de vlam goed is afgeschermd en niet in contact kan komen met brandbare materialen zoals gordijnen, let op trek waardoor de vlammen onvoorspelbaar worden.

Is salie gezond? Waarschuwing

Op de site van het Voedingscentrum wordt gewaarschuwd voor een aantal kruidenpreparaten. Daar staat Danshen of rode salie (Salvia miltiorrhiza) ook bij. Dit is een andere salie dan hier genoemd, maar voorzichtigheid is altijd op zijn plaats. Gebruik salie met mate in de keuken en zeker niet dagelijks. Salie bevat thujon dat gevaarlijk kan zijn voor mensen met epilepsie. Verder wordt het gebruik van salie door zwangere en zogende vrouwen en kinderen afgeraden. De hoeveelheid moedermelk neemt af. Overleg dus altijd met je huisarts als je kruiden medicinaal wil gebruiken.