De bambaraboon: gezonde peulvrucht uit Afrika

De bambaraboon is een veel gegeten boon in sub-Sahara Afrika. Deze boon behoort tot de familie van de peulvruchten en groeit net als de pinda onder de grond, daarom wordt de bambaraboon, ook wel de bambara-aardnoot genoemd. De bambaraboon is niet alleen smaakvol, maar door de aanwezigheid van grote hoeveelheden complexe koolhydraten, vezels en eiwitten bovendien erg voedingsrijk.

• Wat is de bambaraboon?
• Waar groeit de bambaraboon?
• Van zaaien tot oogsten
• De voedingstoffen
• Koolhydraten
• Plantaardige eiwitten en essentiële aminozuren
• Vitaminen en mineralen
• Belangrijke vetzuren
• Manieren om de bambaraboon te gebruiken
• Als voedingsmiddel voor de mens
• Als voedingsmiddel voor dieren

Wat is de bambaraboon?

De bambaraboon (Vigna subterranea) behoort tot de familie van de peulvrucht (fabaceae). De boon staat ook bekend als de bambara-aardnoot en heeft meerdere lokale Afrikaanse namen, waaronder: de Congo goober, de njugo-boon en de nzama-boon. Het is een éénjarige, laag groeiende plant, die ongeveer 25 tot 30 cm lang wordt. De bloem van de plant is geel, nadat deze is bevrucht ontstaat er een peul met daarin één en soms twee vruchten. Tijdens de groei wordt de stengel waaraan de peul hangt langer en gaat vervolgens de grond weer in. Hier groeit de peul verder en rijpen de zaden (bonen). De peul wordt ongeveer 4 cm lang en beschermt de bonen tegen uitdroging en bacteriën. De bonen worden ongeveer 1,5 cm lang en zijn ovaal of rond. De kleuren van de boon kunnen sterk variëren, van wit tot beige, van rood tot paars of van bruin tot zwart. Ook een combinatie van deze kleuren is mogelijk.

Waar groeit de bambaraboon?

Het gewas werd van oorsprong geteeld door de Bambara, een etnische groep die voornamelijk leeft in landen als: Mali, Guinee, Burkina Faso en Senegal. Aan de Bambara dankt de plant haar naam. Het gewas heeft zich in de loop der jaren verplaatst naar grote gebieden ten zuiden van de Sahara. In deze gebieden is het, op de pinda en de zwarte ogenboon na, de meest gegeten peulvrucht. Het gewas wordt ook geteeld in Brazilië en delen van Azië. De plant groeit in tropische gebieden, heeft veel zon nodig en hoge temperaturen. De peul kan groeien in voedingsarme grond en zich makkelijk aanpassen aan verschillende extreme weersomstandigheden. De wortels van de plant zijn sterk. Wanneer de grond goed gedraineerd is, zullen de wortels niet gaan rotten bij onverwachte grote neerslag. Het gewas kan temperaturen van boven de 40 graden, met geringe neerslag, goed overleven. De wortels zijn in staat grote hoeveelheden water op te vangen en op te slaan. Bovendien heeft de plant als belangrijke eigenschap om stikstof uit de lucht op te vangen, deze te gebruiken, maar vervolgens ook af te staan aan de aarde. Dit maakt de plant een goede bodemverbeteraar. Via wisselteelt en mengteelt, gewassen die naast elkaar worden geteeld, kunnen andere gewassen meeprofiteren van de stikstof die de de bambaraboon in de grond brengt.

Van zaaien tot oogsten

Het zaaien van de bambaraboon gebeurt in de maanden september tot december, voordat het regenseizoen begint. Het proces van zaaien tot oogsten ligt tussen de 90 en 175 dagen, afhankelijk van de klimaatomstandigheden. Het oogsten van de planten geschiedt met de hand. Hierbij wordt de hele plant opgetild. De peulen, die zich bevinden aan de uiteinden van de wortel, worden ook met de hand verwijderd. Na het oogsten worden de meeste bonen gedroogd. Tijdens het drogen worden de bonen erg hard. Droge bonen worden tot meel vermalen of gekookt en geroosterd en eventueel gezouten. Soms worden ook jonge peulen geoogst, die worden dan vers geroosterd of vers gekookt gegeten.

De voedingstoffen

Peulvruchten hebben een positieve invloed op de gezondheid. De bambaraboon bevat zowel rauw als gekookt of geroosterd genoeg gezonde voedingsstoffen en wordt als bijna complete voeding gezien. Dit houdt in dat bijna alle voedingsstoffen als proteïnen en vetten, die ons lichaam op een dag nodig heeft nodig heeft, in dit voedingsmiddel zitten. De bambaraboon bevat naast grote hoeveelheden koolhydraten, eiwitten en belangrijke vetten, ook vitaminen en mineralen en vezels.

Koolhydraten

De bambaraboon bevat gemiddeld 62% aan koolhydraten. Dit is een bron van energie. Het betreft de complexe koolhydraten, deze verteren langzaam en houden de bloedsuikerspiegel stabiel.

Plantaardige eiwitten en essentiële aminozuren

De bambaraboon bevat een grote hoeveelheid aan plantaardige eiwitten, ongeveer 20%. Ook zijn belangrijke essentiële aminozuren aanwezig. Deze zijn nodig voor de opbouw van spieren en onze botten. Daarnaast zijn plantaardige eiwitten en aminozuren nodig voor de aanmaak van hormonen.

Vitaminen en mineralen

De peulvruchten bevatten een geringe hoeveelheid aan fosfor en magnesium, maar zijn rijk aan ijzer, calcium en de B-vitamines.

• IJzer: ijzer is nodig voor de vorming van rode bloedlichaampjes en voor de opname van zuurstof door de spieren. Bovendien verhoogt ijzer de weerstand.
• Calcium: calcium is niet alleen een bestanddeel van de botten en de tanden, maar is ook nodig voor het functioneren van zenuwen, spieren en het hart.
• Vitamine B: de bonen bevatten ook grote hoeveelheden van de B-vitamine. Deze vitamines maken energie vrij uit voeding. Ze zijn belangrijk voor de verbranding van koolhydraten, vetten en eiwitten.

Belangrijke vetzuren

De bambaraboon bevat ongeveer 6,5%, onverzadigde vetzuren. Deze vetzuren verlagen het risico op hart- en vaatziekten, door het slechte LDL-cholesterol te verlagen, dat niet goed is voor de bloedvaten.

Manieren om de bambaraboon te gebruiken

Als voedingsmiddel voor de mens

De bambaraboon kan op verschillende manieren gebruikt worden. Gedroogde bonen kunnen gekookt of gepureerd als basis voor een maaltijd of een soep, maar de bonen kunnen ook geroosterd en gezouten worden gegeten, vooral in Mali is dit een geliefde snack. Veel droge bonen worden tot meel vermalen en gebruikt als basis voor brood of cake. In Nigeria maken vrouwen bijvoorbeeld pannenkoeken van het meel en verkopen deze vervolgens op de lokale markt. In meerdere Afrikaanse landen wordt de boon benut om plantaardige eiwitrijke melk van te maken: de bambara-melk. Deze melk is bijzonder goed verteerbaar en wordt mede als babyvoeding ingezet. Een voorbeeld van een veel gegeten traditioneel recept uit Nigeria is Okpa. Hiervoor wordt ook het meel van de bambaraboon gebruikt. Dit meel wordt gemixt met palmolie, water, zout, gesneden uitjes en pepers. Deze pasta wordt vervolgens in bananenbladeren gebonden en gekookt.

Als voedingsmiddel voor dieren

De Afrikaanse peulvrucht is niet alleen gezond voor mensen, maar ook voor dieren. Als veevoer worden de bonen onder andere ingezet voor varkens en kippen. De bladeren van de plant, die grote hoeveelheden fosfor en eiwitten bevatten, worden gegeten door grazende dieren en in Nigeria voedt men de tilapia, een tropische zoetwatervis, met de bambaraboon.